Red het Rijksmuseum van Oudheden
Jona Lendering
Illustratie: Nikolai Baskakov
Ik schrijf deze dagen nogal eens over hetRijksmuseum van Oudheden in Leiden. Ik heb verteld waarom het een fijne plek is en ik heb erop gewezen dat het opvallendgoed omgaat met het publiek. Het museum zou echter wel eens in de problemen kunnen raken.
De Raad voor Cultuur heeft onlangs een advies uitgebracht aan de staatssecretaris. Verschillende musea hebben over dit advies geklaagd; het Rijksmuseum bijvoorbeeld en het Mauritshuis. Er vallen uitdrukkingen als “helaas niet gebaseerd op feiten”.
Ook het Rijksmuseum van Oudheden is ongelukkig met het advies en schrijft “verbijsterd” te zijn (meer). Enkele aspecten van de bedrijfsvoering zijn als onvoldoende beoordeeld en er is voorgesteld de subsidie, die al was verminderd met 5 procent (een standaardbezuiniging in deze tijd), verder te verminderen met nog eens 11 procent. Dat klinkt dramatisch en dat is het ook, maar er moet bij worden aangetekend dat het museum ook eigen inkomsten heeft. Het is dus niet zo dat het totale budget met een zesde wordt besnoeid.
Het kan niet als een totale verrassing zijn gekomen dat er wordt bezuinigd, want de staatssecretaris van Cultuur had al eens aangegeven het belang niet te begrijpen van “museums vol opgegraven potten en pannen”. Ik zou niet willen suggereren dat de Raad voor de Cultuur de bewindsman naar de mond praat, maar niemand kan beweren de bezuinigingen niet te hebben zien aankomen. Ze zijn, in een tijd van financiële crisis, ook heel goed te verdedigen. Vandaar die 5 procent korting die er al was. Maar geen redelijk mens zou hebben kunnen zien aankomen dat er een extra korting zou worden voorgesteld van 11 procent.
Ik ken de details van de kritiek niet, maar het museum krijgt altijd extreem goede beoordelingen van de bezoekers en – belangrijker – heeft nog in 2011 een zeer goede beoordeling gekregen van de OCW-visitatiecommissie. Dat is in zekere zin geruststellend, want de staatssecretaris zal de discrepantie tussen het visitatierapport dat hij vorig jaar kreeg en het huidige advies zeker wel zien.
Ik heb er al eens op gewezen dat de Nederlandse culturele sector verslaafd is aan subsidie, en dat dit enerzijds culturele ondernemers uit de markt duwt en anderzijds leidt tot een gemakzuchtig aanbod, vooral bedoeld om beoordelingscommissies te imponeren, maar waar geen hond op af komt. De museumsector gaat niet vrijuit, maar het Rijksmuseum van Oudheden is nu net een instelling die er steeds beter in slaagt eigen inkomsten te genereren. Er zijn wat zaken aangepast, waardoor het aantal bezoekers is verdubbeld en de eigen inkomsten in vier jaar met een miljoen euro zijn toegenomen. Dat heeft het museum weten te doen zonder Mauritshuisachtige taferelen: meer bezoekers, maar toch zó dat je voorwerpen altijd kon bestuderen.
Ik vermoed dat het Rijksmuseum van Oudheden het slachtoffer is van het verkeerde beeld dat mensen hebben van de archeologie, oude geschiedenis en klassieke talen. De staatssecretaris is dan ook niet de enige die er niks van begrijpt. Oud-minister Plasterk had de stellige overtuiging dat de blijvende erfenis van de limes is dat Nederland is verdeeld in een katholiek en een protestants deel.
Het is helemaal niet vreemd dat mensen niet goed weten wat ze met de Oudheid aan moeten. Als archeologen, classici en oudhistorici almaar naar buiten blijven komen met triviale berichten, zoals het baanbrekende nieuws dat wetenschappelijk is vastgesteld dat vrouwelijke gladiatoren topless vochten, dan moeten ze er niet vreemd van opkijken als mensen de Oudheid slechts associëren met kinky seks, mysterieuze piramiden, spannende paardenraces, verwijfde Perzen, dappere Spartanen en andere van elk belang gespeende futiliteiten. (Ik heb er al eens eerder over geblogd.) Wie in de media het beeld van een rariteitenkabinet niet corrigeert, heeft geen vijanden meer nodig.
