Retoriek

Dennis l’Ami

Illustratie: Wilhelm Hempfing

Polen, Roemenen en andere Oost-Europeanen pikken Nederlandse banen in, zorgen voor overlast en integreren niet. Of, zoals de PVV het zegt op de website van het Meldpunt Midden en Oost Europeanen: ‘Meld steevast Oost-Europese overlast.’

“Wij zijn een land die onze internationale verantwoordelijkheid willen nemen. Wij hebben hier vrede, welvaart en voorspoed en dat gunnen we ook aan andere landen op de wereld. Dus als het nodig is moet Nederland mee kunnen doen in het hoogste geweldspectrum.” Aldus toenmalig staatssecretaris van Defensie De Vries over de aanschaf van de Joint Strike Fighter, tegenover een KRO-reporter in 2009.

Bovenstaande voorbeelden laten goed zien hoe politici beslissingen verkopen alsof die onvermijdelijk zijn. Dat dit een kunst is, bewees Aristoteles al met het schrijven van zijn Rhetorica. Politieke retoriek is zo oud als de mensheid en voor mensen die politici kunnen helpen hun beleid zonder kleerscheuren aan de man te brengen, liggen tegenwoordig goedbetaalde banen klaar in het Haagse: iets kunnen verkopen als een natuurverschijnsel is politiek van de hoogste orde. De huidige verkiezingsretoriek is in ieder geval ‘om je vingers bij af te likken,’ om Mark Rutte te citeren.

Potentiële lijsttrekkers gaan ten onder in Shakespeariaanse drama’s, winnaars worden op het schild gehesen, roepen op tot eenheid in de partij en beloven de rug recht te houden. Iedere week verschijnen er nieuwe partijprogramma’s waarvan elk nog wat mooier, scherper, duidelijker en sexier dan bij het vorige feest der democratie dat men de landelijke Tweede Kamer verkiezingen noemt.

De politiek staat, als vanouds tijdens de aanloop naar verkiezingen, weer bijzonder dicht bij, naast of op de burger in deze mediagenieke tijden. Ze schuiven aan bij de bekende talkshows en verder elk televisiespelletje dat meer dan drie kijkers heeft. Er wordt gelachen, op schouders geslagen en malle hoedjes gaan van hoofd naar hoofd. Alles voor de keizers, nietwaar?

Ik heb al eerder gepleit voor een politiek die verder afstaat van het electoraat dan nu het geval is. Een politiek die minder behept is met een drang de kiezer te behagen, zal onafhankelijker beslissingen kunnen nemen.

Om het voorbeeld van het Polen Meldpunt te gebruiken: door het wegzetten van Oost-Europeanen als oproerkraaiers, om tegelijkertijd jezelf op de borst kloppen als authentieke Nederlander (wie gebruikt het woord ‘steevast’ nog?) probeert de PVV te bereiken dat de PVV-kiezer zich achter hun Nederlandse rechte rug komt verschuilen voor het Poolse gevaar, wat electoraal gewin oplevert. Een beetje zoals George Bush deed met zijn ‘You’re either with us or with the terrorists.’ Het werkt en dus wordt het gebruikt.

Of je hiermee dichter bij de waarheid over de positie van Oost-Europeanen in Nederland komt, kun je je afvragen. Onlangs interviewde ik een aantal Polen die vertelden dat ze zes dagen per week werkten voor een distributiecentrum van een landelijke supermarkt en daarmee 600 euro per maand verdienden. Let wel, de werkdagen begonnen om 6.30 uur en duurden meestal tot een uur of 17.30, afhankelijk van de drukte.

Er werd door het uitzendbureau, waarvoor ze werkten (vaste contracten, wat zijn dat?) 600 euro ingehouden voor huisvesting, administratieve zaken en nog wat onduidelijke posten waaronder het huren van een fiets voor veertig euro(!) per maand. De Polen wonen in een bungalow op een vakantiepark op vijftig kilometer van de werkplek. Tegen de tijd dat alle bewoners van het huisje (ze delen de badkamer) klaar zijn met douchen en eten, rolt men doodmoe het bed in. De volgende morgen gaat de wekker immers weer rond 05:15.

Dat er Polen zijn die op zaterdavond wel eens uit de band springen geloof ik. Dat het allemaal oproerkraaiers zijn, om de PVV-taal even aan te houden, is pertinent onwaar. Dat ze economisch meer bijdragen dan menig PVV-er is misschien een feit, maar in ieder geval mijn mening.

Zo kan het standpunt van De Vries over de JSF ook worden bekeken. Het is een politieke keuze te kiezen voor een vliegtuig dat op dit moment voor ruim zes miljard in de boeken staat. Door te appeleren aan een breder Nederlands belang probeert hij meer draagvlak te creëeren, maar de schijn van partijdigheid blijft toch hangen rondom het verkooppraatje. Meedoen met de grote jongens, wie wil dat nou niet? Later werd De Vries een belangrijke lobbyist voor de bedrijven rondom het JSF-project wat zijn verhaal, zeker achteraf, nog minder overtuigend maakt.

Het referendum over de Europese Grondwet in 2005 en de introductie van de Euro zijn misschien nog wel de beste excuses voor retorische trucs gebleken. Of je nu voor of tegen was doet er nu niet toe, maar de argumenten die werden aangedragen door voor- en tegenstanders waren alles behalve gebaseerd op feiten. “Het licht zal uitgaan in Nederland,” liet toenmalig minister en groot voorstander Laurens Jan Brinkhorst zich ontvallen bij de suggestie van een mogelijk Nederlands ‘Nee’ bij het referendum.

“Wat blijft er over van Europa zonder de Euro? Niets.” Een uitspraak van voormalig Frans president Sarkozy. Hij vergeet voor het gemak even dat het in de periode voor de Euro ook best aardig ging. Tegenstanders van Europa als Geert Wilders zeggen herhaaldelijk niet te zullen zwichten voor het dictaat uit Brussel, waarmee hij suggereert dat er een eenrichtingsverkeer aan regelgeving onze kant op komt, terwijl Nederland daar toch echt een woordje over meespreekt en stemrecht heeft.

De introductie van de Euro, het redden van banken, het onder water zetten van de Hedwigepolder, het uitzetten van Mauro, het wel of niet afreizen van politici naar het EK in Oekraïne: het zijn partij-politieke keuzes. Er zit geen machine achter, het zijn mensen die de afwegingen maken en dus ergens voor of tegen stemmen. Een systeem is geen natuurverschijnsel maar een door mensen bedacht vehikel, dat dus ook in andere richtingen kan worden geduwd. Hoewel men in Den Haag graag suggereert in het landsbelang te handelen om moeilijke beslissingen door de Kamer te krijgen, blijkt dat in de praktijk vaak niet hard te maken.

Dennis l’Ami verdient zijn brood als freelance ontwerper en publiceerde vorig jaar de roman De Eeuwige Mens. Lees zijn weblog.

Tweet

Dennis l'Ami, 08.06.2012 @ 08:46

[Home]
 

Δ