Verstehen
Tayfun Balçik
Na de aanslagen in Parijs zeiden velen dat ‘het’ nu erg dichtbij komt. En laat er geen misverstand over bestaan, met ‘het’ bedoelt men één van, allemaal tegelijk of slechts twee van de drie volgende opties: 1) het barbaars-Mohammedaanse geweld waar de Nederlandse arabist en islamoloog Christiaan Snouck Hurgronje begin twintigste eeuw voor waarschuwde. Lees voor de grap zijn boek Nederland en de Islam; Vier Voordrachten gehouden in de Nederlandsch-Indische Bestuursacademie (1911) om te zien hoeveel vooruitgang we hebben geboekt met betrekking tot het islamdebat. 2) De apocalyptische einde-der-tijden-islam waar de laatste slag zal worden geleverd tussen gelovigen en ongelovigen. De zogenoemde Dag des Oordeels (kiyamet günü in het Turks). 3) De jihadistisch-gewelddadige activering van slapende moslimcellen in het avondland.
Om dit allemaal te voorkomen, is er onlangs nog een ‘jihadgala’ verboden. Immers, een krachtige zwaai met de rechterarm van een Arabisch-sprekende imam is voldoende om de jihadist in ons allemaal tot leven te wekken. Eén ‘Allah-u Akbar‘, en we rellen weer op het August-Allebeplein. Net als in 1998, toch?
Verstehen-principe
Nee, natuurlijk niet. Maar dit is wel dagelijks te lezen in Hollandische dagbladen. Misschien zou ik ook bang moeten zijn, maar angst is niet echt de emotie die ik voel.
Soms wil ik het begrijpen. Als historicus ben ik erg gecharmeerd van het Duitse Verstehen-principe. Dit is ‘geschiedenis van binnenuit’, het deelnemersperspectief: je verplaatst jezelf hierbij in de schoenen van een historische figuur en vraagt je af waarom de persoon zich gedroeg zoals hij of zij deed.
Dit is nuttig, maar er is een probleempje. De historicus weet al wat er gaat komen. Daarom is context belangrijk: tijd, plaats, familie, alternatieve verhalen, klasse of geschiedenis. Van alles speelt een rol in het gedrag van mensen. Nogmaals, inzoomen op micro-niveau kan verhelderend zijn, maar zonder achtergrondinformatie kan Verstehen een deterministisch-essentialisch karakter krijgen: de opvatting dat de weg die is bewandeld, onvermijdelijk was. Niets is minder waar, in dit leven is behalve de dood niks onvermijdelijk. Het leven is een toevallige samenloop van omstandigheden.
Culturele ander
Met deze ideeen kom ik in het publieke debat tot de volgende conclusie: de reden waarom al die shit opgeschreven wordt, heeft – naast werkelijke angst-, haat- of wrokgevoelens en omdat ‘de’ islam nou eenmaal verkoopt – gewoon te maken met het feit dat ‘zij’ constant in de Verstehung-stand zitten. Van een afstand worden wij geobserveerd. Ze probleren ons of mij, de ‘culturele ander’, te begrijpen.
Dat is allemaal leuk en aardig. Maar de al dan niet oprechte drang om te begrijpen resulteert in deze context in een aaneenschakeling van berichten, die – mede vanwege de overweldigende en bovenal eenzijdig-witte aanbod – moslims helaas tot object maakt, dehumaniseren en vernederen.
Terwijl de Syrier dagelijks wordt kapotgemaakt door Assad en ISIS, is er in Nederland sprake van een geschreven of getekend bombardement dat ons geestelijk verpulvert. De absorptie van al die gegevens stompt af. Zielloos gaan we van hier naar daar, omhoog en omlaag. Moslims dit, moslims dat, moslims zus, moslims zo. En ja, op die momenten zoek ik naar houvast in die ene zin van Tim Krabbé in een interview met Volkskrant Magazine: ‘ik ben nooit Joods geweest. Ik voel me te veel mens, misschien.’
