Weekers’ probleem begon al met Zalm en Vermeend
Thomas Cool
Staatssecretaris Frans Weekers is erin geslaagd de aandacht van de toeslagenfraude af te leiden. Plots ging het debat alleen over Weekers’ uitspraken en positie. Wanneer wist en zei hij wat, en wiens schuld was het wanneer hij verkeerd begrepen werd, en meer van zulke zogenaamd interessante vragen.
Het is hogere politiek, hoe een lek systeem en een fraude van wellicht honderd miljoen euro of meer uit de aandacht is te werken, en te vervangen door een discussie over de poppetjes. Maar de operatie lijkt geslaagd. De staatssecretaris zit er nog en geen politicus of journalist spreekt nog over de fraude zelf. De fraude komt uit de lucht vallen, het is een natuurverschijnsel waar niets aan te doen valt, behalve nu en dan eens een ambtenaar negeren of een rapport van de Rekenkamer in de la leggen.
Boter op het hoofd
VVD-Kamerlid Neppérus stelt dat de Tweede Kamer boter op het hoofd heeft. Ze wijst er op dat het systeem al door de voorgangers van Weekers is ingevoerd in 2005, acht jaar geleden, meldt de NOS, die haar citeert: “Wij zijn er zelf bij geweest als Kamer. Bij de uitkering van toeslagen ging het om: service en snelheid, snelheid en snelheid.”
Neppérus heeft blijkbaar dezelfde houding als Weekers: wanneer je service en snelheid wilt, dan kan het wat kosten, maar dan heb je ook wat. Vanaf het begin negeer je de waarschuwingen want een soepel systeem moet je niet verstoren. Ja, we hebben boter op het hoofd, wie wil er nog een klontje ?
Bonanza voor juristen
Zie het overzicht dat ook door de NOS is opgesteld. Wie bij de belastingdienst een toeslag aanvraagt, krijgt die in principe uitgekeerd, met een nacontrole die twee jaar op zich kan laten wachten. Jaarlijks wordt voor bijna twaalf miljard euro aan toeslagen uitgekeerd. Als blijkt dat je moet terugbetalen, kun je een bezwaarschrift indienen waardoor de kwestie nog langer speelt.
Bij de belastingdienst stapelen de dossiers zich op. Klaarblijkelijk heeft men opgeschoond door bezwaarschriften ongezien te sanctioneren (NRC Handelsblad, 11 mei). Het systeem is zo lek als een mandje en een bonanza voor juristen.
Na 2006 is geleidelijk iets aan fraudebestrijding gedaan. Het kabinet schrijft de Kamer: ‘Van het totale openstaande bedrag van 1,2 miljard euro heeft ongeveer acht procent (ruim 95 miljoen euro) te maken met fraude of oneigenlijk gebruik. (…) Deze vijfennegentig miljoen euro wordt teruggevorderd, maar omdat het ook fraude betreft, zal een deel daarvan uiteindelijk niet geïnd kunnen worden.’.
Vrijgesteld van belasting
Gezien de bedragen die hierin omgaan, valt de fraude schijnbaar nog mee, maar dat lijkt ook alleen maar zo omdat zoveel wordt kwijtgescholden en niet gecontroleerd.
Dat het pas in 2005 begon, is een misvatting van Neppérus, NOS en ook de Algemene Rekenkamer. We moeten verder terug in de tijd, naar 1998 met het Belastingplan voor de 21e eeuw van minister Gerrit Zalm en staatssecretaris Willem Vermeend.
Vroeger bestonden er geen belastingtoeslagen. Er was een belastingvrije voet. Je betaalde belasting, maar daarbij werd gekeken naar draagkracht. Het bestaansminimum was vrijgesteld van belasting. Geen geld geven, maar innen waar het geïnd kon worden. Belasting en belastingvrije voet werden tegelijk vastgesteld. Klaar. Relatief makkelijk te controleren.
Populair worden
Maar Zalm en Vermeend meenden dat het anders moest. Hun aanpak is dat je eerst belasting betaalt en daarna een korting krijgt op wat je moet betalen. De heffingskorting werd daarmee de allereerste belastingtoeslag. Mensen op het bestaansminimum krijgen terug wat ze moeten betalen, en voor hen is er geen verschil. Zalm en Vermeend zagen echter politieke voordelen.
Een eerste voordeel is dat politici geld uitkeren en daardoor populair worden. Ongetwijfeld vonden Zalm en Vermeend het niet erg wanneer ze populair werden. Dat de toeslagen eerst worden uitgekeerd en pas later gecontroleerd kan alleen zo verklaard worden.
