Peters favoriete boeken van 2020
Peter Breedveld
Illustratie: Gil Elvgren
Eigenlijk zou op de eerste plaats van deze lijst Murota Maori’s Recepten uit Tokyo moeten staan, want dat was mijn onafscheidelijke compagnon, het afgelopen jaar. Ik heb stukken gelezen en herlezen, zeer kritisch geanalyseerd en overwogen en er voortdurend aan gedacht. Op de tweede plaats zou dan Nishimura Aya’s Basisboek Japan staan en op de derde Tosao van Coevordens De Bijbel van de Japanse Keuken (een ietwat megalomane titel). Dankzij Covid heb ik me eindelijk aan de Japanse kookkunst gezet, waarvan ik altijd dacht dat die te moeilijk en te bewerkelijk zou zijn. Dat valt reuze mee, heb ik ontdekt. Ik eet nu bijna elke dag een ander Japans gerecht en dus lekker en gezond. Ik plaats er foto’s van op mijn Instagram.
Maar goed, dat zou een kookboekenlijst worden en niet voldoen aan de verwachtingen van de meeste mensen bij een lijst met favoriete boeken van het jaar, denk ik. Toch staat hieronder tussen alle fictie en non-fictie één kookboek en ik heb daar een goede motivatie bij. Het is een kookboek dat ik meer heb gelezen en bekeken dan gebruikt.
En verder, bekijk het maar, zou ik zeggen.
10) Egge Tijsseling: ‘The sources of Celsus’ criticism of Jesus‘
Ik neem best wat proefschriften door in een jaar, de meeste globaal en dan de samenvatting helemaal. Dit theologische proefschrift over de tweede-eeuwse Romeinse heiden Celsus, die nepnieuws verspreidde over Jezus, intrigeerde me meteen en ik heb het van voor tot achter gelezen want het is helder en toegankelijk geschreven en uiterst vermakelijk en interessant.
Celsus doet me natuurlijk denken aan de hedendaagse trollen op de sociale media, die feiten vervalsen en daarmee een heel leger aan deskundigen van zijn werk houden omdat die al die onzin moeten weerleggen, omdat de gevolgen anders aanzienlijk en schadelijk kunnen zijn. De derde-eeuwse kerkvader Origines besteedde een paar jaar van zijn leven om het boek van Celsus te werleggen. Origines schreef maar liefst acht boeken om Jezus’ reputatie te redden. Die was volgens Celsus een bedrieger, een bastaard, de vrucht van een buitenechtelijke relatie van Maria met een Romeinse soldaat, die met goocheltruukjes als een moderne Willem Engel zijn volgelingen een rad voor ogen draaide.
Celsus baseerde zich volgens Tijsseling op een oerversie van de Toledot Yeshu, een joods anti-Jezusboek waarin de meest fantastische verhalen over Jezus worden opgedist en dat nog steeds wordt herdrukt. Er staat bijvoorbeeld in dat Jezus als een soort superheld (of superschurk, afhankelijk van je perspectief) al vliegend een robbertje knokte met Judas, één van zijn discipelen en de man die hem uiteindelijk zou verraden.
Ik heb Tijsseling over zijn proefschrift, dat u hier kunt lezen, geïnterviewd. Dat interview kunt u hier lezen.
9) Hilary Mantel: ‘The Mirror & The Light‘
Ik moet zeggen dat dit laatste deel in de Thomas Cromwell-trilogie me best zwaar viel. Het is verschrikkelijk dik, zowat 900 pagina’s en ik heb de indruk dat Mantel de gebeurtenissen wat breder uitsmeert dan in de twee voorgaande boeken. Er gebeuren, tot aan Cromwells arrestatie (oeps, spoiler!) ook minder spannende dingen dan in de vorige boeken. In Bring up the Bodies, bijvoorbeeld, beschrijft Mantel een intens spannend incident waarbij Hendrik de Achtste het loodje lijkt te leggen en Cromwell wéét dat dit ook zijn uitzonderlijk onplezierige einde zal betekenen.