Wie is Mohammed
Dat heeft Krabbé in 2009 gezegd en vandaag zegt Tayfun: niet alle mensen zijn moslims, maar alle moslims zijn mensen. Dus alles wat jij als mens voelt, doet, denkt, wil, vindt, enzovoort, dat alles gebeurt ook bij ons. Ja, ook jij bent een moslim. Je bent geen westerling met superieure waarden. We zijn allemaal moslims met inferieure waarden.
Ik zuig dit allemaal niet uit mijn duim hoor. Check de ‘Wie is Mohammed’-special maar in Volkskrantbijlage Vonk van afgelopen zaterdag. Daarin zien we hoe acht moslims, die allemaal Mohammed heten, uitleg geven. Ze vertellen over zichzelf end wat ze in het dagelijks leven doen. Kijk maar, de een danst, de ander is een regelneef, een uitvaartverzorger, een voetballer. Allemaal echte mensen. Ze kunnen praten, ze kunnen lachen en soms boos zijn. Arme jongens. In een poging om hun menselijkheid te tonen aan de witte Volkskrant-lezer weten ze niet dat ze een bijdrage leveren aan hun eigen moslimificering. We bedanken de allochtone journalist Haroon Ali voor deze ontmenselijking van moslims.
Allochtone journalist
Aan het echte werk in diezelfde Vonk-bijlage komt geen allochtone journalist te pas. Dat is gereserveerd voor witte journalisten: Peter Middendorp, Remco Andersen Jonathan van het Reve, Maarten Zeegers, Rob Vreeken, Wieteke van Zeil, Sander van Walsum, Melle Runderkamp, Simon Hendriksen.
In tegenstelling tot de bovengenoemde moslimfiguranten is de afkomst van de witte journalisten totaal geen issue. Nee, we lezen over hun observaties. Ze geven hun ‘objectieve’ oordeel. Hun christelijke, Joodse of atheïstische achtergrond bestaat niet in die teksten.
Toch lees ik ze aan een stuk door. Alsof ik al jaren in een grot heb geleefd. Wat ik ervan vind? Ze hebben de klok horen luiden, maar weten niet waar de klepel hangt. En dan ga je op zoek naar die klepel. Je kijkt links, je kijkt rechts. Geen klepel te zien. Alleen m’n rokende pa. Baba, klepel ne? Ben nerden bileyim oglum. Lepel, kasik degil mi?
Tayfun Balçik is historicus, gespecialiseerd in de moderne geschiedenis van Turkije en die van Amsterdam-West. Hij heeft een Facebook-pagina.
Tayfun Balçik, 10.03.2015 @ 07:43
7 Reacties
op 10 03 2015 at 12:45 schreef Thomas E:
Help! Er is een nietsontziende volksvijand de grens overgestoken. Eerst in de buurt van Emmen gesignaleerd, toen op weg naar Groningen gefotografeerd. Ja, hij mengde zich zelfs al onder de dorpsbewoners! Hoeveel gaan er volgen, krijgen we een invasie?
Verstoot hem! Nee, omarm hem. Monitor hem, dag en nacht. Ahhh laat hem lekker z’n gang gaan. Fuck off, sluit de grenzen voor hem!
(vrij naar La Fontaine)
op 10 03 2015 at 15:14 schreef Hans (J.P.) van der Neut:
Sindala zei het ooit zo: “Eerst verzinnen de mensen demonen, en vervolgens worden ze er bang van”. Heeft u nou zo’n blinde vlek om waar te nemen dat dat wat je verzint niet iedereen aanspreekt, en dat dat dus belachelijk gemaakt kan worden, zeker als dat wat je verzint intolerant staat tegenover allerlei persoonlijke vrijheden. Wen er nou maar aan dat religie geen hogere status krijgt dan willekeurig welke andere mening. Verder is het totaal niet nodig om geheel ingewijd te zijn in een ideologie om daar commentaar op te hebben. Als je kijkt naar de resultaten van een ideologie kun je de merites simpel aflezen en beoordelen. Wie tolerant is krijgt tolerantie terug, wie hel en verdoemenis predikt krijgt hel en verdoemenis terug. Moslims zijn mensen met een overtuiging. Overtuigingen horen in mijn ogen te worden blootgesteld aan analyse, commentaar en satire. Als moslims zelf hun geloof onder de loep zouden nemen in het publieke domein was er minder kruit geweest voor de seculieren alhier.