Verzorgingsstaat onbetaalbaar
Gerrit Zalm had nog een andere agenda. Als directeur van het Centraal Planbureau presenteerde Zalm in 1992 het scenario van een basisinkomen, of beter gezegd basisuitkering, in de CPB-studie Nederland in Drievoud. Deze basisuitkering ligt op een karig niveau, maar schept wel een zogenaamde neoliberale omgeving waarin mensen vooral voor zichzelf moeten zorgen.
De bijstand en de AOW kunnen er ook door vervangen worden. Door in 1998 alvast het systeem van de toeslagen in te voeren, nam Zalm een voorschot op een ontmanteling van de sociale zekerheid naar een stelsel met een karige basisuitkering. Het is geen toeval dat Halbe Zijlstra nu roept dat de verzorgingsstaat onbetaalbaar is en grondig herzien moet worden.
Het mechanisme is een beetje dat de VVD schijnbaar met de PvdA een compromis sluit, maar vervolgens kiest voor een ondeugdelijke uitvoering, zodat men na een tijdje kan roepen dat het niet werkt en afgeschaft moet worden. Hier heb ik niet de ruimte om dit nader uit te leggen. Wie meer wil weten, verwijs ik naar deze weblink.
Nieuwe hype
Aldaar leg ik uit dat Zalm en Vermeend een onjuiste voorstelling van zaken gaven. Het bewijsmateriaal brengt me zelfs tot de zware constatering dat ze konden weten dat het een leugen was.
In 1998 is het blijkbaar niet gelukt de kwestie in de Tweede Kamer besproken te krijgen. Nu de problemen met de toeslagen eindelijk in de aandacht zijn gekomen, zou je hopen dat de Tweede Kamer het spoor terugvolgt naar de grondoorzaak uit 1998. Maar het debat over de positie van Frans Weekers heeft natuurlijk weer de aandacht afgeleid, en te vrezen valt dat Kamerleden en journalisten hun aandacht vooral zullen richten op een nieuwe hype.
Econometrist Thomas Cool is voorzitter van het Sociaal Liberaal Forum.
Thomas Cool/Colignatus, 16.05.2013 @ 06:38
17 Reacties
op 16 05 2013 at 06:47 schreef Anoniem:
“Plots ging het debat alleen over Weekers’ uitspraken en positie. Wanneer wist en zei hij wat, en wiens schuld was het wanneer hij verkeerd begrepen werd, en meer van zulke zogenaamd interessante vragen.
Hoewel ik min of meer eens ben met de strekking van het stuk, vind ik dit een uitglijder. Het zijn namelijk zeer zeker interessante vragen omdat het gaat over het al dan niet juist informeren van de kamer door een bewindsman. Dit raakt de kern van de parlementaire democratie.
op 16 05 2013 at 06:48 schreef Mas Rob:
“Plots ging het debat alleen over Weekers’ uitspraken en positie. Wanneer wist en zei hij wat, en wiens schuld was het wanneer hij verkeerd begrepen werd, en meer van zulke zogenaamd interessante vragen.
Hoewel ik min of meer eens ben met de strekking van het stuk, vind ik dit een uitglijder. Het zijn namelijk zeer zeker interessante vragen omdat het gaat over het al dan niet juist informeren van de kamer door een bewindsman. Dit raakt de kern van de parlementaire democratie.
op 16 05 2013 at 10:38 schreef babs:
Zeer interessant!
Kan me alleen nauwelijks voorstellen dat Zalm 20 jaar aan het vooruitregeren was, maar alle stukjes passen wonderwel mooi in elkaar.
Vraagje:
Zijn basisuitkering en belastingvrije voet niet met elkaar te combineren?
op 16 05 2013 at 11:40 schreef Thomas Cool / Thomas Colignatus:
(1) Het voorstel tot een karig basisinkomen / basisuitkering is al van Milton Friedman rond 1960. Het is een standaard element in allerlei analyses.
(2) Over de combinatie, zie “Wat stampen we lekker, zegt Muis” uit 1994: http://thomascool.eu/Thomas/Nederlands/TPnCPB/Muis.html
op 16 05 2013 at 13:25 schreef Herbert:
Het lijkt wel of je een obsessie hebt met Zalm en het CPB. Maar dat terzijde.
Dat er vroeger geen toeslagen bestonden is onzin, ze heetten alleen anders. Huursubsidie en kinderaftrek bijvoorbeeld. Alleen de ziektekostentoeslag is nieuw maar ook niet helemaal.
