Taal
Tayfun Balçik
Scène uit Hausu (1977)
Taal kan je maken of breken. De woorden, die uit je mond komen, zijn belangrijk. Eén verspreking of ondoordacht zinnetje en je hangt.
Afgezien van het inhoudelijke aspect van woorden, is de manier, waarop je dingen uitspreekt (en of je dit dictie, articulatie of accent noemt, dat maakt niet zo veel uit) meestal belangrijker. Althans, dat is wat ik merk in interacties.
Hoe vaak heb ik het wel niet meegemaakt dat mensen in ongeloof naar me keken: is dit dezelfde Tayfun van al die teksten? Het gaarste moment, wat dat betreft, was een gesprek met een professor uit Leiden. Hij had wat opgemerkt over mijn taalgebruik en vroeg hoe lang ik in Nederland woonde. Toen ik zei dat ik hier geboren was, kon ik na zijn reactie daarop (‘hier geboren zelfs..’) wel door de grond zakken.
Hollands gebabbel
Het is nou eenmaal zo. Ik ben meer schrijver dan prater. Gepraat, en vooral Hollands gebabbel, is niet aan mij besteed. Soms lijken conversaties spreekbeurten, zo bang om fouten te maken. Was het de of het licht? Velen maken het mee.
Maar je hebt ook andere Toerkoes. Ik zie ze wel. Dat ze met samengeknepen billen zo ABN kwekken. Sommigen past het, anderen klinken zo nep als boerse shit van de pit. Nee, als ik een vriend zie, dan zeg ik: “FAKA G-UNIT“? De reactie is dan “bung swa” of “ai mi brede“. Dit terwijl die gasten niet eens Surinaams zijn. Het komt omdat we dan in een vertrouwde omgeving zijn. Al maak je dertig grammaticale fouten, it’s all good, no worries. Op zulke momenten spreken we in alle vrijheid onze eigen taal. En die taal is niet Nederlands. Het is een mompelmix van Turks, Engels, Nederlands, Marokkaans en Surinaams. Een beetje crack, maar zo grappig als wat.
Hier een paar voorbeelden. Als ik in de auto de bestuurder wil waarschuwen voor een flitser, dan zeg ik niet: “He Hansworst, over honderd meter is er een flitspaal aan de kant van de weg”. Nee, dan zeg ik: “Ilerde flitta var, yavas git“. Toen ik dat voor het eerst zei, keek Yunus me vertwijfeld aan, “flitta?” Na uitleg werd ik belachelijk gemaakt, maar nu is flitta een ingeburgerde term.
Gaatjes vullen
Deze is ook gek. Tijdens zaalvoetbal gebeurde het volgende. We kwamen aan en mensen waren aan het warmlopen. Ik kleedde me om en begon ook aan een rondje. De eerste die ik tegenkwam, was Ramazan. De Turkse Messi. We schudden handjes en liepen in tegengestelde richting verder. Wat deed die zwerver? Schopte bijna een bal tegen mijn achterhoofd. Ik draaide om en zei, “wat is dit, önce el ver (eerst hand geven), daarna die dikke dolkstoot in m’n rug”. We lachen, maar wat daar gebeurt, gebeurt vaak. We beginnen zinnen in Hollands en vullen gaatjes in met Turks of een andere taal.
Met andere woorden: ons leven is een mix. Een constante aanpassing aan de situatie. Iets wat volstrekt normaal is om te zeggen in de ene kamer, kan in de kamer daarnaast al niet meer. Je zou voor gek verklaard worden. Dus het is laveren geblazen tussen culturen en subculturen.
Marokkanen pakken
Hier een andere anekdote. In 2007 stond ik met Marokkaanse vrienden van m’n broer op het August Allebeplein. Er was iets gebeurd op het politiebureau. ME-busjes reden af en aan.
Op dat moment belde een studievriend die wilde praten over zijn onderzoeksvraag. Toen ik zei dat ik op straat was en overal politie zag, zei hij opgewekt: “O Tayfun ik zou aantekeningen maken, wat jij daar nu meemaakt is van grote waarde voor sociologisch onderzoek.”
Toen ik lachend ophing, werden al grapjes gemaakt. Popschreck (bijnaam): “Tayfun, hier is mijn analyse van de situatie. Schrijf maar op”.
Hij nam een vreemde houding aan en begon zowaar aan een rap: “Dus ik wou net een hap nemen van m’n burger, belde de officier van justitie. Als de wiedewier naar bureau. Half aangekleed zie ik Gijs, Fred en de hele korps lean back doen. Gaan we Marokkanen pakken? Lean back! Gaan we kutjochies knallen? Lean back! Busje in, busje uit. Lean back!”
In vrijheid leven
Ik stond met grote bewondering te luisteren. Het vloeide er heerlijk uit. De taal van de ‘onderdrukker’ werd gemixt met zwarte rap van Fat Joe uit Amerika. En dat allemaal in een context met blauw op straat. Gelukkig stonden de agenten op een afstand en konden ze de provocatie niet horen. Soms is die afstand nodig om in ‘vrijheid’ te leven en lachen.
Lachjes die de pijn van de Hollandse taal een beetje verzachten.
Tayfun Balçik is historicus, gespecialiseerd in de moderne geschiedenis van Turkije en die van Amsterdam-West. Hij heeft een Facebook-pagina.
Tayfun Balçik, 03.11.2015 @ 07:29
12 Reacties
op 03 11 2015 at 07:50 schreef su:
Mooi hoor. Strak geschreven. Volledig herkenbaar. Turken en Marokkanen in Nederland zijn anders dan “de” Nederlanders en anders dan “de” Turk of Marokkaan in Turkije of Marokko. We zijn een eigen entiteit met eigen grappen en gewoontes.
