Waarom de overheid het tekort aan sociale woningen niet oplost

Jasper Mekkes

Het oplossen van het tekort aan sociale huurwoningen zou een piece of cake moeten zijn. Ik ben me nu al een tijdje aan het verdiepen in deze uitdaging. Geld is er genoeg; bij pensioenfondsen, banken en de overheid, dus dat kan het probleem niet zijn.

Wat er niet is, zijn woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars nieuwe stijl. En er is iets geks aan de hand: die vernieuwers ontstaan ook niet. Ook niet nu er honderdduizenden nieuwe duurzame sociale huurwoningen gebouwd moeten worden. 

Hoe dat kan? Door een woud aan foute regels. Na het debacle met de Maserati van Rochdales Hubert Möllenkamp en het cruiseschip SS Rotterdam van Vestia is de overheid in de oude val van de kudde-reflex gelopen. Dankzij Vestia en de megalomane investeringen van haar bestuurders stortte het hele corporatiestelsel namelijk bijna in.

Rotte appels

Sindsdien is de overheid gaan doen wat ze nu juist niet had moeten doen: meer en strengere regels voor iedereen bedenken. In plaats van minder en betere regels voor de rotte appels. En de banken kijken al sinds de kredietcrisis argwanend naar iedere nieuwkomer; die vormt immers per definitie een groot risico – voor de status quo – en helemaal als die nieuwkomer een vernieuwer is.

En dat vernieuwers een risico voor de gevestigde orde vormen, volgt niet alleen uit de credit rating-systemen van banken: nieuwkomers in de sociale woningbouw, die erin zouden slagen echt zonder winstoogmerk te opereren, zouden direct het onvermogen van zowel overheid, banken, pensioenfondsen als bestaande woningcorporaties aantonen. 

Als ze tenminste een klein deel van al dat beschikbare kapitaal voor een redelijke rente en zonder achterhaalde regels van de overheid zouden kunnen bemachtigen. 

Een onvermogen om te vernieuwen  – en er simpelweg voor te zorgen dat er duurzame huurwoningen in een groene omgeving gebouwd worden voor mensen die dat nodig hebben. Natuurlijk heeft dat onvermogen vooral te maken met het onvermogen van inferieure politici om goede kwaliteitseisen te stellen aan bestuurders. Die politici zijn immers zelf ook, onafhankelijk van hun talent voor het besturen van een land, vooral omhooggevallen in een politieke partij door te buigen voor de macht van het bestaande.

Inferieure bestuurders zullen dus nog wel even suboptimale, achteruitwerkende regels blijven opstellen voor iedereen die vooruit wil. De verbetering van onze democratie door de talentlozen die bestaan bij de gratie van het in stand houden van die verbeterpunten gaan wij echt niet meer meemaken. 

Naakte waarheden

Ieder individu zal daarom zo langzamerhand los van bestaande instituties zelf het heft in handen moeten gaan nemen  –  en zijn spaargeld bijvoorbeeld niet meer af moeten staan aan oerconservatieve banken, pensioenfondsen en verzekeraars van te hoog ingeschatte risico’s, maar via nieuwe vormen van crowdfunding moeten investeren in zijn eigen sociale en duurzame doelen. En heeft u uw krantenabonnement eigenlijk al opgezegd, en het bijbehorende abonnementsgeld overgemaakt aan Frontaal Naakt?

Eén van de naakte waarheden die je daar kunt lezen is namelijk dat corporaties op dit moment vaak gillend weglopen bij de overheid. Als toegelaten corporatie kun je weliswaar, wanneer je in de financiële problemen bent geraakt, een beroep doen op saneringssteun van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), maar daarvoor moet je aan zo’n enorme shitload dure, achteruitwerkende regels voldoen dat je dat niet moet willen. En dat zeggen zelfs de ambtenaren van de Autoriteit Woningcorporaties die ik sprak, dus dat is zo. 

