Rillende celklompen, dromend van onsterfelijkheid
Peter Breedveld
Hallucinaties zijn ervaringen die zich alleen in je hoofd afspelen, zonder zintuigelijke informatie van buiten, dus niet veroorzaakt door wat je ziet, hoort, ruikt en voelt. Je hebt er geen enkele controle over.
Er zijn ook hallucinaties waar je (min of meer) controle over hebt. Alles wat je nu ziet, hoort, ruikt of voelt, is een hallucinatie, een weergave van wat er is. Ik heb het daar in mijn bespreking van Thomas Metzingers Being No One over gehad. Veel mensen reageerden er nogal defensief op. Het hele idee dat jouw werkelijkheid een gedroomde werkelijkheid is, vinden ze absurd. Mij sprak het meteen aan.
Het is ook te bewijzen. Een paar jaar geleden (ik zocht ‘m net op en ontdekte dat het bijna tien jaar geleden is, godnakendekut) ging er een foto van een jurk op de sociale media viraal die volgens een grote groep mensen blauw was, terwijl een andere grote groep er vast van overtuigd was dat ie goudkleurig was.
Harry Potter
Nu heb ik een opdracht voor jullie: tel het aantal keren dat de spelers in witte shirts de bal naar elkaar overgooien.
Heb je de kerel in gorillapak gezien? Een heleboel mensen dus niet. Als je je op één ding concentreert, kun je een heleboel andere dingen, die zich recht voor je neus bevinden, makkelijk missen. Mensen zien alleen wat ze wíllen zien, wat ze zelf besluiten dat ze gaan zien, het enige waardevolle inzicht dat ik ooit uit de Harry Potter-boeken heb gehaald, die ik aan mijn kinderen moest voorlezen, wat ik verschrikkelijk vond.
De twee bovenstaande voorbeelden worden door de Britse neurowetenschapper Anil Seth aangehaald in zijn boek Being You. Het is een zeer prettig geschreven boek, helder en toegankelijk, al blijven er dingen waar ik, hoewel ik de hele redenatie begrijp, toch de vinger niet achter kan krijgen. Seth moet een fantastische docent zijn. Hij legt alles uit zonder je dom te laten voelen, maar in de wetenschap dat niet al zijn lezers doorgewinterde filosofen of psychologen zijn. Hij laat af en toe ook iets van zijn eigen menselijke kwetsbaarheid doorschemeren, bijvoorbeeld als hij zijn bewondering uitspreekt voor een bevriende hersenchirurg die acht uur aaneengesloten opereert, terwijl Seth zelf zijn aandacht geen vijf minuten op iets kan richten zonder zijn email te checken. En als hij beschrijft hoe zijn moeder zijn moeder niet meer was toen ze na een lang verblijf in het ziekenhuis aan waanbeelden begon te lijden (uiteraard een zeer verdrietige periode in zijn leven).
Het is alsof een vriend je een moeilijk onderwerp uitlegt, een zeer aangename ervaring. Being You is waarom ik boeken lees, om in fijn gezelschap weer iets meer over het leven te weten te komen.
Intelligentie en bewustzijn
Wat heb ik ervan geleerd? Dat bewustzijn een puur biologische aangelegenheid is. Dat ons “zelf” een hallucinatie is, bedoeld om het organisme dat we zijn, in leven te houden. Dat het gevoel om een “zelf” te hebben noodzakelijk is om ons lichaam te onderscheiden van onze omgeving en te kunnen reageren op naderend gevaar, of beschikbare voeding, of een kans om onze genen door te geven. Dat dit evolutionair is bepaald, dat emoties puur functioneel zijn, bedoeld om ons in staat van gereedheid te brengen om te vluchten, te vechten of juist te verstijven.
Dat intelligentie niet automatisch betekent dat een organisme, of een systeem ook bewustzijn heeft. Intelligentie is iets anders dan bewustzijn. Intuïtief wist ik dat allang, al op de middelbare school, waar mensen die tienen haalden voor wis- en natuurkunde, uitstekend waren in het uit het hoofd leren van rijtjes (ik kan dat absoluut niet; als ik het niet begrijp, krijg ik geen grip op de materie), geen samenhangende zin wisten uit te brengen als het bijvoorbeeld ging over vluchtelingenopvang of als ze iets tegen een meisje moesten zeggen.
