Waarom moeten zoveel mensen sterven voor de luimen van megalomane mannetjes?
Hassnae Bouazza
Scène uit: Halfaouine (Férid Boughedir, 1991)
Een paar jaar geleden leidde ik op het Haagse Winternachtenfestival een gesprek tussen de schrijvers David van Reybrouck, Ian Buruma en de Amerikaans-Mexicaanse Jennifer Clement over de staat van de wereld en de politiek. Kunnen burgers hun lot wel toevertrouwen aan lokale politici of zijn er nieuwe vormen van bestuur nodig?
Het kwam vooral tot een treffen tussen de twee heren. Van Reybrouck pleitte voor een nieuwe vorm van democratisch bestuur en terug te gaan naar het oude Athene waar de belangrijkste bestuursorganen werden ingevuld door loting. Doel daarvan was om gelijkheid te bevorderen en zoveel mogelijk burgers deel te laten nemen aan het bestuur. Buruma liet zich niet overtuigen en vond de huidige vorm van democratie het beste werken.
Illegale oorlog
Het werd een fantastisch gesprek waarin ze niet nader tot elkaar kwamen, maar elkaar wel dwongen hun standpunten overtuigend te onderbouwen. Het was een discussie zoals we die zelden zien: op inhoud, zonder rancune of lage stoten onder de gordel en met humor.
De vaststelling dat de huidige vorm van democratisch bestuur het beste is wat we hebben, is wat makkelijk. Het zijn democratieën als de VS en Groot-Brittanië die overal ter wereld gruwelijk huishouden en het Midden-Oosten ontwricht hebben met hun illegale oorlog in Irak.
Maar ik twijfelde ook over de loting: als je mensen mee laat beslissen, wint al te vaak de onderbuik, zie bijvoorbeeld Brexit. Daar had Van Reybrouck een antwoord op: wanneer je mensen betrekt bij beslissingen en juist informeert komen ze tot weldoordachte beslissingen. Hij noemde als voorbeeld de legalisering van abortus in Ierland.
Megalomaan staatshoofd
Een andere vorm van bestuur. Ik moest er deze week weer aan denken na de inval van Putin in Oekraïne. De zoveelste actie van een megalomaan staatshoofd dat over lijken gaat. Een despoot die denkt dat de wereld hem toebehoort, zijn speeltje.
Ik ben geen historicus, maar ergens in de loop van de geschiedenis hebben landen besloten dat regeringen het monopolie op geweld hebben en dat regeringsleiders dus bloed mogen vergieten. Allemaal ingepakt in voorwaarden en mitsen en maren en heel veel kleine letters, maar het geweldsmonopolie blijft.
De meesten vinden dat prima en logisch, maar als je erover nadenkt is het raar: waarom moeten mensen sterven, omdat hun politiek leiders besluiten dat ze de macht niet kwijt willen (Assad in Syrië), denken dat Jezus hen heeft verteld Irak binnen te vallen (Bush) of terugverlangen naar een ingebeeld groots verleden (Putin).
Oorlog tegen het terrorisme
De zogenaamde oorlog tegen het terrorisme die Bush muntte, heeft despoten over de hele wereld een vrijbrief gegeven om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen onder het mom van ‘terreurbestrijding’ en ‘nationale veiligheid’.
Ik pleit hier niet voor anarchie. Wetten en regels helpen om samenlevingen te structureren en bij elkaar te houden, die zijn essentieel. Maar de vanzelfsprekendheid waarmee we geacht worden bloedige beslissingen van onze overheden te accepteren, is achterhaald. Zeker voor wie gelooft in mensenrechten en vrede.
Natuurlijk, we hebben het Internationaal Strafhof, maar we hebben gezien wat dat in de praktijk betekent: kleine leiders worden opgepakt, vooral uit Afrika, Westerse daders worden ontzien. Bush en Blair zijn oorlogscriminelen met honderdduizenden slachtoffers op hun geweten. Waarom zitten die nog niet achter de tralies? Laat Assange vrij, sluit Blair op en gooi de sleutel weg.
Omdat het Westerse leiders zijn die hun misdaden verpakken in mooie woorden als ‘democratie en vrijheid’. Omdat de politiek vergeven is van de hypocrisie, opportunisme en belangen. Teveel politieke leiders kunnen hun goddeloze gang gaan, omdat hun belangen zwaarder wegen dan mensenlevens.
Mannelijkheid demonstreren
En nu is er dus oorlog. Weer een. Wederom nodeloos bloedvergieten, leugens, ellende, verlies. Omdat een kleine geest zijn mannelijkheid wil demonstreren. Niet door zelf in de arena te stappen, maar door onschuldige mensen als kanonnenvoer naar voren te schuiven.
Aan het einde van het gesprek citeerde Van Reybrouck de Duitse politicus Frank-Walter Steinmeier: ‘Er kan geen democratie zijn zonder een gedeelde definitie van wat de waarheid is.’
Als we de feitelijke waarheid en mensenrechten als uitgangspunt nemen, kunnen we misschien beginnen aan een nieuw systeem, dat consequent vóór de mensen is en tegen politieke psychopaten en oorlog.
Dit voorjaar verschijnt Hassnae’s nieuwe boek Een Koffer vol Citroenen. Bezoek haar eigen website, Aicha Qandisha.
Hassnae Bouazza, 25.02.2022 @ 11:32
RSS