Zuid-Koreanen laten zien wat democratie is
Remco Breuker
Scene uit Sword of Doom.
Vorig weekend is Zuid-Korea het vijfde achtereenvolgende weekend van massale demonstraties ingegaan. Alleen in Seoul zouden zich bijna twee miljoen mensen in het centrum hebben verzameld om te betogen en andere grote steden toonden soortgelijke taferelen. Ook op het moment van schrijven gaan er weer miljoenen Zuid-Koreanen ondanks de winterkoude de deur uit om het aftreden van de zittende president, Park Geun-Hye, af te dwingen.
Park is verwikkeld geraakt in een steeds groter en ernstiger wordende reeks van schandalen met als kernwoorden vriendjespolitiek, machtsmisbruik, corruptie, grootschalige afleidingsmanoeuvres – nepnieuws met nadere woorden- en aantasting van de democratie. Nog vier procent van de bevolking steunt haar. Zelfs haar eigen partij heeft haar grotendeels laten vallen. Aan het begin van de week heeft Park aangegeven af te zullen treden als het parlement daar om vraagt en voor een ordentelijke machtsoverdracht kan zorgen. Al lijkt dit gebaar voornamelijk symboolpolitiek en tijdrekkerij te zijn.
Noord-Korea
Er staat niet alleen voor Zuid-Korea, maar ook voor de rest van de wereld echt wat op het spel. Zuid-Korea lijkt een ver-van-mijn-bed-show, maar we komen er waarschijnlijk pas achter dat dat niet zo is als het al te laat is. Zo wordt de veiligheidssituatie met betrekking tot Noord-Korea (dat bloed ruikt nu de regeringen in Seoul en Washington verlamd zijn) met de dag penibeler. (De blunder die Trump net heeft begaan door formeel met de president van Taiwan te praten, doet vermoeden dat hij geen kaas heeft gegeten van de verhoudingen in Oost-Azië; dit zal niet de laatste keer zijn dat VS diplomaten een gezamenlijke rolberoerte kregen.)
Tegelijkertijd gaan de demonstraties ook om de onvoorstelbaar verreikende politieke en maatschappelijke invloed van megacorporaties als Samsung en Hyundai (die alles verkopen, van automobiel, flat, tv en computer tot levensverzekering, schooluniform en mobieltje). En misschien wel het belangrijkste: miljoenen mensen gaan elk weekend weer de straat op omdat men zich niet met een berustende zucht neerlegt bij de overwinning van door opgeklopte internetophef gedreven post-truth en post-fact-politiek. Meer dan genoeg dus waar wij ons hier ook mee geconfronteerd zien.
Militaire dictatuur
Zuid-Korea is een land dat zichzelf tegen de harde repressie van een militaire dictatuur in heeft weten te democratiseren. Dit is onder andere bewerkstelligd in talloze studenten- en vakbondsdemonstraties, waarbij geregeld gewonden en zelfs doden vielen. Het traangas dat de politie toen gebruikte tegen de demonstranten is nog steeds berucht. Zo ook het geweld van de kant van de politie. In 1993 werd de eerste echte (dat wil zeggen niet uit het leger afkomstige) president gekozen. Sindsdien is de bewust beleefde democratie een definiërend kenmerk geweest van de Zuid-Koreaanse samenleving.
Demonstreren tegen de staat kent dus een lange en succesvolle traditie in Zuid-Korea. De demonstraties van nu zijn vreedzaam, de zogeheten ‘lichtjesdemonstraties’, omdat iedereen een lichtje met zich mee draagt. Waren de demonstraties van weleer het bijna exclusieve domein van studenten en arbeiders, nu zijn het hele gezinnen die de straat opgaan.
Zuid-Koreanen laten zo zien wat democratie is. Wat een geëigende reactie is om tegen misstanden van overheidswege in het geweer te komen. Hoe de gemiddelde burger democratie in de praktijk brengt in plaats van slechts passief democratisch te zijn.
Vooroordelen
Zuid-Koreanen laten met hun massale demonstraties nog wat anders zien, en dan specifiek aan ons. Ze laten ons zien dat we weinig van het land weten en dat wat we weten van vooroordelen doorwalmd is. Als het nieuws buiten de bestaanbare kaders valt en duiding niet zomaar gevonden is, vallen we of terug op vooroordelen of negeren we het. De vaderlandse media hebben in de krant, op de tv of radio (enige uitzonderingen daargelaten zoals Bureau Buitenland, dat in een heel vroeg stadium al aandacht voor deze zaak had) dan ook nauwelijks aandacht voor wat er in Zuid-Korea gebeurt, ondanks alle serieuze implicaties.