Dat als je kunt lijden, je bewustzijn hebt. Dat dieren dus bewustzijn hebben. Wat voor bewustzijn precies, dat staat nog open. Het bewustzijn van een octopus, bijvoorbeeld, lijkt niet alleen in zijn kop te zitten, maar te zijn gecompartimenteerd over zijn hele lijf. Zijn tentakels handelen onafhankelijk van zijn kop.
Bayesiaanse schattingen
Wat ik al begrepen had van de vorige boeken over bewustzijn die ik las, is dat er in onze hersenen een blauwdruk zit van onszelf en onze omgeving, gebaseerd op informatie die via allerlei wegen tot ons komt, en die we voortdurend aanpassen omdat we steeds nieuwe informatie binnenkrijgen die we dan toetsen aan de bestaande blauwdrukken. Seth zegt dat we continu aan het raden zijn wat er gebeurt, dat we onze hypotheses in razendsnel tempo aanpassen aan wat we in fracties van seconden te weten zijn gekomen, en dat het uiteindelijke produkt onze “best guess” is, onze beste schatting, of gok.
Dus we zien uit de verte iets naderen, het lijkt iets zwarts en wolligs te zijn, een hond, een bouvier, o, fuck een gorilla, de adrenaline begint te stromen, je hart te bonzen, je lichaam bereidt zich voor op de snelste sprint die je ooit zult maken.
Of net, tijdens het rennen, zag ik een kerel langs de Vliet staan met aan zijn voeten iets waarvan ik eerst dacht dat het een liggend hond was, maar dichterbij zag ik dat het bruine tassen waren met zijn visgerei (en dat leidde ik dan weer af uit het feit dat die man stond te vissen, en uit herinneringen aan andere vissende mannen met soortgelijke tassen). Sinds Seth ben ik me constant bewust van mijn “Bayesiaanse schattingen”, als dat kan. Bayes was een wiskundige die een theorie ontwikkelde die waarschijnlijkheid paart aan opgedane ervaringen. Seth legt het hier uit:
Het bayesiaanse model van waarneming is dit. https://t.co/H9HBz3o8vA
— Peter Breedveld (@FrontaalNaakt) May 16, 2023
AI en bewustzijn
Bewustzijn is volgens Seth onlosmakelijk verbonden met leven, en daarom lijkt het hem onwaarschijnlijk dat mensen snel een robot zullen maken met een bewustzijn, zelfs als die robot de signalen uit zijn omgeving toetst aan zijn eigen innerlijke model van die omgeving en die vanuit zijn eigen lichaam aan zijn innerlijke model van dat lichaam en zo continu speculeert wat er gaande is in zijn omgeving en zijn lichaam, simpelweg omdat hij niet het produkt is van honderden miljoenen jaren evolutie, en niet bestaat uit miljarden cellen die zich op hun beurt elk afzonderlijk constant aanpassen aan gebeurtenissen in hun omgeving.
Kunstmatige intelligentie is vooralsnog niks meer dan patroon-herkenning, soms een beetje opgepimpt met wat planning, schrijft Seth. Bots en machines zijn zich nergens van bewust, ook al laten mensen zich vaak voor de gek houden. Daarbij kan ik me nooit aan de indruk onttrekken dat die mensen zich graag voor de gek wíllen laten houden. Veel domheid die ik bij andere mensen zie, is niks anders dan een onwil om dingen anders te zien, om bestaande opvattingen aan te passen.
Mensen willen heel graag bewuste machines, omdat ze zich niet kunnen neerleggen bij het feit dat zoiets fantastisch en totaal unieks als de mens uiteindelijk verandert in een plas gelig slijm. Een zelfbewuste machine is de volgende stap naar onsterfelijkheid, omdat ze dan hun “ziel” kunnen downloaden in een onvergankelijk lichaam.
Is het Vrije Woord u écht lief? Steun me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland. Rekeningnummer NL24 ASNB 8832 6749 39 (N.P. Breedveld, ASBN Rijswijk), BIC ASNB NL21.
boeken, Peter Breedveld, 09.06.2023 @ 11:34
RSS