Ik vrees dat het Rijksmuseum van Oudheden, dat nu net een instelling is die dit soort leut goed weet te vermijden, er ten onrechte voor opdraait. Ik nodig de staatssecretaris van Cultuur, de voormalige minister van Onderwijs en de Raad van Cultuur uit om eens bij me langs te komen. Dan zal ik ze uitleggen dat archeologie niets heeft te maken gebeuzel rond gladiatoren, topless of niet. En als hun dat beter schikt, wil ik er ook wel voor naar Den Haag sporen. We kunnen ook halverwege afspreken. In het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden bijvoorbeeld.
Historicus Jona Lendering won in 2010 de Oikos Publieksprijs. Lees zijn boeken. Meld u aan voor een cursus op Lenderings onderwijsinstituut Livius. Uw leven wordt erdoor verrijkt.
Jona Lendering, 16.06.2012 @ 09:19
23 Reacties
op 16 06 2012 at 10:08 schreef yurp:
Ik heb geen hoge pet op van Halbe Zijlstra maar hij heeft gezegd dat een museum met lokaal opgegraven(!) potten en pannen geen allure heeft. Het museum van Oudheden heeft wel wat meer dan slechts wat lokaal opgegraven potten en pannen. Nu ken ik bijvoorbeeld het Ter Aars Historisch museum en waarom dat een apart museum inclusief rijks- of zelfs Europese subsidie zou moeten zijn ontgaat me ook wat. Wellicht zijn dit het soort musea waar Zijlstra naar verwijst.
op 16 06 2012 at 11:02 schreef Herbert:
Tijdens WO II had de Engelse overheid grote financiële problemen vanwege die oorlog. Iemand suggereerde om te korten op kunst en cultuur.
Churchill:”Maar waar vechten we dan nog voor?”
op 16 06 2012 at 11:10 schreef MrOoijer:
Het museum in Ter Aar krijgt echt geen rijkssubsidie, hooguit wat geld van de gemeente. De raad voor cultuur deed alleen uitspraken over instellingen die door het rijk worden gesubsidieerd. Daardoor ontbreken veel musea: van het Amsterdamse Stedelijk tot het Haagse Gemeentemuseum.
De beoordeling van het RMO is inderdaad een gotspe. Die spreekt zichzelf ook nog tegen op tal van punten. Dat het protest niet luider klinkt begrijp ik niet.
op 16 06 2012 at 11:12 schreef Mark:
Op de ‘museale wereld’ mag wat mij betreft flink gekort worden in de hoop dat het woord (en daad) ‘effectief’ ontdekt wordt. Er gaat verschrikkelijk veel geld in om aan bobbo’s die museaal doen alleen om het inkomen, maar zelf geen hart hebben voor collectie.
op 16 06 2012 at 17:16 schreef MNb:
Het is wellicht teveel gevraagd om die uitspraak ook met feitelijke gegevens te ondersteunen, naamgenoot Mark?
Je klinkt een tikje als een hol blatende geit, weet je. En bobbo, als goed Surinaams-Nederlands, schrijf je als bobo – vergelijk het kleutertijdschrift.
op 16 06 2012 at 18:14 schreef Jan van Dijk:
Voor musea en voor ontwikkelingswerk moet je hart hebben. Als je daar hart voor hebt, dan kun je dat door door schenkingen laten blijken. Omdat men bang is dat er te weinig mensen echt hart hebben voor musea en ontwikkelingswerk, hebben we besloten dat we daar gezamenlijk schenkimngen aan doen uit onze belastingen.
