Opgeruimd staat netjes
Jona Lendering
Foto: Iwase Yoshiyuki
Praten over cultuur is moeilijk. Ik heb het nu niet over cultuur in de algemene zin (“al het menselijke gedrag voor zover het niet is aangeboren”) maar in de beperkte zin van cultuur-met-een-hoofdletter-c: de podiumkunsten, de beeldende kunsten, de letteren, wetenschap, de humaniora. Het probleem daarmee is: je geniet méér als je begrijpt wat er gebeurt, maar dit veronderstelt voorkennis en wie voorkennis uitlegt, komt al snel pedant over. Het lijkt dan een reeks vormpjes om de vormpjes.
Dat is wat ik tegen heb op het Groot Dictee. Het heeft helemaal niets, maar dan ook werkelijk he-le-maal niets, te maken met cultuur. Het stelt de vormpjes, de rare regeltjes centraal en pretendeert dat díe iets zeggen over taal en cultuur.
Botte onbevangenheid
Maar het gaat om de grote ideeën. In de cultuur van Noordwest-Europa gaat het bijvoorbeeld om vrijheid, waarheidsliefde, Verlichting en gemeenschapszin. Voor Nederland mag je er botte onbevangenheid aan toevoegen en voor Vlaanderen hoffelijke onoprechtheid. Ik weet niet meteen of die generaliseringen kloppen, maar de culturele discussie zou dáár over moeten gaan. En niet over het minutieus gekalligrafeerde epistel dat de witteboordencrimineel coûte que coûte moest schrijven over kasuarissen.
Het Groot Dictee is net zoiets als mensen uitleggen wat de Dorische, Ionische en Korinthische bouwordes zijn en ze een Griekse tragedie laten zien, en vervolgens claimen dat dat een klassieke vorming is. Maar daar gaat het natuurlijk niet om. Een klassieke vorming is het inzicht dat anderen, die eerder leefden, op een bepaalde manier groter waren. Het is een denkwijze waarin je eigen onwetendheid centraal staat. Het is in laatste instantie karaktervorming.
Kinderachtig geneuzel
Ook over de geldigheid van de in de voorgaande zinnen gegeven generaliseringen valt te discussiëren maar dát is dan een discussie van een beter kaliber dan het kinderachtige geneuzel over het kinderachtige potjeslatijn van de kinderachtige Thierry Baudet.
Wie spreekt over cultuur en zich concentreert op de uiterlijke vormen, zet zichzelf vooral voor joker. Daarom ben ik verschrikkelijk blij dat het Groot Dictee nu wordt afgeschaft. Het droeg vooral bij aan het beeld dat het bij de cultuurdames en -heren meer ging om de vorm dan de inhoud.
Weinig programma’s hebben méér gedaan om de culturele sector irrelevant te doen lijken dan het Groot Dictee. Opgeruimd staat netjes.
Jona Lendering is oudheidkundige, schrijft goede geschiedenisboeken (maar echt), heeft zijn eigen onderwijsinstituut en schrijft voor een oudheidkundig magazine. Dit stuk is eerder gepubliceerd op zijn eigen website.
Jona Lendering, 02.06.2017 @ 07:29
6 Reacties
op 02 06 2017 at 08:28 schreef Martijn:
Je hebt op zich gelijk en erg goed geformuleerd (ik had dit soort ideeën ook al) maar ik vond het dictee gewoon leuk.
Ook erger ik me aan mensen met Nederlandse vlaggetjes in hun profile pic die volstrekt willekeurig omgaan met d’s en t’s.
Maar straattaal vind ik dan weer geweldig.
Prat gaan op dingen niet weten vind ik altijd een beetje raar. En haten op mensen die meer weten dan jij vind ik nog veel raarder.
Maar Baudet is een poseur. Zat laatst met drie christenen aan tafel (die van Tijs) ver herwaardering van het christendom maar naastenliefde interesseerde hem obviously niet. Later ging ie de Armenen ineens steunen. Ik denk dat ie meer cultuur deelt met een gemiddelde Nederlandse moslim dan met een oosters-orthodoxe Kaukasiër.
op 02 06 2017 at 11:54 schreef Jeroen S. van den Heuvel:
Ik heb 1 keer meegedaan het was een zware bevalling. Maar inderdaad het voegt niks toe. Al moet ik wel zeggen dat ik al jaren geen TV heb en dat 1 van de laatste programma’s is geweest op de NPO wat ik nog wel eens heb gezien.
op 02 06 2017 at 15:28 schreef Max Molovich:
Heb nooit het idee gehad dat het Groot Dictee claimde iets belangrijks over cultuur te zeggen. Het was een spelletje. En nostalgie: je zat weer eventjes in de schoolbanken met Philips Freriks als je leraar Nederlands. Dat de dictees door bekende Nederlandse en Belgische schrijvers werd geschreven, is pas van de laatste jaren. Of meende je dat het Groot Dictee iets wilde zeggen over de culturele verschillen tussen België en Nederland?
op 02 06 2017 at 18:26 schreef leo schmit:
Weg ermee. Groeten uit Albi, waar ik ben in het spoor van de Khataren, ooit door de inquisitie opgejaagd.
op 02 06 2017 at 21:50 schreef Carine Dingemans:
Ik vind het Groot Dictee en de tranen om het verwijnen ervan een typisch Nederlands verschijnsel. Als het van de televisie verdwijnt vinden mensen – die trots waren op hun dertig of zestig fouten – het vreselijk. Wanneer spelling en grammatica niet meer behoorlijk onderwezen worden op school, halen ze echter hun schouders op en gaan met hun kinderen klagen op school dat het examen te moeilijk was (VWO-leerlingen die niet weten wat apocalyps betekent). Vorm EN inhoud zijn allebei een belangrijk onderdeel van zowel taal als cultuur, dus ik vind de redenering van Jona Lendering een beetje mank. Het Groot Dictee zegt niets over cultuur, maar hoe Nederlanders denken over die vormpjes en rare regeltjes zeggen juist alles over cultuur en taal.
op 03 06 2017 at 01:15 schreef Martijn:
Aan de ene kant kant heb je die “ja maar cultuur!”-zeikerds en aan de andere kant het slag dat hun onkunde/luiheid verpakt in afgunst. Ik vond het gewoon een leuk spelletje waar je nog eens wat van leerde, zelfs al ontgingen logica of nut je.
Op de reflexen op die discussie na eigenlijk redelijk onverschillig over het verdwijnen, ik deed de afgelopen drie jaar wel weer mee na een paar jaar pauze. Ik zat altijd ergens op ’t gemiddelde, ik wist ’t op een zeker moment wel ff (het gemiddelde daar was wel altijd samengesteld uit gemiddelde BN-ers maar ook een legertje echte nerds, dus ik denk hoger dan een landelijk gemiddelde).
Language rocks, als een levend iets, niet als museumstuk.
RSS