En ook die toeslagen werden achteraf verrekend. Dat kan ook niet anders want niemand kan ik de toekomst kijken m.b.t. zijn inkomen. Je inkomen kan er op achteruit gaan door ontslag of omhoog door promotie of een andere baan.
Het systeem van de Toeslagen vind ik niet zo gek maar alleen loopt hij m.i. te ver door met ander woorden teveel mensen maken er gebruik van. Iemand met een inkomen van € 29.000 krijgt nog € 16 aan ziektekostentoeslag.
Het probleem is de controle, of eigen geen controle en in snap niet dat dat niet kan. Vanuit het bestuursrecht gezien moet de Belastingdienst binnen 6 weken een besluit nemen. In die tijd moet het mogelijk zijn om de meest basale zaken te bekijken. Loongegevens worden iedere maand aangeleverd en vanuit de GBA kan je zien of iemand daar woont waar hij zegt te wonen en of de opgegeven kinderen wel bestaan. Ook is vrij makkelijk te controleren of iemand een Ziektekostenverzekering heeft. 1/2
op 16 05 2013 at 13:28 schreef Herbert:
Die gegevens worden namelijk al uitgewisseld.
Wat betreft de basisuitkering, ook dat was en is geen slecht idee. Indertijd waren er allerlei soorten uitkeringen met allemaal zijn eigenaardige hebben. Bij de ene telde inkomsten en vermogen wel mee en bij de andere weer niet.En netto kwam je op hetzelfde uit. En wat betreft de Bijstand had iedere gemeente zo’n zijn eigen systematiek qua woonlasten.
Dat is gestandaardiseert. Niemand is er aan te kort gekomen en de uitvoeringskosten zijn drastisch gedaald. 2/2
op 16 05 2013 at 13:33 schreef babs:
dank voor de link.
De karige basisuitkering is een leuk ideetje, maar niet efficient en ook nog eens lastig (goed) uit te voeren. Jammer, maar helaas.
Forse belastingvrije voet is inderdaad een veel beter plan. Komt bij dat het politiek haalbaar zou moeten zijn, want het is zowel sociaal als liberaal.
Dat links en rechts samenspannen om juist minder met de belastingvrije voet te doen, komt denk ik omdat ze op rechts, zoals je schrijft, sociale zekerheid af willen breken. Bij (PvdA)links vinden ze zinloos rondpompen van geld leuk, omdat daar weer een flink aantal vriendjes veel geld aan kan verdienen.
op 16 05 2013 at 14:22 schreef Herbert:
@Bas, de basisuitkering is er. Alleen heet die niet zo.
op 16 05 2013 at 16:42 schreef Maarten:
Ik pleit al jaren voor een goede belastingvrije voet, danwel goede schaalverdeling zodat al die toeslagen weg kunnen.
op 16 05 2013 at 17:20 schreef MNb:
Eeeehhh, Babs, historisch gezien zitten bijna alle potverteerders bij rechts – Reagan, Bush jr., Van Agt en in Zuid-Europa ook nog zo’n paar.
op 17 05 2013 at 09:22 schreef babs:
Herbert,
Nee, de basisuitkering zoals ik hem in een droomwereld graag zou zien, is er niet. Iedere Nederlander en iedereen die per startdatum x een permanente verblijfsvergunning heeft krijgt een paarhonderd per maand. Ook als ze daarvan potverteren in Thailand. Daarna is het ieder voor zich en open grenzen. Werkgevers kunnen dus alle salarissen met een paarhonderd korten, behalve die van buitenlanders die ze graag meer betalen.
MNb,
Rechtse hobbies zijn duurder dan linkse hobbies. Rechtse politici kopen graag bij bevriende bedrijven. Linkse politici helpen graag bevriende maatschappelijk werkers aan een overbetaalde baan. Bedrijfsdirecteuren zijn nog veel duurder dan directeuren van sociaal-maatschappelijke-PvdA-carousel-stichtingen. Eens dus, maar dat maakt de PvdA nog niet gaaf ofzo.
Overigens zijn Aznar en Rajoy minder potverteerders dan Gonzalez en Zapatero. Corrupt zijn ze allemaal.
op 17 05 2013 at 11:22 schreef Olav:
Als iemand die zelf helaas nogal eens een beroep heeft moeten doen op die zogenaamde “verzorgingsstaat” ben ik ook een groot voorstander van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Al was het maar om mensen te bevrijden van de verschrikking die UWV en Sociale Dienst heet. Overigens ben ik wel van mening dat het basisinkomen op een zodanig niveau moet liggen dat mensen ervan kunnen leven.