Momenteel zouden een hoop woningbouwcorporaties maar wat graag de Autoriteit Woningcorporaties willen verlaten om een woningbouwcorporatie nieuwe stijl te worden. Misschien zelfs wel een vernieuwende organisatie, die met nieuwe mensen in kleine spin off–start-ups dankzij vernieuwende individuen en ideeën gewoon gaat doen wat er moet gebeuren; duurzame sociale huurwoningen in een groene omgeving bouwen. Gewoon, omdat het objectief aantoonbaar kan. Huizen waar mensen comfortabel en gezond in kunnen wonen – zonder dat ze uitsluitend worden gezien als melkkoeien voor aandeelhouders die geen belasting betalen.

Vastgeroeste situatie

Inmiddels doet ook Europa een duit in het zakje om de vastgeroeste situatie in de Nederlandse sociale woningbouw-sector los te wrikken. De Europese Commissie heeft in december vorig jaar laten weten dat ze van mening is dat (tot het WSW toegelaten) woningbouwcorporaties gewoon aanbestedende diensten van de Nederlandse Staat zijn – en daarom ook moeten voldoen aan Europese aanbestedingsregels. 

Nederland kreeg vervolgens twee maanden de tijd om hier inhoudelijk op te reageren. De ambtenaren van het ministerie van I&M zullen het inmiddels dus wel een beetje warm beginnen te krijgen.

De Autoriteit Woningcorporaties procedeert ondertussen in opdracht van de minister tot aan het Europese Hof door tegen corporaties die het wagen het corporatiestelsel te verlaten –  alles om te voorkomen dat er duurzame sociale huurwoningen gebouwd gaan worden natuurlijk. 

Bedrijven drukken in Nederland via de in Europa welbekende ‘Sandwich-Hollandais’, aangemoedigd door de Nederlandse staat, miljarden euro’s belastinggeld per jaar achterover, maar een sociale instelling die duurzame huurwoningen wil bouwen voor mensen met wat minder geld?

Die wordt vanwege een paar grijpstuivers aan ooit verleende subsidie door de overheid achtervolgd tot in de hel – om de achterhaalde regels, die duurzame sociale woningbouw verhinderen, overeind te houden!
Bij woningcorporaties die soms meer dan honderd jaar oud zijn (eind negentiende, begin twintigste eeuw was een goeie tijd voor sociale initiatieven) is het ondertussen natuurlijk helemaal niet verrassend dat er ooit belastinggeld naartoe is gegaan: er waren niet altijd meedogenloos en doelbewust visieloze VVD-regeringen aan de macht. ‘Van alle waarheen bevrijd’ – starend in de koplampen van het polderfascisme dat inmiddels bij ieder onderwerp opduikt in de onsmakelijke gedaante van xenofobe ezels en blonde gorilla’s met hun onwelriekende bruine boodschap.

Status quo behouden

Zo zijn er volgens de VVD inmiddels geen sociale woningen meer beschikbaar vanwege… asielzoekers! Ha!
Met name kleine woningbouwcorporaties (de kleinste zit in Limburg en bezit zo’n twintig woningen) kunnen de kosten, die met de achteruitwerkende regels gepaard gaan, al lang niet meer opbrengen; die hebben geen juristen, economen en duurzaamheidsadviseurs in dienst; die moeten ze – en tegen flinke uurtarieven –  inhuren. Al die kosten voor regeldruk gaan dus ten koste van investeringen in duurzame projectontwikkeling of – minder effectief maar goedkoper, en dus voor de bank efficiënter want minder risicovol  – van renovatie van bestaande sociale woningen.

VVD-ers zetten momenteel alles op alles om overal hun macht in de gevestigde orde en dus de status quo te behouden; ook in de sociale woningmarkt. 

Totdat toekomstige huurders en investeerders gaan spijbelen voor een beter investeringsklimaat. Een klimaat dat niet ten koste gaat van degenen die het minste hebben. Want als je echt gaat wrikken aan de macht van een neoliberale politicus, loopt de bruine boodschap hem opeens dun door de broek – macht is immers alles wat hij heeft. En die macht is niet wat er echt nodig is in deze roerige tijden: invloed, door de kracht van vernieuwing.

Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof.

Tweet

Jasper Mekkes, 04.02.2019 @ 08:01

[Home]