‘Van onrecht word ik baldadig’ – interview met de Afrikaanse striptekenaar Ramón Esono Ebalé

Anita Brus

“Ik woon in Paraguay omdat mijn vrouw daar werkt, beeldschoon is en omdat ik veel van haar houd”. Maar dat zal niet de enige reden zijn dat striptekenaar Ramón Esono Ebalé (1977, Equatoriaal Guinea) is uitgeweken naar Paraguay. De afgelopen jaren maakte hij bijna elke dag een tekening van Teodoro Obiang Ngeuma Mbasogo, de dictator van zijn land van herkomst, en dat in de meest bizarre poses en gedaanten. Obiang badend in de olie met opborrelende testikels (er gaat een gerucht dat hij lijdt aan prostaatkanker), Obiang in tangaslip, als baardaap met erectie, enz. Het zal Ebalé daar niet in dank zijn afgenomen en ik wil weten wat hem beweegt zich op te werpen als ‘enfant terrible’ van Guinea, maar ook hoe hij in Afrika is opgeleid en wat zijn artistieke voorkeuren zijn.

Zee van stront

When Tifman make justice fuck off, lees ik als ik een willekeurige pagina open sla van de vele internetsites waarop Esono Ebalé actief is. Zijn strips dragen titels als ‘Mar de mierda’ (zee van stront), ‘La muerte de un idiota’ (de dood van een idioot) en hij heeft een tv-station in het leven geroepen dat Locos-TV (gekken-tv) heet. Titels waarvoor hij alle reden lijkt te hebben, want Equatoriaal Guinea is een dictatuur van de meest hardnekkige soort waarin de idiotie welig tiert.

Over de context van zijn werk zegt hij: ”Obiang heeft het land op vijandige wijze politiek in zijn greep. Ik kwam op het idee om weerstand te bieden tegen dit regime dat Obiang als ‘God’ naar voren schuift, door ze op de een of andere manier belachelijk te maken. In hoeverre ik ze nog meer koortsuitslag kan bezorgen weet ik niet, maar ze hebben geprobeerd me de mond te snoeren en dat beviel mij wel. Mijn Facebook-pagina beschouw ik als een wapen in de strijd, want die blijft voor iedereen open staan met flink veel doldwaze portretten, want een beeld zegt meer dan duizend woorden en ik wil die kwaal niet passief blijven ondergaan.”

Lui en onverantwoordelijk

Hij raakt amper uitgepraat over het abjecte regime van Obiang waartegen hij zich met hand en tand verzet: “Het zijn bruten. Het ergste is nog dat het ze totaal ontbreekt aan verbeelding en creativiteit. Ze hebben zelfs de creativiteit niet om hun eigen misère toe te dekken. Ik kan ze alleen maar van repliek dienen door ze te tonen dat als zij zo doorgaan, wij morgen waarschijnlijk allemaal miljonair zijn en tegelijkertijd extreem arm. In Guinea word ik bekritiseerd, maar dat betekent ook dat mijn opvattingen aankomen. Toch streef ik geen enkel politiek doel na, want daarvoor ben ik gewoon te lui en te onverantwoordelijk. Ook heb ik met niemand banden en ik pas er voor om de rol van Spanje in mijn land [Equatoriaal Guinea was tot 1968 een Spaanse kolonie] aan de kaak te stellen. Daar verspil ik mijn kostbare tijd liever niet aan, want het is toch te gek dat ik ze in Spanje nota bene in de eenentwintigste eeuw nog duidelijk zou moeten maken dat wij in Guinea gebukt gaan onder een dictatuur.”

Toch kan Esono Ebalé er volgens mij niet onderuit dat er tussen Equatoriaal Guinea en Spanje nauwe politieke en culturele banden bestaan. In de hoofdstad Malabo was hij verbonden aan het CCEM (het Spaanse culturele centrum) en ik vraag hem hoe hij aankijkt tegen de rol die de buitenlandse culturele centra spelen in zijn land:

Afrikaanse kunstenaars

“De aanwezigheid van culturele centra als ‘grote kans’ voor de kunstenaars in mijn land toont aan dat wij ver achter lopen bij de ons omringende landen. We hebben in Malabo een Frans en een Spaans cultureel centrum, waarvan de Fransen zich nog het meest gedragen als waren zij ‘Françafrique’. Toch hebben beide centra mij verder geholpen in mijn ontwikkeling, ook al was het binnen hun invloedsfeer. Hoewel ze de kunstenaars wel een bepaalde vrijheid geven is het vrijwel onmogelijk buiten hun muren te treden omdat ze in de pas lopen met de politiek van hun eigen land. Het is hooguit een springplank voor degenen die in staat zijn hun vleugels uit te slaan en dat is een serieus probleem voor Afrikaanse kunstenaars, want buiten die centra is er geen enkele culturele scholing.”

De controversiële titels van zijn werk vloeien ook voort uit de censuur die doorwerkt in de culturele centra. Hij vertelt hierover als ik hem vraag naar de lege tekstballonnen in zijn strips:

Pure censuur

“Als ik iets onrechtvaardig vind, word ik baldadig en dat was ook het geval toen die strips uitkwamen met de lege tekstballonnen. In het CCEM vonden ze mijn werk goed, maar de teksten wilden ze er niet bij vanwege de hoeveelheid ‘spelfouten’. Nou maak ik ook wel spelfouten, maar dat was natuurlijk niet de reden. Ze wilden gewoon de inhoud van die teksten niet, waarop ik ze uiteindelijk ‘De moordenaars van mijn intelligentie‘ heb genoemd omdat het gewoon pure censuur was waarvoor zij verantwoordelijk waren. Bovendien was het niet nodig omdat men in Guinea vooral visueel is ingesteld. Omdat ik alleen beelden en geen teksten kon laten zien legde ik de boodschap in de titels van mijn exposities. Zo maakte ik bijvoorbeeld een serie die ik Dictators noemde.”