op 10 03 2015 at 16:27 schreef Mario:
“Verder is het totaal niet nodig om geheel ingewijd te zijn in een ideologie om daar commentaar op te hebben. […] Als je kijkt naar de resultaten (?) van een ideologie kun je de merites simpel aflezen en beoordelen. Wie tolerant is krijgt tolerantie terug, wie hel en verdoemenis predikt krijgt hel en verdoemenis terug. Moslims zijn..
Zucht…
“Als moslims zelf hun geloof…”
Facepalmed
Neem nog een neut, Neut.
op 10 03 2015 at 16:35 schreef Haes:
Tekenend voor Hans (J.P.) van der Neut dat hij een nephindoe uit een kinderserie over de middeleeuwen aanhaalt als referent.
Nuf said.
op 10 03 2015 at 16:46 schreef Thomas E:
“Overtuigingen horen in mijn ogen te worden blootgesteld aan analyse, commentaar en satire.”
Analyse en commentaar oké, Hans, maar satire vind ik nou net een brug te ver. Voordat je het weet verlaag je je tot een soort pestgedrag zoals dat op scholen plaatsvindt. Je maakt er mensen die niets kwaads in de zin hebben diep ongelukkig en wrokkig mee. Zij voelen zich beledigd in hun identiteit. Je kan wel zeggen: nou dan negeren zij die uitingen toch gewoon, maar bij de koffieautomaat en overal in de (digitale) media worden zij er tot in den treure mee geconfronteerd.
Kijk, je zegt niet tegen iemand dat hij een stomme stotteraar is, dus ook niet dat hij een stom geloof heeft in een stomme profeet. Een kwestie van respectvol met elkaar omgaan vind ik.
op 10 03 2015 at 17:22 schreef MNb:
Ja, die Snouck Hurgronje was nogal een portret. Het zou inderdaad aardig zijn na te gaan hoeveel overeenkomsten er zijn tussen nu en dik 100 jaar geleden.
“Ze probleren ons of mij, de ‘culturele ander’, te begrijpen.”
Inderdaad, met deze kleine toevoeging: zonder met die ‘culturele ander’ te praten, laat staan naar hem/haar te luisteren, zoals PB uitentreure heeft aangetoond.
“die ene zin van Tim Krabbé”
Opmerkelijk. Met zowel Tim (schaken) als Jeroen (duh) ben ik al decennia bekend. Tot vandaag wist ik niet eens dat ze (deels? Het interesseert me geen m) joods waren. Maar tegenwoordig schijnt dat er weer te toe doen.
op 12 03 2015 at 15:18 schreef shitty:
Tayfun, het lezen van jouw artikel kost mij teveel energie. Ik ben er wel uitgekomen hoor. Omdat ik dat persé wil. Omdat ik vind dat je qua inhoud een over het algemeen veel gemiste spijkerkop blootlegt: ‘Verstehen’. Deze reactie is voor jou bedoeld Tayfun, daarom hou ik het kort en ga niet zitten uitleggen; jij weet wel wat ik bedoel. Het lezen van jouw artikel heeft me ook danig geïrriteerd. Over je schrijfstijl zal ik het niet hebben; ieder zijn vul-maar-in…ok, maar dat je dan als ik het eindelijk begin te begrijpen en een boeiend comment in mij begint te kriebelen, aankomt met een artikel dat ik aan gene oever moet gaan opdiepen…nee, dat doe je toch niet! Bitte verstehe.
RSS