Dat is toch democratisch.
op 16 06 2012 at 20:40 schreef Mark:
@MNb
Het is inderdaad teveel gevraagd om mijn beweringen met feiten te onderbouwen. Daar zou ik hier een eigen website aan moeten spenderen. Te veel voorbeelden om op te noemen. Daarnaast zou ik er personen en musea mee schaden en mogelijk mijn eigen belangen. Als je blijft aandringen zal ik er één die mij gelijk te binnen schiet alsnog opschrijven.
Ik heb een aantal jaar in de museumwereld gewerkt bij één vast museum en vanuit mijn functie veel bij andere musea over de vloer geweest/contacten mee onderhouden.
Dat ik klink als een hol blatende geit wist ik niet. Ik zal vanavond een Strepsil innemen in de hoop dat het morgen beter klinkt.
Bobbo had natuurlijk bobo moeten zijn. Ik typ tien vingers blind en soms gebeurt het wel eens dat er een letter teveel aangeslagen wordt. Ik ga er dan altijd van uit dat dit begrepen wordt. Bedankt in ieder geval voor je uitleg over dit woord. Ik heb mij altijd meer toegelegd op Duits.
op 16 06 2012 at 20:46 schreef Joris:
Beetje off-topic, maar dat Churchill-citaat van Herbert is denk ik gewoon bedacht door een museumdirecteur in bezuigigingstijd. Een goede omschrijving van de inzet van de oorlog is het ook niet, want ik vermoed zo dat Hitler flink meer geld uittrok voor kunst en cultuur dan Churchill. Richard Langworth, bekende biograaf: “This alleged quotation was raised a few years ago in the Village Voice and is all over the web, but it is not in any of Churchill’s 15 million speeches, papers, letters, articles or books.”
op 16 06 2012 at 20:53 schreef Sasha Berkman:
Om de een of andere reden heb ik een hekel aan Leiden. Heeft waarschijnlijk iets met het koningshuis te maken.
Wel weet ik dat de watergeuzen die hen brood gaven de leus “Liever Turks dan Paaps” hanteerden.
op 16 06 2012 at 21:24 schreef Sasha Berkman:
“Beetje off-topic, maar dat Churchill-citaat van Herbert is denk ik gewoon bedacht door een museumdirecteur in bezuigigingstijd.”
Can i have the pudding please?
op 16 06 2012 at 21:28 schreef MrOoijer:
Wat is er toch met de gemiddelde Nederlander gebeurd, dat ze maar blijven zeiken en zeuren over hun onderbuikgevoelens? Sasha die niet van Leiden houdt omdat het gemiddelde IQ daalde toen Alex daar kwam studeren. Mark die beweert dat .. ja wat ie eigenlijk beweert weet ik nog steeds niet. Maar hij zeurt en zeikt zijn longen uit.
He zeikerds, daar hadden we het niet over. We hadden het over een top-museum dat ten onrechte wordt gekort.
op 16 06 2012 at 23:04 schreef MNb:
“Ik heb …..”
Ken je het verschil tussen anecdote en data, Mark?
Inderdaad, ik dring aan en niet op anecdotes, maar op feiten.
“Er gaat verschrikkelijk veel geld in om”
Noem eens een getal. Met bron. Vertel daarna waarom je dat “verschrikkelijk veel” vindt. Leg ons tenslotte eens voor welk percentage van dat bedrag verspild wordt aan “bobo’s die zelf geen hart hebben voor collecties.” Het probleem aan te tonen welke bobo’s wel hart hebben en welke niet zal ik je besparen – daar heb je niet één, maar een hele zak Strepsils voor nodig. Dat die ene je mag smaken.
Een geit die in musea rond heeft gestruind kan nog steeds hol blaten, zo blijkt.
op 17 06 2012 at 07:04 schreef Cactus:
op 16 06 2012 at 11:02 schreef Herbert:
Tijdens WO II had de Engelse overheid grote financiële problemen vanwege die oorlog. Iemand suggereerde om te korten op kunst en cultuur.
Churchill:”Maar waar vechten we dan nog voor?”