Dergelijke page-turners ontbreken in The Mirror & The Light, dat een beetje voortkabbelt en landerig is. Het is natuurlijk allemaal verotte interessant, al die intriges en manipulaties en die machtstrijd en dat gedoe met de zoektocht naar de zoveelste nieuwe vrouw voor Hendrik, maar het had wat mij betreft korter en bondiger gekund. Om de boel interessanter te maken verzint Mantel gewoon een onechte dochter voor Cromwell, die in Antwerpen woont, maar dat personage is echt totaal niet interessant en brengt geen leven in de brouwerij. Ze wordt niet eens gebruikt in het proces tegen Cromwell.
Desalniettemin, het is wel Hilary Mantel. En het is niet dat ik me er niet mee heb vermaakt of zo. Ik heb er wel verschrikkelijk lang over gedaan.
8) Sigrid Nunez: ‘Sempre Susan‘
Lekker dunnetje, deze memoire van Susan Sontag door haar persoonlijke assistente, die uiteindelijk haar schoondochter werd. Ik had nog nooit iets van Sontag gelezen maar het is tijd dat ik dat ga doen, want ze was een interessant personage, blijkt uit dit openhartige en zeer kritische, maar barmhartige boek vol rare types die Sontags entourage vormden. Amusant en ook wel ontroerend, maar zonder ooit larmoyant te worden.
7) Vivian Gornick: ‘The Odd Woman and the City‘
Dit boek, zo vermeldt de achterkant, is een ‘memoire’ van Gornicks relatie met New York City. Het is een serie observaties, overpeinzingen en commentaren op de stad en haar bewoners, vaak in conversatie met haar beste vriend, de homoseksuele Leonard. Gornick schrijft in kraakhelder proza en korte, heldere zinnen. Ze is sardonisch en wars van sentimentaliteit, maar niet zonder mededogen. Gornick, een scherpe observator, velt harde oordelen zonder cynisch te worden. Ze is streng maar liefdevol, het perfecte medicijn in deze tijd waarin iedereen meedogenloos oordeelt over elk menselijk falen en elke foute mening.
6)Johan Fretz: ‘Onder de Paramariboom‘
Eerlijk gezegd heb ik me jarenlang aan Johan Fretz geërgerd. Ik vond het wel een aardige jongen, maar ik vond ook dat hij de toenemende invloed van extreemrechts onderschatte en soms zelfs aanmoedigde, bijvoorbeeld door het voor Powned op te nemen, dat ik altijd heb beschouwd als een knokploeg van extreemrechts, met die roze plopkap en een camera in plaats van knuppels. Maar ik ontmoette hem begin vorig jaar op het literaire festival Winternachten, en toen vertelde hij, ik kan het me niet meer letterlijk herinneren, dat Frontaal Naakt voor hem een inspiratie was, dat hij vond dat ik goed werk doe en zelfs zijn ogen had geopend.
Dus toen heb ik zijn boek Onder de Paramariboom gekocht en daar heeft hij toen iets liefs in geschreven. Ik heb het pas vorige week gelezen en was meer dan aangenaam verrast. Fretz beschrijft daarin hoe hij zich als zoon van een witte Nederlandse vader en een Surinaamse moeder pas goed bewust werd van zijn identiteit tijdens zijn eerste bezoek aan het land van zijn moeder. Opeens komen bepaalde herinneringen in een ander licht te staan en realiseert hij zich dat hij in Nederland, vanwege zijn huidskleur, wel degelijk een buitenstaander is en dat hij dat altijd heeft ontkend.
Nu zal dit wel vreemd klinken voor iedereen die weet hoe wit ik ben, maar dat komt me dus bekend voor. Zoveel mensen van kleur in mijn leven bleven stug volhouden dat ze zich nooit gediscrimineerd hadden gevoeld, zelfs nadat ze expliciet en met ooggetuigen erbij waren gediscrimineerd, dat ik het toeschreef aan een soort Stockholmsyndroom. Maar goed, dat is dan natuurlijk weer paternaliserend. Maar toch heb ik het altijd gek gevonden dat ik bijvoorbeeld met een groep Molukkers voor de deur van een club stond waar we werden geweigerd, “want jullie zijn allemaal één pot nat” en dat me dan door mijn Molukse vrienden te verstaan werd gegeven dat ik me niet zo druk moest maken.