En als we ook alle toeslagen e.d. overbodig willen maken dan zal het dus zeker hoger moeten liggen dan de huidige AOW. Invoering ervan is géén besparingsmaatregel. Daar staat wel tegenover dat je alle uitkeringsfabrieken kunt opdoeken, de uitvoeringskosten liggen dus veel lager dan van de huidige sociale zekerheid.
Maar ik geloof er niets van dat Zijlstra (of wie dan ook in de huidige Tweede Kamer) dat ooit zou willen invoeren. Van Zalm had ik me dat wèl kunnen voorstellen. Niet dat hij er als politicus ooit zijn mond over heeft opengedaan. Ligt niet goed bij de VVD, geld van “hardwerkende belastingbetalers” herverdelen.
Hier een prachtig betoog vóór het basisinkomen van een conservatieve senator in Canada:
http://www.youtube.com/watch?v=tI-LDQCmW5E
op 17 05 2013 at 13:06 schreef Herbert:
@babs, probleem is wel dat dat basisinkomen wel betaald moet worden. En verder ben ik er principieel op tegen. Een uitkering krijg je omdat je (tijdelijk) niet in je eigen inkomen kan voorzien. Dat is de gedachte er achter. En waarom zou iemand die zeg € 4000,- bruto verdient ook nog eens geld van de overheid moeten krijgen?
op 17 05 2013 at 15:28 schreef Olav:
Herbert:
Een uitkering krijg je omdat je (tijdelijk) niet in je eigen inkomen kan voorzien. Dat is de gedachte er achter.
Dat is inderdaad de gedachte achter het huidige systeem. Een ander, nieuw systeem zou je natuurlijk kunnen baseren op andere gedachten. Verdiep je er eens in.
En waarom zou iemand die zeg € 4000,- bruto verdient ook nog eens geld van de overheid moeten krijgen?
Zo iemand zal ook redelijk wat belasting betalen, dus als je het systeem goed inregelt krijgt hij/zij gewoon een flinke belastingkorting en hoeft er geen geld heen en weer overgemaakt (rondgepompt) te worden.
Dan hoeft die persoon ook geen HRA meer, of kinderbijslag e.d. Want geld krijgen van de overheid gebeurt nu natuurlijk ook al.
op 18 05 2013 at 00:03 schreef Leon Segers:
Prima systeem zo’n toeslagen-systeem, alleen het zou uitzondering moeten zijn eerder dan regel; veel duidelijker(transparanter) dan gedoe met voorwaardelijke tabellen enz. Het nieuwe belastingsysteem van Zalm en Vermeend is inderdaad superieur aan het gedoe met belastingvrije voeten, van alle mogelijke soorten. Zalm en Vermeend zijn echter niet bij machte gebleken, om de samenhang van de problemen te zien anders zouden ze wel een fors begin hebben gemaakt met de verschuiving van de belasting grondslag van inkomen naar verbruik (goederen) etc. dus het ontlasten van arbeid, die immers al geruime tijd niet meer schaars is….
Een basisinkomen, gaat op diezelfde weg nog een streep verder, het subsidieert feitelijk de arbeid(skosten). Het zou verder mooi zijn als alle toeslagen (in principe) zouden worden afgeschaft, zonder het systeem te verlaten. De toeslagen zijn immers “voorwaardelijk” en wij spreken over een onvoorwaardelijk basisinkomen.
De invoering van een basisinkomen blijft de enige uitweg uit de huidige crisis, het zorgt nl. voor koopkracht en garandeert het bestaan en dat is nodig omdat machines ons werk overnemen. Dan is het tevens noodzakelijk om ons inkomen te behouden.
op 19 05 2013 at 11:12 schreef Thomas Cool / Thomas Colignatus:
@Leon Segers. Mijn analyse is juist tegengesteld. Ik constateer ook dat de voorstanders van de basisuitkering de discussie betroebelen, waarbij sommigen niet naar de argumenten luisteren en anderen blijkbaar ook bewust liegen door duidelijke onwaarheden te vertellen. Kijk nog eens naar de link van Muis. Kijk ook hier mijn email aan Paul Krugman en Rick van der Ploeg: http://boycottholland.wordpress.com/2013/05/19/email-to-krugman-and-van-der-ploeg/ Kijk hier naar dit nieuwe paper http://mpra.ub.uni-muenchen.de/47071/
op 20 05 2013 at 10:45 schreef babs:
Leon,
Wat is er zo lastig en zo’n gedoe aan een belastingvrije voet?
RSS