Herbert + heel veel
Spijker, kop
op 17 06 2012 at 09:16 schreef Arjan:
Vergeleken met landen rond de Middellandse Zee hebben wij weinig oudheid. Zou het hier mee te maken hebben? Onbekend maakt onbemind.
Overigens hadden de Duitsers en de Engelsen afgesproken om de historische universiteitssteden Oxford, Cambridge, Heidelberg en Göttingen te sparen. Verwoesting kent grenzen.
op 17 06 2012 at 09:49 schreef Eva S.:
Over het citaat: ik vind dat wonderlijk. Een lokale oudheidkamer kan zichzelf niet bedruipen, die heeft in elk geval wat hulp nodig met het pand (vaak ook een pand van historische betekenis, dus aardig wat onderhoudskosten). Kijk, je bent natuurlijk lekker kneuterig op de vierkante millimeter als je naar Cultuurmuseum Sorgdrager gaat, maar voor mijn kind is zoiets heel leerzaam. Ja, vroeger joeg men op walvissen, daar is deze streek rijk mee geworden. En de zeehandel is al heel oud, van de Romeinen en vooral vlak daarna. Helemaal naar de Oostzee! En kijk, we hebben ook in slaven gehandeld. Daar zie je hier een plaat van.
Juist een Rijksmuseum of een Van Gogh kan zich bedruipen met inkomsten van toeristen.
Op de schaal: belangrijk voor schoolkinderen ——leuk voor toeristen zou je moeten investeren in je schoolkinderen en je toeristen (ook uit eigen land) laten betalen.
op 17 06 2012 at 11:10 schreef Mark:
@NMB
Ik hoop dat mijn Strepcil gewerkt heeft en zo niet dan zal mijn omgeving en ik hieraan moeten wennen. Dat ding smaakte voor geen meter. Misschien geneest het ooit vanzelf.
Ik heb net even nagedacht over hetgeen ik geschreven heb en de reacties daarop en laat het hierbij. Er staat wat ik wilde zeggen, mijn verhaal is klaar. Ik draai de rollen om en laat jou met positievere geluiden komen. Of niet.
Of je mijn uitspraken gelooft mag je zelf weten. Ik heb gezien, geproefd en ondervonden. De enige toevoeging die ik heb is dat de Staat het kennelijk de moeite waard vind om op deze sector te bezuinigen. Dan zal het niet om twee tientjes gaan lijkt mij. Verder staat het elke belastingbetaler vrij om uit eigen beweging donaties aan een museum te doen. Zo komt de rekening bij diegenen die het willen dragen. Eerlijk lijkt mij.
By the way, ik vind je toon agressief en vraag mij af waarom. Ik hoop van ganser harte dat je niet alleen je toetsenbord gebruikt om in contact te komen met andere mensen.
@MrOoijer
Jammer dat ik je feestje verpruts met mijn mening maar daar is het een blog voor. Niet iedereen vind een top museum een top museum. Leer van (onderbuik)gevoelens.
op 17 06 2012 at 11:18 schreef Herbert:
@Eva, van de inkomsten van het Van Gogh is 26% subsidie, de inkomsten uit entreegelden bedragen 41%. En bij het Rijksmuseum bedraagt de exploitatiesubsidie van OCW meer dan de helft van de inkomsten. Een deel daarvan gaat weer terug als huur aan de RGD.
En dat citaat van Churchill, ik wist niet beter. Maar goed, als er buitenaards leven zou zijn, zal dat meer geïnteresseerd zijn in Beethoven en Van Gogh dan in de verbrandingsmotor of de GSM.
op 17 06 2012 at 11:26 schreef marcodB:
In Nederland benaderen we dit thema weer eens visieloos.
Het kan ook anders: Nu gaat het weer goed met Duitsland, maar een paar jaar geleden ging het er behoorlijk slecht. Bekijk eens deze link naar de kunst,- en cultuurbudgetten van het TOEN bijna bankroete Berlijn:
http://www.berlin.de/imperia/md/content/sen-kultur/bescheinigungen/eckdaten_kulturhaushalt_2004_bis_2009.pdf?start&ts=1271063299&file=eckdaten_kulturhaushalt_2004_bis_2009.pdf
Wat blijkt: Berlijn bleef gewoon investeren in kunst en cultuur. De gedachte daarachter is dat een samenleving die reflectie nodig heeft. En als dat nodig is, dan maakt het niet uit of Heinz und Gabi dat nu wel of niet mooi vinden.
