Tegen journalistiek broddelwerk is geen kennis gewassen

Fréderike Geerdink

Er is in Syrië geen enkele groep die zo’n fundamentele strijd voert tegen Assad en zijn misdadige regime als de YPG. Daar gelooft u natuurlijk niets van als u vorige week in NRC Handelsblad dit stuk van Jan Jaap de Ruiter en Rena Netjes heeft gelezen. Dat stuk was dan ook een journalistieke miskleun.

Niet dat ik alle strijdgroepen en -groepjes in Syrië op mijn duimpje ken, maar de YPG en de vrouwelijke evenknie de YPJ ken ik wel en met die kennis kan ik dat oordeel vellen. Tussen mei 2016 en juni 2017 was ik als journalist embedded bij wat ik kortweg even groepen van ‘Öcalan-strijders’ noem. Deze groepen laten zich in hun strijd leiden door de ideologie van PKK-oprichter Abdullah Öcalan. De PKK is de bekendste, maar ook de YPG en YPJ vallen eronder. Ik reisde zowel in Irak als Syrië, van Noordoost-Irak aan de Iraanse grens tot aan het front tegen ISIS, dat destijds ten noorden van Raqqa in Noord-Syrië lag.

Landen afbakenen

Het is werkelijk een gotspe om te stellen dat het steunen van de Koerden in de praktijk gelijk staat aan het steunen van het regime van Assad, zoals het opiniestuktikduo doet. De YPG en het Syrische leger hebben elkaar sinds 2012 weliswaar redelijk met rust gelaten, maar dat wil niet zeggen dat ze ideologisch niet diametraal tegenover elkaar staan. Ze sluiten elkaars bestaan uit.

Om dat te snappen is het nodig uit te leggen waar de YPG en de vrouwelijke evenknie de YPJ in Syrië voor strijden. Dat is níet, zoals veel mensen denken, voor een eigen staat. Sterker nog: de YPG/J is tegen de natie-staat, met andere woorden tegen het concept om landen af te bakenen voor volkeren. Zéker in het Midden-Oosten vinden ze dat een uitermate slecht idee. Waarom? Het idee van de natie-staat staat volgens hen haaks op de werkelijkheid van de regio, die wemelt van de diversiteit. Het Midden-Oosten is zo multi-cultureel, multi-religieus (vergeet niet dat zowel jodendom, christendom als islam er hun wortels hebben), multi-etnisch en multi-linguistisch, dat je nooit een land kunt uitsnijden waar maar één volk woont.

Welke grens je ook trekt, de consequentie is onherroepelijk dat er minstens één etnische, religieuze of linguistische minderheid zal zijn. Dat geeft gedonder – en niet alleen in het Midden-Oosten – want het ontneemt minderheden de zelfbeschikking waar ze volgens internationale verdragen recht op hebben. Immers, binnen de natie-staat heeft de minderheid geen andere keus dan zich aan te passen aan de meerderheid, ook als die minderheid alle rechten heeft die bijvoorbeeld in Europese verdragen zijn vastgelegd.

(Ook in Nederland werkt dat zo, al staat u daar waarschijnlijk nooit bij stil. Of leren uw kinderen wiskunde in het Gronings of Limburgs? Of leert uw dochter op school de geschiedenis van Twente of de Zeeuwse eilanden? Hoeveel talen, culturen, geschiedenissen en hun helden zijn er wel niet verloren gegaan in Europa sinds we landen afbakenen en de identiteit van de inwoners werd gevormd naar naar wat de machthebbers voor ogen stond?)

Democratisch confederalisme

De Öcalan-strijders willen dus maar één ding: de staten in het Midden-Oosten ondermijnen. Dat doen ze door te proberen er hun eigen systeem, het democratisch confederalisme, voor in de plaats te zetten. Dat is een vorm van democratie waarbij lokale gemeenschappen zichzelf besturen. De details voeren wat ver voor dit blogje, maar het komt erop neer dat alle etnische en religieuze groepen een plek hebben in het bestuur, en vrouwen en mannen beide ruim vertegenwoordigd zijn. Het is dus bij uitstek geen systeem dat uitsluitend voor Koerden bedoeld is, maar juist voor steden en regio’s die divers zijn – voor het hele Midden-Oosten dus.

