Verbinden vanuit je eigenheid
Peter Breedveld
Scène uit Jigoku (‘De Hel’, Nakagawa Nobuo, 1960)
Gisteren las ik deze luie diskwalificatie van de documentaire De Klas van 94, die gisteravond laat op de televisie was. Een witte man, Helmut Boeijen, projecteert in een stukje zijn typische wittemannenweerzin tegen moslims en Marokkanen op de docu, die over de Amsterdamse Bouschra-school gaat. De school, voor kinderen van Marokkaanse gastarbeiders, is opgericht door een protestantse dominee, Rolf Boiten, die mensen vanuit hun eigen identiteit en cultuur met elkaar wilde verbinden.
‘Boitens idealisme heeft uiteindelijk geleid tot een school met een islamitische signatuur, die eerder een symbool is geworden van segregatie dan van integratie’, aldus Boeijen. Dat de school symbool is van segregatie is moeilijk vol te houden, met bekende ex-leerlingen als Nadia Bouras en Fatima Elatik en wat minder bekende leerlingen die ook participerende steunpilaren van de samenleving zijn geworden. Boeijen papegaait slaafs de tijdsgeest na, waarin ‘islamitische signatuur’ = ‘gevaar’.
Daarna noemt hij de docu ‘een soort aangeklede aflevering van Klasgenoten op locatie’. Nu weet ik wel dat ik als geliefde van de regisseur, Hassnae Bouazza, niet meteen iedereen moet aanvliegen die haar werk bekritiseert, maar ik doe het toch.
Valse manier
Ik ben nu zo’n 12 jaar met haar samen en in die twaalf jaar heb ik een lange parade van witte mannen (en ook wat vrouwen) als Boeijen gezien die haar steevast op een dergelijke valse, arrogante, hardvochtige, onmiskenbaar wit-suprematistische en meestal ook seksistische manier kleineren en op een zijspoor proberen te zetten. Dat ze toch steeds weer de kans krijgt om dingen te maken is ten eerste te danken aan haar eigen pitbull-achtige vastberadenheid en ten tweede aan de vrouwen, steevast vrouwen, die haar talent en haar boodschap herkennen en erkennen.
Ik zag De Klas van 94 gisteren voor de tweede keer, nu op een groot scherm in Vondelpark CS, tijdens een speciale viewing voor genodigden. Hassnae heeft een intelligente en, zo merkte ik aan de reacties van de andere kijkers, ontroerende film gemaakt (samen met ex-leerling Nadia Bouras, die de redactie voor haar rekening nam) die veel meer behelst dan een reünie van voormalige klasgenoten, zoals Boeijen suggereert en waarmee hij laat zien niet te hebben opgelet, niet te hebben wíllen opletten.
De docu gaat over idealisme, maar ook over discriminatie en vooroordelen. Eén van de reünisten vertelt dat hij werd gediscrimineerd vanwege zijn donkere huidskleur, een andere ex-leerling zegt op het laatste moment af omdat ze vervelende herinneringen aan de Bouschra-school heeft, waar ze veel werd gepest. Hassnae laat het op een subtiele, warm-menselijke manier zien. Wanneer bijvoorbeeld één van reünisten het pesten bagatelliseert: “het is 25 jaar geleden”, laat ze dat even hangen, zodat we niet missen dat hij verlegen is met de zaak.
Ontzettend kwaad
Later in de documentaire vertelt een reünist dat hij bijna niet aangenomen was bij een sollicitatie omdat de man, bij wie hij op gesprek was, slechte ervaringen had met Marokkanen. Hij heeft hem ervan overtuigd dat hij niet zo was, kreeg toch een kans en zie: “zo bleek toch dat het anders kan”, zegt hij zélf.
Fatima Elatik vertelt dat ze soms moe is van het vechten tegen de vooroordelen en de tweelingzus van Nadia Bouras, Latifa, zegt dat ze soms ontzettend kwaad wordt als ze zich realiseert dat ze constant wordt beoordeeld op haar uiterlijk en afkomst. De manier waarop ze dat zegt vind ik aangrijpend.
Dit gaat juist over mensen die niet zijn gesegregeerd, en dat niet hebben laten doen, tegen de klippen op, want de wereld zit vol Helmut Boeijens, die de eigenheid van anderen er het liefst uit zou willen drillen. “We werden overladen met bagger”, zegt één van de voormalige leraren van de Bouschra-school, “omdat we met deze school zouden bijdragen aan segregatie.” Maar normale scholen wisten juist niet wat ze met hun Marokkaanse leerlingen aanmoesten. Op de Bouschra werd hen geleerd vanuit hun eigenheid verbinding te zoeken met de ander.
Dreigende vulkaan
Hassnae legt een heleboel extra lagen aan met haar beelden. Als filmliefhebber heeft ze bijvoorbeeld een scène gedraaid die een ode is aan de de film Cléo from 5 to 7 van Agnes Varda en er raakt in de film een bal te water die aan het einde weer opduikt. Ergens wordt Amsterdam vanuit de lucht gefilmd en dan doemen daar in de verte de enorme kantoren van de Zuidas op, die zo bij elkaar iets van een grote, dreigende vulkaan hebben. Er is een scène waarin oude archiefbeelden op een dromerige manier, enigzins vervormd op de muur van een trappenhuis lijken te zijn geprojecteerd, waarin Nadia langzaam en heel nietig de trappen bestijgt. De melodie die Rolf Boiten ergens in de tweede helft van de film op de piano speelt, is tijdens de hele film steeds in een andere uitvoering te horen, iets dat Robert Altman ook in The Long Goodbye doet.
Allemaal dingen die maken dat de film boven zichzelf uitstijgt en zeker geen ‘aangeklede versie van Klasgenoten’ is. Ik wou dat wat meer witte mannen eens bereid waren kennis te nemen van iets dat van buiten hun wittemannenkader komt.
Achterhoekje van de publieke zender
Want ik durf er iets onder te verwedden dat het ook weer een witte man is geweest die deze docu ergens heel laat op de avond in een achterhoekje van de publieke zender heeft geprogrammeerd. Gelukkig is-ie op het Internet terug te zien.
Is het Vrije Woord u écht lief? Help me dan met een financiële bijdrage. Deze website wordt elke dag bedreigd door de virtuele knokploegen van Domrechts, malafide Nederlandse journalisten en zelfs door de vicepremier. Eerder dit jaar moest ik voor de rechter verschijnen wegens belediging van een racistische troll! Steun Frontaal Naakt. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke site van Nederland. Stort wat u missen kunt op rekeningnummer NL59 RABO 0393 4449 61 (N.P. Breedveld, Rabobank Rijswijk), SWIFT BIC RABONL2U o.v.v. ‘Frontaal Naakt’. Lees hier waarom dat niet met PayPal kan, maar steunen via Patreon kan weer wel. Nog liever heb ik dat u op Frontaal Naakt adverteert of mij inhuurt. Mail mij.
Peter Breedveld, 31.10.2019 @ 08:50
RSS