Ik ben afgelopen weken twee maal met serieuze verzoeken door de media benaderd om mijn visie op de gebeurtenissen in Zuid-Korea te geven. Daartegenover staan veel meer telefoontjes over Noord-Korea: over Noord-Korea en Trump, Noord-Korea en afrodisiaca, Noord-Korea en dwangarbeid, en ga zo maar door.
Racistische karikaturen
Mijn suggestie om ook iets te doen met Zuid-Korea kon steevast rekenen op hetzelfde antwoord: “Ja, als er echt iets gebeurt in Seoul.” Ik neem aan dat daar Parks aftreden mee wordt bedoeld, een Noord-Koreaanse raketaanval, het uitrollen van Pokemon Go in Zuid-Korea of wellicht een verschrikkelijk uit de hand gelopen demonstratie. Dat er al meer dan een maand echt iets aan het gebeuren is, gaat zo onopgemerkt voorbij. De Korea-verslaggeving werd de afgelopen tijd verder nog verlevendigd door racistische karikaturen van Koreanen dan wel Aziaten in stripvorm in onze nationale kranten, wat weer eens onderstreepte dat we Aziaten maar op één manier lijken te kunnen zien.
(Ja, alles mag in satire, maar als altijd dezelfde boodschap in satire wordt verpakt en dan bovendien in mainstream media, is het geen satire meer).
Koppige Hollander
Maar de kers op de taart was toch wel de vraag die ik kreeg voorgeschoteld over de vermeende gehoorzaamheid en lijdzaamheid van de Koreaan. Of ik kon uitleggen waarom Koreanen gevoeliger waren voor autoriteit en hiërarchie (een vast gegeven uit de interculturele managementsector) dan de individualistisch denkende, koppige Hollander. Dit terwijl er miljoenen Koreanen aan het protesteren waren tegen hun staatshoofd en de schijnrealiteit die de politiek op de samenleving projecteert.
De VS heeft het murw makende succes van de post-truth politiek laten zien. Iets soortgelijks lijkt op stapel te staan in Frankrijk, in Duitsland, hier. Tegelijkertijd is er op dit moment een maatschappij die en masse in het geweer is gekomen tegen een landsbestuur dat goed voor de bestuurders zorgde, maar niet voor het land. Dat echte problemen aan het oog probeerde te onttrekken door nepschandalen te creëren (ook daar loopt Zuid-Korea voorop: al tijdens de verkiezingen in 2008 werden social media overladen met nepnieuws door bepaalde elementen uit de inlichtingendiensten).
Europese democratieën
Het zou akelig symbolisch (én ironisch) zijn voor de overwinning van post-truth op de media om Korea door aantoonbaar onjuiste vooroordelen te blijven zien en zo te negeren dat er daadwerkelijk strijd wordt geleverd met het machteloos makende cynisme dat de Amerikaanse en de Europese democratieën op de knieën lijkt te krijgen.
En het zal even wennen zijn om dé Koreaan niet meer als knalgele karikatuur met tot overdreven spleetjes geknepen ogen, vooruitstekende tanden en een hang naar gehoorzaamheid te zien, maar als belichaming van democratie in de 21ste eeuw. En toch krijg je het niet veel meer true en factual dan dat.
Remco Breuker is hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden en te volgen op Twitter via @koryoinleiden.
Remco Breuker, 05.12.2016 @ 08:18
5 Reacties
op 05 12 2016 at 09:15 schreef Haes:
Fascinerend wat er gebeurt in Zuid-Korea en te gek dat we er hier in de mainstreammedia niets over horen.
op 05 12 2016 at 09:22 schreef Carl:
… de blunder die Trump net heeft begaan door formeel met de president van Taiwan te praten …
De VS is het enige land ter wereld dat wapens levert aan Taiwan, een business die ze jaarlijks vele miljarden dollars oplevert, maar Trump zou de telefoon niet mogen opnemen wanneer de Taiwanese president hem belt om hem te feliciteren met zijn verkiezingoverwinning?
Het blijkt dat Remco heel wat minder kaas heeft gegeten van geopolitiek dan hij zelf denkt.
op 05 12 2016 at 09:24 schreef Frank L.:
Mijn dank gaat uit voor dit uitstekende, en bewogen betoog van Remco Breuker.
Het is een verademing en waarschuwing tegelijk.
Omdat Remco zijn ideeën glashelder uiteengezet heeft, onthoud ik me van commentaar, kritiek, of aanvullingen.
Die zijn niet nodig.
Remco: ik hoop meer van je te lezen!
Groet, Frank.
op 05 12 2016 at 14:10 schreef MarcodB:
wat Frank zegt, met als aanvulling: Remco heeft al eerder bijdragen geschreven voor FN, en die zijn ook boeiend.
op 06 12 2016 at 08:58 schreef Frank L.:
@ MarcodB –
dank je, en de eerdere bijdragen van Remco ga ik opzoeken.
RSS