Enfin, Fretz is dus in Suriname geweest en heeft daar dit warme, sfeervolle, leerzame en ontroerende boek over geschreven. Een verslag van niet alleen die fysieke reis, maar ook van de reis naar zijn eigen zelfinzichten. Ik heb eerder een verslag van een reis door Suroname (en de Nederlandse Antillen) gelezen en dat was Willem Frederik Hermans’ De Laatste Resten Tropisch Nederland. Qua toon en humor deed dit boek van Fretz me daar wel een beetje aan denken. Hij schrijft echt veel beter dan ik me herinner, eigenlijk best wel pretty fucking good.
5) Kurt Vonnegut: ‘Slaughterhouse Five‘
Ik had deze klassieker nooit eerder gelezen, erg hè? Ik wist niet dat het een science fiction roman was! Vooral de executie wegens plundering van Edgar Derby, de Amerikaanse soldaat die een theepot vindt tussen de puinhopen van Dresden, laat me niet los. Het staat voor mij voor alles wat me tegenstaat aan onze samenleving.
4) Soenil Bahadoer, Hassnae Bouazza en Tony Pérez: Spicy Chef: ‘Spicy Chef‘
Fuck yeah dat ik een boek van mijn eigen geliefde op een hoge plaats in deze lijst zet. Niet omdat ze mijn geliefde is, want als ik het een slecht boek had gevonden, had ik in de inleiding iets geschreven in de trant van dat het niet integer zou zijn om een boek van je geliefde aan te prijzen en dat het daarom niet is opgenomen. Maar ik vind het gewoon een fantastisch boek, dus.
Spicy Chef is niet gewoon een kookboek. In fact, het receptgedeelte in dit boek is wat mij betreft het minst belangrijk, al heb ik er verschillende gebruikt. Voor het eerst in mijn leven heb ik bijvoorbeeld pom gemaakt. En de roti met kip en kouseband van Soenil Bahadoers moeder is de lekkerste die ik ooit heb gegeten. Maar wat dit boek écht interessant maakt, zijn de verhalen die bij de recepten horen en die het eten een extra dimensie geven. De verhalen van Soenil en zijn familie en Suriname. Soenil vertelt met zijn eten verhalen en wat dat betreft zijn hij en Hassnae twee handen op één buik, want dat is precies wat eten voor haar ook is: een verhaal. En verhalen vertellen, dat kunnen ze. Beide zijn rasvertellers en daarom kun je van dit boek rustig je zondagmiddagbesteding maken, gewoon door het te lezen. Alles is gelardeerd met de waanzinnig mooie foto’s van Tony Pérez en daarmee heb je een boek waar de uitzinnige smaken, geuren en kleuren van afspatten. Hier is een nog uitgebreidere loftuiting van mijn hand.
3) David van Reybrouck: ‘Revolusi‘
Voordat Van Reybroucks boek over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd uitkwam, werd er in verschillende media geronkt dat het boek de Nederlandse perceptie zou veranderen, het beeld zou doen kantelen en de geschiedenis zou vertellen vanuit het Indonesische perspectief. Van Reybrouck wijst er zelf in het begn van het boek op dat Nederland nog steeds een vervormd beeld van zijn eigen koloniale geschiedenis heeft, door recente voorbeelden aan te halen van de romantisering van dat verleden. Bijvoorbeeld Jan Peter Balkenende, die als premier aanspoorde om die goeie ouwe VOC-mentaliteit weer van de zolder te halen. Hij suggereert dus wel degelijk dat hij dat beeld met zijn boek zal gaan bijstellen door wat ongemakkelijke maar verborgen waarheden naar boven te halen.
Die claim wordt niet waargemaakt. Van Reybrouck vertelt een geschiedenis zoals die bij mij althans wel bekend was. Ik moet er wel bij zeggen dat ik waarschijnlijk meer over Nederlands-Indië en Indonesië en over de nation-building van dat land heb gelezen dan veel andere Nederlanders. In de jaren negentig heb ik twee jaar lang geprobeerd een onderzoeksvoorstel aan de man te brengen over de rol van Japan bij de vorming van Indonesië (opgegeven omdat de motivatie van de afwijzingen vaak te absurd voor woorden was en omdat ik het niet meer trok, een fulltime baan combineren met nachten doorwerken en boeken lezen en dat voorstel aanpassen, een periode waar ik trouwens wel met nostalgie op terugkijk).