Heel herkenbaar is ook dat switchen in Taal tijdens 1 gesprek. Laatst vroeg iemand of ik mijn kids ook Turks leerde. Ik zei ja en zag de afwijzing in zijn gezicht. Natuurlijk leer ik ze Turks, Engels, Nederlands, Duits, Frans. Misschien ooit Chinees. Wat is daar mis mee? Mag het kind zijn talen niet kennen. Zoveel mogelijk talen wat mij betreft. De fucking bekrompenheid wil ik niet om me heen. Turken en Marokkanen kunnen goed bewegen tussen Nederlanders, andersom is een heel stuk lastiger.
op 03 11 2015 at 10:15 schreef Haes:
Dit is wat sociolinguïsten code switching noemen. Een heel normaal (en gezond) verschijnsel op plekken waar meer talen samen komen. Hieraan kan je zien hoe flexibel de menselijke geest is.
Meertalig opvoeden heeft een groot voordeel. Ten eerste scherpt het de geest van het kind; het wordt intelligenter. Bovendien krijgt het een voorsprong, omdat het zich in meer situaties staande kan houden. En ten slotte heeft het later een voorsprong ten opzichte van anderen zodra het aankomt op vertalen en interpreteren tussen twee of meer talen en culturen.
Tot 12 jaar ongeveer is een kind in staat om taal (welke taal dan ook) op een natuurlijke manier te leren, dus als je er drie, vier of zelfs vijf talen in probeert te pompen voor die leeftijd heeft het kind daar alleen maar voordeel van, nu en later.
Wij zijn tegenwoordig gewend aan het beheersen van één taal, de moedertaal, die we op een voetstuk neigen te plaatsen en we proberen de kinderen af te schermen van andere talen die we voor het overgrote deel op zijn best zien als vertroebelend en op zijn slechts als verderfelijk. (Voor het Engels wordt een uitzondering gemaakt en daar slaan we dan ook weer helemaal in door.)
op 03 11 2015 at 10:19 schreef Haes:
Ik ga nog even door met mijn betoog:
Toch is in de prehistorie meertaligheid waarschijnlijk de norm geweest. Dat kan je nog zien in Nieuw-Guinea. In de bergdorpen daar spreekt men over het algemeen per dorp een eigen taal, die vaak niet of nauwelijks verwant is met de taal van het buurdorp. Daar bestaat de gewoonte om vrouwen tussen de dorpen uit te wisselen, uiteraard om inteelt zo veel mogelijk te voorkomen. Die vrouwen spreken dus een andere taal dan de man waarmee ze trouwen en de kinderen krijgen beide talen mee. Vaak spreken de dorpelingen minimaal drie talen: die van het eigen dorp en van twee buurdorpen.
op 03 11 2015 at 10:24 schreef Thomas E:
Taal slaat bruggetjes, taal schept kloven. De aristocraat kan ‘de kleine man’ op afstand houden door zijn elitaire woordgebruik en intonatie. De Bulgaar (die ik gisteren ontmoette) en ik gebruikten alle beetjes Engels, Duits en mimiek die we maar te hulp konden roepen om elkaar te begrijpen. Gewoon omdat we elkaar op het eerste gezicht aardig vonden. In Vlaanderen blijf je als Ollander een kaas of dikke nek, hoeveel ‘goesting’ of ’tassen’ koffie je ook door je taal mengt. Aboutaleb heeft het in onvervalst Hollands over ‘oprotten’, maar kan zijn typisch Marokkaanse ‘r’ niet verloochenen. Het is toch de instelling van zowel zender als ontvanger, die de taal betekenis geeft.
op 03 11 2015 at 10:29 schreef John de Beer:
Het is de migrant en zijn kinderen eigen. Bij mijn opa en oma thuis werd een bijzondere mix gesproken van Duits, Tsjechisch, Vlaams en Nederlands. Al die talen brachten niet alleen een gevoel van weemoed, maar ook een flexibiliteit die de taalgevoeligheid overschreed en de aanpassing aan het nieuwe vaderland (tegenwoordig een haast verdacht begrip) een flinke boost meegaf.
op 03 11 2015 at 11:44 schreef marten:
Het is natuurlijk leuk, onderling een taal spreken, maar daar kom je niet heel ver mee. Niet hier, niet in Turkije, nergens. Als je wat van je leven wilt maken zul je toch ABN moeten leren (en in Turkije het standaardturks, en in Marokko netjes Frans of Arabisch etc.), dat is al sinds de tijd van Dickens zo.
Los daarvan vind ik straattaal ontzettend bot en agressief klinken. Geef mij maar drs. P.
op 03 11 2015 at 13:36 schreef Bertje:
Haes
Kenia is ook een mooi voorbeeld.
Swahili en Engels als voertaal en ieder dorp zijn eigen taal.
op 03 11 2015 at 18:08 schreef Kazonga:
@Marten:
De term ABN wordt allang niet meer gebruikt. Tegenwoordig heet het ‘Standaard Nederlands’: https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/standaardnederlands-standaard-nederlands
op 03 11 2015 at 18:09 schreef Kazonga:
Chips, in een woord geschreven… #woeisme
op 03 11 2015 at 18:29 schreef su:
Uiteraard moet het Nederlands uitmuntend spreken en schrijven: Dat is de basis voor elke dag. Ik stoor me aan mensen die beginnen met “hun hebben”, of -dt fouten maken, wat overigens minder erg is dan “hun hebben”. Helaas plaats ik iemand dan meteen in een hokje.
op 03 11 2015 at 19:23 schreef marten:
@Kazonga
Helemaal gelijk, ABN is een achterhaalde term.
op 03 11 2015 at 22:01 schreef Sasha Berkman:
Bûter, brea en griene tsiis!
Heb je Koerdische vrienden Tayfun?
RSS