Red het land, haal de kritische denkers terug uit de marge
Jasper Mekkes
Scène uit Hombre van Antonio Segura en José Ortiz
Herman Tjeenk Willink is onderdeel van het probleem dat hij aankaart, door in onduidelijke, vage bewoordingen te blijven aanschampen tegen het probleem zonder het ooit echt te raken. Laat staan dat hij oplossingen presenteert.
In Buitenhof van 9 februari maakte hij zich zorgen over de ‘ondermijning van de democratische rechtsorde’ en daarom moeten we volgens hem ‘voorzichtig zijn met het aantasten van instituties’.
Maar daarmee pareer je Baudets onverhoedse aanval op de rechterlijke macht natuurlijk niet.
En de anti-partij FvD is niet alleen een gevaar voor de rechtspraak. Het groepsegoïsme van aartsleugenaar Baudet is een gevaar voor ieder vrij individu – en eigenlijk voor alles wat leeft.
Polderaars
Baudet is niet alleen tegen mensenrechten, schoon land, schone lucht en schoon water maar ook tegen diversiteit van mensen, dieren en zelfs planten. Bovendien is hij tegen een rechtvaardige verdeling van rijkdom – en tegen democratie in het bijzonder.
Dus laten we dat dan ook zo benoemen.
Maar laten we tegelijkertijd ook kritisch zijn op instituties die vrijwel uitsluitend polderaars als Tjeenk Willink voortbrengen.
Want waar zijn de kritische geesten op machtsposities? Waar zijn die oude helden die niets of niemand sparen met hun kritiek?
Juist ja, dankzij de gevestigde, met meel in de mond pratende orde zijn die reeds lang weggewerkt uit de instituties, en leiden ze een noodlijdend bestaan in de marge.
Behouden van macht
De echt moedige kritische geesten geven hun beste jaren om de noodzakelijke actie te voeren tegen de toenemende neoliberalisering van de maatschappij. Maar ze doen dat in Nederland vooral op straat, geparkeerd op posities waar ze geen risico vormen voor de gevestigde orde of in een klein hoekje van het internet.
Vanuit de gevestigde orde zelf klinkt vooral een oorverdovende stilte.
Met als gevolg het inmiddels algemeen geaccepteerde ecokapitalisme van Jesse Klaver en neoliberalen als Wouter Bos en Jeroen Dijsselbloem die de PvdA in duizelingwekkend tempo omvormen tot een partij met standpunten die vaak nog conservatiever zijn dan menig VVD-standpunt.
De ruk naar rechts van de PvdA na Den Uyl is een herhaling van de ontwikkelingen tijdens de begindagen van haar voorganger, de SDAP. Een achteruitwerkend conservatisme dat uitsluitend het verkrijgen en behouden van macht tot doel heeft.
De muizenstapjes vooruit, die dankzij het gepolder om de macht gezet worden, leiden na een tijdje telkens weer tot reuzenstappen achteruit.
Domela Nieuwenhuis
Inmiddels is de PvdA haar oude inspirator Domela Nieuwenhuis al lang vergeten. Maar een terugkeer naar een leiderschap in zijn stijl zou de partij best eens kunnen helpen aan winst bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021.
De libertaire socialist Domela Nieuwenhuis, die na zijn Kamerlidmaatschap stevige kritiek uitte op een ‘democratie’ met Kamerleden die er alleen voor zichzelf en hun rijke vrienden zaten, is een uitstekend voorbeeld voor de Tweede Kamerleden van nu.
Nieuwenhuis was één van die zeldzame exemplaren van de menselijke soort die nog leidden door alleen te gaan; het lot van alle grote denkers.
Met zijn vergeten denk- en schrijfwerk over het libertair socialisme vervreemdde hij zich zo van zijn vrienden binnen de sociaal-democratie dat zelfs nu nog niemand bij de PvdA begrijpt welk belang er eigenlijk aan zijn voorbeeld gehecht moet worden.
Zijn besluit om zich terug te trekken uit een democratie die allesbehalve een democratie bleek te zijn dateert uit 1891.
Het zou in Nederland nog tot 1919 duren voordat het algemeen kiesrecht werd ingevoerd.
Die jaren kon Domela Nieuwenhuis wel beter gebruiken; om eens wat dieper na te denken over de broodnodige verbeteringen voor een Nederland aan het einde van de 19-de eeuw, bijvoorbeeld.
Geestelijke armoede
De SDAP heeft sinds haar oprichting in 1894; direct na de breuk met Nieuwenhuis, op organisatorisch gebied mooie dingen bereikt voor de minder bedeelden. Maar op intellectueel gebied valt sinds de ruk naar rechts van de PvdA na Den Uyl vooral de geestelijke armoede op.
Het geestelijk verval zal doorzetten totdat PvdA politici weer eens wat dieper gaan nadenken en zich weer laten inspireren door mensen als Nieuwenhuis – en de rest van de 19-de eeuwse Avant-garde waar hij lid van was.
Want de macht is in een onvolwassen democratie als de onze over het algemeen niet weggelegd voor de beste denkers en debaters. Maar die denkers en debaters hebben in zo’n democratie wel de meeste invloed op de macht; doordat ze vrijmoedig de waarheid spreken.
Maar welke waarheid moet er dan zo vrijmoedig worden gesproken?
Natuurlijk de waarheid dat iedere echte democraat het huidige niveau van de instituties moet bekritiseren en zich moet inzetten voor de verspreiding van echte ideeën voor verbetering van de maatschappij in zijn geheel – en die instituties in het bijzonder.
Een waarheid die zegt dat dit ook nu nog net zo urgent is als ten tijde van Domela Nieuwenhuis. Want onze democratische rechts’orde’ is nog steeds een nauwelijks democratische en allesbehalve rechtvaardige chaos.
Libertaire orde
Net als in de 19e eeuw heerst ook in het Nederland van nu nog steeds de anarchie van de oligarchie, waar niet alleen Baudet maar ook Tjeenk Willink, ondanks alle mooie woorden, gewoon onderdeel van uitmaakt. En daarom is het nog steeds hoog tijd voor libertaire orde.
Totdat de gevestigde orde zich gewonnen geeft, moeten we, om die libertaire orde te bereiken, met onze kritiek niets en niemand sparen.
Want slechte heelmeesters maken stinkende wonden.
Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof.
Jasper Mekkes, 20.02.2020 @ 08:00
RSS