Waar we het over hebben wanneer we het over Anne Frank hebben
Peter Breedveld
Illustratie: Guntis Jansons
Nathan Englander is één van mijn favoriete levende schrijvers. Vijf jaar geleden besprak ik hier zijn roman The Ministry of Special Cases, over de wrede waanzin van de Argentijnse junta, maar ook over hoe de roep om een ‘sterke man’ in je gezicht kan ontploffen. Het ene moment foeter je dat ze dat langharige, linkse tuig eens hard moeten aanpakken, de volgende dag komt de politie je zoon halen, die je daarna nooit meer ziet.
Voor de hoofdpersonen in The Ministry of Special Cases is alles nog extra ellendig omdat ze joden zijn. Jood zijn in een fascistische samenleving, waarin jacht gemaakt wordt op alles dat afwijkt, dat is altijd af te raden. Kaddish Poznan, wiens zoon slachtoffer wordt van de junta die hij zo graag wilde, is dan ook constant bezig zijn joodsheid en die van anderen weg te poetsen. Hij zet daarbij de aanval in op zijn eigen neus en op de namen op de grafstenen op de joodse begraafplaats, die hij er op verzoek van de nabestaanden afbikt.
Englanders nieuwste, What We Talk About When We Talk About Anne Frank, is een bundeling korte verhalen die allemaal over joden gaan, maar die voor de rest niet méér van elkaar konden verschillen qua onderwerp, stijl en sfeer. Het titelverhaal is een schurende komedie over twee joodse, bevriende paren – één paar is orthodox – die elkaar op de proef stellen, gevolgd door een magisch-realistische vertelling in de trant van Gabriel Gracia Márquez, Sister Hills, gesitueerd in een joodse nederzetting in Israël – ik zie dit wel verfilmd worden met een paar mooie karakteractrices. How we Avenged the Blums is een coming of age-komedie (sorry, geen idee hoe je coming of age in het Nederlands zegt) over een groep joodse jongens die het opneemt tegen de nazistische buurt-bullebak.
Ik zal niet alle verhalen gaan opsommen, maar alleen nog Camp Sundown vermelden, over een groep bejaarden op zomerkamp die een voormalige nazibeul meent te herkennen en het recht in eigen hand neemt – knap verteld vanuit het perspectief van de begeleider van de bejaarden, die zich halfhartig als medeplichtige de wraakactie in laat rommelen, en Free Fruit for Young Widows, over joden die meer hebben geleden dan je menselijk mogelijk zou achten, en die het toch hebben overleefd. Met alle gevolgen vandien, uiteraard.
Ik realiseer me nu dat er nog een gemeenschappelijk factor in alle verhalen zit – behalve dat joods-zijn – en dat is de combinatie van onuitsprekelijke wreedheid met hilarische humor, die Englanders vorige boek eveneens kenmerkt.
Englander is een groot humorist met een geweldige timing en een meesterlijke zelfbeheersing. Nergens wordt hij pathetisch, behalve in zijn autobiografisch aandoende verhaal ‘Everything I know about my Family on my Mother’s Side‘, dat ik meteen één van zijn mindere verhalen vind.
Ik lees eigenlijk nooit vertalingen van Engelstalige boeken, omdat vertalingen weer persoonlijke interpretaties zijn en ik meen het Engels voldoende te beheersen om de originele versies aan te kunnen. Maar misschien omdat ik zo enthousiast twitterde over Nathan Englander, stuurde uitgeverij Anthos me de Nederlandse vertaling van de bundel, Waar we het over hebben wanneer we het over Anne Frank hebben. Die heb ik van de week ook gelezen en ik moet zeggen dat er niets verloren is gegaan in het Nederlands. Niets dat ik heb opgemerkt, in elk geval.
Misschien komt het wel door Englanders onopgesmukte schrijfstijl, zijn harde directheid dat zijn verhalen zo goed werken in het Nederlands. Ongetwijfeld toont zich hier ook het vakmanschap van de beide vertalers, Paul Bruijn en Nicolette Hoekmeijer. Maakt niet uit, ik beveel zowel de Engelse als de Nederlandse versie van harte aan.
Literatuur, Peter Breedveld, 15.06.2012 @ 12:54
10 Reacties
op 15 06 2012 at 13:08 schreef Doc:
Coming of age = volwassen worden. Als naam van een genre is vertalen meestal niet zo zinnig, net zoals je muziekgenres als tango of hard rock niet gaat vertalen.
op 15 06 2012 at 14:01 schreef Thomas E:
Sterke titel trouwens. Haalt WO2 voor veel (voornamelijk) Amerikanen even uit de ‘little Hans Brinkers’ sfeer. Dat de uitwassen van het antisemitisme meer waren/zijn dan het zielige poësie-album van dat lieve Joodse meisje.
op 15 06 2012 at 15:47 schreef babs:
En bedankt weer. Jij en Hassnae zijn de enige recencenten waar ik wat aan heb.
Ik ga lekker lui de Nederlandse vertaling kopen.
op 15 06 2012 at 17:16 schreef yurp:
Volwassen worden = growing up. Kunnen we coming of age niet als ontpuberen vertalen of zoiets. Het gaat toch om het moment dat je plots beseft geen kind meer te zijn.
op 15 06 2012 at 17:44 schreef sabaroth:
Coming of Age = opeens beseffen dat je een ouwe lul bent geworden
op 15 06 2012 at 18:50 schreef Doc:
@Yurp: growing up is gewoon opgroeien in het Nederlands. Ook peuters groeien op en die zijn nog lang niet aan het coming of agen.
Coming of age is niet dat je zelf beseft dat je geen kind meer bent maar dat je omgeving dat erkent en het kind met de volwassenen mee mag doen.
op 15 06 2012 at 19:07 schreef MNb:
Duits: Bildungsroman. Nederlands: vormingsroman.
Klinkt voor geen meter. Ik ben fanatiekeling van harde rots en zwaar metaal, soms ook van progressief metaal en van kruisovers. Dat voer ik in in mijn berekenaar. Wat Doc zegt.
op 15 06 2012 at 21:19 schreef Daniel Shiloach:
@babs
U leest niet vaak recenties merk ik.
op 16 06 2012 at 08:52 schreef yurp:
@Doc
True, daar heb je gelijk in. Toch vind ik de term volwassen worden te passief. Te lichamelijk ook. Peter heeft gelijk als hij zegt dat ’t maar verdomd moeilijk te vertalen is. Sowieso hebben woorden in het Engels vaak zoveel meer lagen dan Nederlandse woorden die meestal zeer specifiek zijn.
op 17 06 2012 at 10:10 schreef Ralph van der Geest:
Bedankt voor de tip! Ik ga ze gauw lezen.
RSS