Niet veel mensen weten het, of willen het weten, maar dit is het systeem dat de Öcalan-strijders (de ongewapende groepen organiseren het, de YPG en YPJ verdedigen het) sinds 2012 proberen te implementeren in het noorden van Syrië. De Koerdische beweging in Turkije werkt in Turkije aan hetzelfde doel, al is daar op het moment te veel geweld en te veel repressie om stappen van betekenis te kunnen zetten. Hoe meer terrein het systeem wint, hoe zwakker en griplozer nationale regeringen worden.

Het is niet voor niets dat de Turkse president Erdoğan zich met hand en tand verzet tegen vrede met de PKK: hij wéét dat als hij werkelijk vrede wil, hij zijn macht zal moeten inleveren. Assad weet dat ook. Assad wil zijn macht niet kwijt, ik denk dat dat onderhand wel duidelijk is. Assad is de dictator van een strak centraal geleide staat, die straks gewoon de volledige controle over het land, dat hij als het zijne beschouwt, terugwil. Het is óf het systeem van de YPG, óf het systeem van Assad.

Wankele balans

Maar is het dan niet waar dat in sommige steden in het noorden van Syrië nog portretten van Assad op straat te zien zijn, zoals De Ruiter en Netjes schrijven? Jawel hoor. Ik zag ze in Qamişlo, waar het Syrische leger nog een paar straten en de grensovergang met Turkije in handen heeft. Dat betekent echter niet dat er sprake is van ‘samenwerking’. De YPG heeft ervoor gekozen de wankele balans met de regering in Damascus niet in gevaar te brengen om zo te proberen het excessieve geweld van de Syrische burgeroorlog buiten de deur te houden en in relatieve vrede aan het implementeren van hun eigen systeem te werken. Die balans is de afgelopen jaren overigens een paar keer ernstig verstoord. Zelfs afgelopen zomer nog kwamen ze in botsing en vielen er doden onder strijders aan beide kanten.

Maar de Koerden praten toch met Damascus over ‘een politieke deal’? Nee hoor, dat doen ze niet. Er zijn gesprekken geweest om de Tabqa-dam, bij Raqqa, weer aan de praat te krijgen, meer was het niet. De gesprekken zijn inmiddels stukgelopen omdat Damascus niet accepteert dat de YPG samenwerkt met de VS. Waarom melden De Ruiter en Netjes dit niet? Omdat het hun conclusie in de weg staat, neem ik aan.

Met wie werken die Koerden nou samen dan? Met Assad, met de VS, of toch met de Russen? Stelletje opportunistische allemansvriendjes! De waarheid is dat ze allianties sluiten met wie daar voor open staat om hun experiment met ‘radicale democratie’ te beschermen en verder uit te bouwen. Daar zijn ze enorm goed in, want de afgelopen eeuw – zeg maar sinds de Europeanen de grenzen in het Midden-Oosten naar hun eigen goeddunken trokken – hebben ze de staten en de systemen die hen onderdrukken gruwelijk goed leren kennen. Net zoals vrouwen het patriarchaat beter kennen dan mannen zelf, en zwarten een dieper besef hebben van het kwaad van witte superioriteit dan witte mensen zelf.

Erdoğans natte droom

De Koerden weten dus ook dat ze uiteindelijk van helemaal niemand steun zullen krijgen. Ook niet als Assad ze vroeger of later aanvalt. Ook niet als het Turkije is dat Noord-Syrië gaat bezetten, wat Erdoğans natte droom is. De YPG en YPJ zullen zich verzetten. Maar niet tot elke prijs, zoals ze hebben laten zien aan het begin van dit jaar, toen Turkije de Koerdische regio Afrin binnenviel. Als het omslagpunt komt dat het gebied verdedigen méér burgerlevens gaat kosten en méér vernietiging zal brengen dan terugtrekken, zullen ze het laatste kiezen. Dan pakken ze hun guerrilla-tactieken weer op.