Van Reybrouck is heel Indonesië afgereisd, is zelfs naar Japan geweest om ooggetuigen te spreken en heeft ook Nederlandse en Indische betrokken geïnterviewd. Met die interviews lardeert hij zijn waanzinnig goed geschreven geschiedenis, dat ik in twee dagen heb uitgelezen. Ik vind het een goed boek, en het is belangrijk dat er zo’n werk is, waarin het onthutsende verhaal van Nederlands-Indië op meeslepende wijze wordt verteld. Elke scholier zou dit verplicht moeten lezen.
Het enige dat nieuw voor mij was is dat een groepje coservatieven, waaronder de voormalige premier Gerbrandy en Erik Hazelhoff, de fucking Soldaat van Oranje, een staatstgreep wilden plegen om Nederlands-Indië te behouden. Maar ik zag na wat googelen dat dat in 2015 al aan het licht is gebracht dus ik heb gewoon niet opgelet, toen.
2) Sinan Çankaya : ‘Mijn ontelbare identiteiten‘
Mijn ontelbare identiteiten begint met een mail waarin Çankaya door zijn oude middelbare school wordt gevraagd om als oud-leerling een voordracht te komen houden ter gelegenheid van het veertigjarige jubileum van de school. Dat maakt een herinnering los aan een confrontatie die Çankaya had met zijn geschiedenisleraar, Nico Konst, toen voorzitter van de Centrumpartij, de eerste politieke partij die waarschuwde voor de islamisering van Nederland, in de jaren tachtig. Die herinnering is het begin van Çankaya’s ontdekkingstocht langs zijn eigen verschillende identiteiten, zeg maar voor elke situatie een passende identieteit, in de context van de veranderende Nederlandse samenleving, een Nederland waarin de klassenstrijd gestaag plaatsmaakt voor wat je eufemistisch “het integratiedebat” zou kunnen noemen.
Çankaya’s boek is een mix van wetenschap en literatuur, waarin hij zijn eigen ervaringen en die van anderen duidt aan de hand van zijn eigen onderzoek. Het is een echte page-turner, die ondanks de zwaarte van het onderwerp ook heel erg vermakelijk is. Ik heb Çankaya erover geïnterviewd, lees het hier.
1) Marion Bloem: ‘Indo‘
Ik heb me met geen boek zo kostelijk vermaakt als met Indo. Marion Bloem verweeft hier haar eigen levensgechiedenis en de geschiedenis van haar familie met die van Nederlands-Indië. Dat levert confronterende en onthutsende inzichten op, onder andere dat het racistische systeem waarmee de Nederlanders hun Zuidoost-Aziatische kolonie bestuurden, doorwerkte en nog steeds doorwerkt in de psyche van de Indische Nederlanders. Ik adviseer dit boek samen met de nummer 2 op deze lijst te lezen.
Dat doet ze door de historische feiten, voornamelijk aan de hand van haar familiegeschiedenis, te leggen naast haar eigen observaties en ervaringen. Ze legt zichzelf genadeloos onder de loep en onderzoekt waarom ze met andere mensen omgaat zoals ze doet, en haar innerlijke wereld, haar Indische wereld, harmoniseert met de buitenwereld van de lompe Hollander, de Belanda kasar, die ze soms ook in zichzelf ontwaart.
Meer dan David van Reybroucks mooie boek Revolusi heeft dit boek mijn beeld van Nederlands-Indië en van de Indische Nederlanders wel een beetje bijgesteld. Soms zie ik verhalen bevestigd die ik vaak van Indische Nederlanders heb gehoord, maar die nog steeds door historici worden ontkend of betwijfeld, bijvoorbeeld de bordje “Verboden voor Inlanders” die ook door Bloems grootmoeder met eigen ogen zijn gezien bij zwembaden, sociëteiten en hotels in Nederlands-Indië.
Het laatste deel van Indo heb ik met rooie oortjes gelezen. Bloem beschrijft daarin de seksistische neerbuigendheid waarmee ze haar hele carrière is bejegend. Traumatiserend voor haar, dat besef ik terdege, maar ik vond het heerlijk om niet bij name genoemde maar makkelijk herkenbare schrijvers ervan langs te zien krijgen. Adriaan van Dis dondert hier wel van zijn sokkel en een paar andere schrijvers en journalisten die ik hoog had zitten, stellen me wel een beetje teleur.
boeken, Lists, Literatuur, Peter Breedveld, 03.01.2021 @ 10:21
RSS