Maar hoe begon het eigenlijk allemaal? Tekende hij al als kind en hoe ontwikkelde hij zijn tekentalent?

“Ik ontdekte al vroeg dat ik mensen in mijn omgeving had die goed konden tekenen en die ik bij het tekenen kon observeren. Mijn buurman Niño Botele was bijvoorbeeld een echte ‘crack’ in tekenen en mijn broer Opi kon er ook wat van. Toch wil ik die vaardigheid niet zien als talent of ‘gave’, eerder als iets wat iemand leuk vindt om te doen en wat je door toewijding en geduld ontwikkelt. Ik werd verliefd op de kunst van het tekenen en als het al een gave is, dan is het de gave om van iets te houden. Op school had ik er nooit een goed cijfer voor. Ze vonden mij maar een imitator, tot ik mijn leraar tekende terwijl hij stond les te geven en vanaf die tijd veranderde het mijn leven. De paters deden er hun voordeel mee; een van de paters gebruikte mijn tekening van Felipe Gonzales, de toenmalige president van Spanje die destijds Malabo bezocht.”

Strips als noodzaak

Strips tekenen ziet hij niet als beroep, meer als noodzaak om zich te uiten. Hoewel men hem vaak wilde doen geloven dat zijn artistieke kwaliteiten hem nergens zouden brengen, bleef hij zijn talent verder ontwikkelen. Ik vraag hem naar zijn scholing en inspiratiebronnen.

“Ik noem mijzelf autodidact, want mijn scholing hield op toen ik zestien was en vanaf die tijd wil ik alleen nog maar tekenen en laat ik mij door de meest uiteenlopende striptekenaars inspireren. Dat zal wel komen doordat ik nogal eens van stijl wissel omdat ik graag stijlen uitprobeer. Ik heb een zwak voor Quino (Joaquín Salvador LavadoTejón), Moebius (Jean “Moebius” Giraud) en Milo Manara, als het gaat om internationaal bekende striptekenaars. En tijdens al mijn omzwervingen langs stripfestivals leerde ik het werk van de Australische illustrator Shaun Tan kennen dat mij sindsdien niet meer loslaat.

Zoon van Afrika

Maar er zijn ook Afrikaanse striptekenaars die indruk op hem maakten: “Ik bewonder Pahé (Patric Esono) uit Gabon die een soort broer voor mij is. Hij heeft een eenvoudige stijl en zijn strips spreken voor zich; een echte ‘zoon van Afrika’, ondanks dat hij al jaren in Europa woont, waar ook andere bekende Afrikaans striptekenaars opvallen, onder wie bijvoorbeeld de Congolees Barly Baruty (Baruti Kandolo Lilela).

Toen ik in ‘ik weet niet meer welk jaar’ voor het eerst naar Gabon reisde drong het tot mij door dat wij in Guinea ver achter liepen bij de striptekenaars daar. In andere Afrikaanse landen waren ze meer van de wereld op de hoogte, zoals bijvoorbeeld Didier Kassaï uit de Centraal-Afrikaanse Republiek, die al behoorlijk wat punten had gescoord in de wereld van de Afrikaanse strip. Maar later ontdekte ik dat ze ook in andere Afrikaanse landen afhankelijk waren van Europese culturele centra. Voor de Afrikaanse striptekenaars is er nog een lange weg te gaan.”

Teruggaan naar Guinea

En wat brengt de toekomst? “De voornaamste reden dat ik nu in Paraguay woon, is mijn vrouw (haar leerde hij kennen in het CCEM en zij is nu directeur van het Spaanse culturele centrum in Asunción). Zij heeft meer opties als het om banen gaat van een zeker kaliber, terwijl ik haar alleen maar plekken kon bieden waar zij rust zou vinden”, lacht hij. “Maar goed, ik heb hier een interessant bestaan, zorg voor mijn dochtertje en maak inmiddels deel uit van het culturele leven in Asunción. Ik voel mij hier thuis en heb voor dit jaar nog verschillende projecten in gedachten waaraan ik wil beginnen als ik klaar ben met ‘La Pesadilla de Obi’ (de nachtmerrie van Obi, een stripverhaal over Obiang). Aan dat project werk ik al drie jaar en ik hoop het in maart af te ronden.”

Denk je nog terug te gaan naar Guinea? “Voorlopig niet, hoewel ik graag terug zou gaan. Maar ik heb een licht vermoeden dat er dan ‘iets niet goed zal gaan’. Laten we hopen dat ik nog een lange toekomst heb.”

Anita Brus is docent in de Spaanse taal/literatuur/kunst en schrijft over tango in het tijdschrift La Cadena. Zij publiceert ook teksten in het Spaans en in het Nederlands op haar eigen weblog. Lees het verbijsterende relaas over haar domrechtse date. Volg haar op Twitter.

Tweet

Anita Brus, strips, 11.02.2014 @ 07:42

[Home]
 

Δ