Tijdens mijn jaar embedded heb ik niet alleen de ideologie leren kennen en in de praktijk gezien, ik heb ook iets over mijzelf geleerd, over onze werkelijkheid. Namelijk hoe moeilijk het is om buiten de kaders van ons systeem te denken. Dat de Öcalan-strijders strijden tegen zo ongeveer elk aspect van dat systeem, kun je alleen maar begrijpen als je je eigen denkkaders loslaat. Dat lukt je niet als je je slechts beweegt binnen het systeem en met mensen praat met posities in het systeem, met andere woorden als je er onderdeel van bent, zoals vrijwel iedereen. Het schuurt om met een andere werkelijkheid geconfronteerd te worden. Maar als het kwartje echter eenmaal valt, zul je de wereld nooit meer hetzelfde zien.

De Ruiter en Netjes zijn ‘systeem’, net als ik al is het wat minder, en dat valt ze niet aan te rekenen. Toch is het niet nódig om de plank zo mis te slaan als zij in hun stuk doen. Misleidende terminologie gebruiken, de halve waarheid vertellen omdat de hele niet helpt de conclusie te bereiken die je wilt en vuige vergelijkingen trekken, is niets anders dan kwaadaardig. Even kort wat voorbeelden op een rij.

Disciplinaire maatregelen

De PKK is niet, zoals in het stuk wordt gesteld, een ‘onafhankelijkheidsbeweging’. Ja, onafhankelijk in de zin van anti-kapitalistisch en anti-imperialistisch, maar gezien het niveau van onbegrip van de ideologie van de PKK die van het hele stuk afdruipt, is dat niet wat de auteurs bedoelen te zeggen met die term. Wie schrijft over landen waar Koerden wonen, wie schrijft over oorlog en strijd, moet weten dat de PKK en ook de YPG/J níet streven naar een Koerdische staat en de onwetendheid van de gemiddelde lezer hierover niet misbruiken om het eigen punt kracht bij te zetten.

Het is waar dat YPG-strijders in 2016 door de straten van Afrin reden met een truck met oplegger met tientallen lijken erop van strijders van het Vrije Syrische Leger. Waarom vertellen de auteurs er niet bij dat de organisatie dat heeft erkend en er disciplinaire maatregelen zijn getroffen tegen de daders? De YPG accepteert geen mensenrechtenschendingen, onderzoekt iedere melding serieus en straft strijders die buiten hun boekje gaan.

Dieptepunt in het De Ruiter/Netjes-stuk is wel het opnemen van het citaat van Hossam Eesa, van de groep Raqqa is Being Slaughtered Silently, die zei dat ‘het enige verschil tussen YPG en Islamitische Staat is dat je onder YPG wel mag roken en drinken en onder IS niet’. Door dit onware citaat (hij heeft het vast gezegd maar inhoudelijk klopt het niet) zonder weerwoord te gebruiken in een stuk over ‘Koerdisch geweld’, wordt de YPG welbeschouwd massa-executies en genocide, vrouwenhandel, massaverkrachtingen, koppensnellerij en andere barbaarse mensenrechtenschendingen, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in de schoenen geschoven. Manipulatief, kwaadaardig, schadelijk, schandalig, onjournalistiek, ik zoek nog naar het juiste woord.

Boek lezen

Rest mij de vraag: waarom? Als je al schrijvend merkt dat je argumenten geen hout snijden en je dus het halve verhaal maar kunt vertellen en zelfs citaten oneigenlijk moet inzetten om bij de door jou gewenste conclusie uit te komen, wat ben je dan waard als journalist? Waarom doe je dat? Wat is je belang? Ik snap het oprecht niet.

Je kunt eens een boek lezen. Nee, dat is geen lofzang op de Öcalan-strijders. De lijkenparade in Afrin, de rapporten van mensenrechtenorganisaties, alcohol (geen druppel) en sigaretten (veel), het komt allemaal aan bod. Maar misschien is het naief van me te denken dat meer kennis tot betere verhalen leidt. Tegen welbewust journalistiek broddelwerk is geen kennis gewassen.

Fréderike Geerdink is journalist. Als Turkije-kenner en Koerdistan-correspondent leert ze veel over Nederland.

Tweet

Fréderike Geerdink, 11.10.2018 @ 07:28

[Home]