Nu een paar jaar verder is Berlijn de übercoole stad waar iedereen naar toe wil, met een sterk stijgende bezoekers per jaar, met een prachtige creatieve scene, met een hele tourismeindustrie die kunst – geschiedenis – cultuur – kulinair en funky fun aan elkaar knoopt.
Wie naar Berlijn gaat, gaat clubben, en dan naar de Berliner philharmoniker, lekker eten, en dan naar Museum insel, en weer clubben. M. a.w. Kunst en cultuur zijn geen kostenpost, maar een noodzaak en een grote kans.
op 17 06 2012 at 22:16 schreef MNb:
“ik vind je toon agressief en vraag mij af waarom.”
Ik heb een hekel aan niet onderbouwde beschuldigingen. De facto is jouw houding jegens het museummanagement agressief. Want weet je, wat je schrijft zou best eens waar kunnen zijn. Ik acht museumbestuurders niet bij voorbaat hoger dan pakweg onderwijsbestuurders. Maar wie beschuldigt moet bewijzen, weet je nog? Nou, je hebt er diep over nagedacht en besloten dat je dat niet kunt.
Daarmee ben jij de agressor, niet ik.
Dat je vervolgens wat domrechtse retoriek herkauwt over liefdadigheid spreekt boekdelen over je mentaliteit. Er zijn zat Nederlandse staatsburgers die niet aan het nieuwste wapentuig willen meebetalen. Zij mogen ook niet weigeren.
op 18 06 2012 at 10:36 schreef Mark:
@ NMb
Volgens mij is hier veel meer aan de hand. Je kunt het niet laten om met een aantal sneren je reactie af te sluiten. Ik kan mij moeilijk voorstellen dat dit alleen te maken heef de reden die je opgeeft en ligt de werkelijke oorzaak veel dieper. Ik moet je ergens mee getriggerd hebben. Dit gebeurt wanneer je iemands belevingswereld verstoort. Waar de schoen precies wringt weet ik nog niet, maar heb een vermoeden en leid dit af aan de antwoorden die je geeft.
Tot zo ver je stukje persoonlijke aandacht. Ik geloof dat de rest alweer een aantal een aantal onderwerpen verder is en sluit mij hierbij aan. Ik ken de mensen in deze groep nog niet zo goed en wil voorkomen dat ik er naderhand achter kom dat ik heb liggen bekvechten met de, laat ik het ook eens oneerbiedig zeggen, de dorpsgek van Frontaal Naakt. Ik ben blij dat je op zijn minst twijfelt mijn oorspronkelijke uitspraken en heb wat mij betreft daarmee mijn doel bereikt.
op 18 06 2012 at 16:56 schreef MarcodB:
@Herbert
Ik denk dat het ‘buitenaardse leven’ er verstandig aan zou doen om de verbrandingsmoter en de GSM, te beschouwen als een uiting van de menselijke creativiteit, net als het werk van van Gogh.
op 19 06 2012 at 00:27 schreef Sasha Berkman:
MrOoijer:Je hebt gelijk. Sorry
Ik zie het hele land ten onder gaan.
op 19 06 2012 at 08:44 schreef jacqueline:
op 16 06 2012 at 21:28 schreef MrOoijer:
Wat is er toch met de gemiddelde Nederlander gebeurd, dat ze maar blijven zeiken en zeuren over hun onderbuikgevoelens?
je hebt gelijk, deze site zit nokkie nokkie met JaloersLinks volk. Veel krakers, beroepswerkelozen, hangmattoeristen en psychiatisch patienten. Ze doen niks anders dan de hele dag schoppen tegen de WEL rendabelen.
RSS