Zeiken aan de zijlijn
Peter Breedveld
Activisten van Extinction Rebellion blokkeren snelwegen en laten zich arresteren om aan te dringen op meer en betere klimaat-maatregelen. Volgens Maryam Hassouni is dit “volledig misplaatste, naïeve stompzinnigheid”, schrijft ze in een ongemeen hard stuk in OneWorld. Ze vindt de acties “iets truttigs” hebben: Een dagje uit op de A12, een selfie maken voor je Insta, “En als je ‘s avonds geen etentje of feestje hebt, kun je langer blijven en je gratis nat laten spuiten.”
Maar vooral gaat het Hassouni erom dat de activisten er geen rekening mee houden dat politie en justitie niet zo coulant met mensen van kleur omgaan als met deze geprivilegieerde witte mensen, en dat mensen van kleur er daarom niet aan mee kunnen doen.
Hassouni vindt Exctinction Rebellion sowieso “Eurocentrisch”. Ze baseert zich op een brief van ER aan het kabinet waarin het over “onze toekomst” gaat, haalt haar voormalige collega Carice van Houten aan, die zich zorgen maakt om de toekomst van haar kind en concludeert daaruit dat ER geen rekening houdt met de rampzalige gevolgen die de verbranding van fossiele brandstoffen nu al heeft voor mensen in Afrika en Azië.
Ze verwijt het ER-activist Sieger Sloot, ook een voormalige collega, dat hij in een elektrische auto rijdt, omdat een essentiële grondstof in de batterijen van zulke auto’s kobalt is, dat door kinderen in Congo onder mensonterende en levensgevaarlijke omstandigheden voor een habbekrats wordt gedolven.
Unfair
Ik vind al die kritiek erg unfair. De milieubeweging is onmiskenbaar een witte aangelegenheid en moet inclusiever, daarover geen misverstand. Hier en daar zijn activisten zelfs expliciet racistisch, ik heb daar zelf ook al eens op gewezen in een stuk over het witte suprematisme binnen de veganistische beweging.
Maar of je om die reden juist Extinction Rebellion op die manier in de hoek moet zetten, betwijfel ik. Het is niet waar dat ER eurocentrisch is. Overstromingen, droogte en andere rampen als gevolg van klimaatopwarming in Afrikaanse, Aziatische en Zuid-Amerikaanse landen maken al vanaf het begin deel uit van het vertoog van de beweging. Vorig jaar voerde ER actie bij de Africa Adaptation Summit van de Global Centre for Adaptation, tegen de “hypocrisie van westerse landen en het neo-koloniale instituut IMF”. OneWorlder krijg je het volgens mij niet. ER heeft het altijd over het lot van keuterboeren in landens als Pakistan en de vluchtelingenstromen als gevolg van de globale milieucrisis, en over de onleefbaarheid van hele Aziatische en Afrikaanse regio’s die erdoor dreigt. ER is nadrukkelijk voor systeemverandering. In een reactie op Hassouni’s stuk laat ER nota bene weten dat in de training voor de blokkade-acties speciale aandacht is voor wit privilege en activisten van kleur.
Dagje uit
De snelwegblokkeerders, en ook de activisten die op Schiphol actievoeren en het privévliegtuigen verhinderen te vliegen, vinden vaak troost en zelfs een mate van plezier, van gezelligheid in de saamhorigheid die ontstaat bij de acties. Maar om ze daarom af te doen als “dagjes uit” en ijdelheidsprojectjes voor op Instagram is erg vals. Ik heb het naar mijn zin op mijn werk, met mijn fijne collega’s en de mensen die ik elke dag spreek over hun werk en hun ontdekkingen, maar ik zou een dag op de redactie niet snel een “dagje uit” noemen. Ik zou iets anders gaan doen als ik geen hypotheek te betalen had.
En denk je echt dat gearresteerd worden voor witte mensen een pretje is? Dat het tof is om je voor de rechter te moeten verantwoorden voor het oproepen tot burgerlijke ongehoorzaamheid? Dat het een feestje is om aan de vooravond van een grootscheepse actie thuis te worden geïntimideerd door de politie? Dat het stoer is dat de marechaussée je vals beschuldigt van dingen die je niet hebt gedaan? Dat het prettig is om door beveiligers en politiemannen te worden mishandeld?
Wit privilege
Ja, mensen van kleur worden nóg harder aangepakt door de politie, ze worden etnisch geprofileerd en vaak zwaarder gestraft. Maar ik wil de rechter zien die een groep witte activisten naar huis stuurt en tegen de activisten van kleur zegt dat ze nog even moeten blijven. Een internationaal schandaal zou dat worden, en het milieuactivisme zou voorgoed aan de antiracistische beweging zijn vastgeklonken.
Hassouni linkt naar een onderzoek als bewijs dat milieuactivisten van kleur niet op dezelfde manier worden behandeld als witte activisten. Uit dat onderzoek blijkt nog een andere groep te zijn ondergeprivilegieerd: mensen uit de onderklasse.
En het is waar, witte rijke mensen maken gebruik van hun privileges om iets voor elkaar te krijgen. Dat is eigenlijk altijd zo, zelfs in de strijd tegen racisme. De inzet van geprivilegieerde mensen is daarbij belangrijk, juist omdát ze privilege hebben. Het feminisme begon met burgerlijke ongehoorzaamheid door de elite en ook de Franse Revolutie werd aangevoerd door een elite. Waar een eenvoudige arbeider al naar een gevangeniseiland werd verscheept als hij zijn wenkbrauw maar optrok, konden advocaten en journalisten lange tijd hun gang gaan om genoeg massa te krijgen voor verandering. Schandalig, wat u zegt, maar daardoor is het leven voor de handenarbeidende klasse in het Westen nu wel een stuk aangenamer dan 250 jaar geleden.
Zeiken aan de zijlijn
Ze hebben er, in wat ik gemakzuchtig de OneWorld-kliek noem, een handje van om altijd een verongelijkte grote mond op te zetten als witte mensen de straat opgaan. Zelfs als witte mensen tegen racisme protesteren, is het nooit goed omdat ze daarmee de aandacht naar zichzelf zouden trekken, het maar een hobby voor ze is, of een fetisj, of whatever. Ik vind dat gezeik vanaf de zijlijn niet supersympathiek. Je kunt een witte ook gewoon eens de credit geven die haar of hem of hen toekomt en proberen om mee te surfen op de golven van hun witte privilege, ervan te profiteren, mee te doen, jouw perspectief van kleur toe te voegen en zo de milieubeweging inclusiever te helpen maken.
En wat dat kobalt betreft: dat zit ook in de batterij van je mobiele telefoon, en iets zegt me dat Hassouni die van haar niet uit het raam gegooid heeft.
Is het Vrije Woord u écht lief? Steun me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland.
Peter Breedveld, 06.09.2023 @ 07:57
RSS