Op Zwart
Peter Breedveld
Illustratie uit Hekseri og Trolddom gennem Tiderne (Ivars Forlag, 1941)
Willem Bosch volg ik op Twitter. Hij schrijft scenario’s voor televisieseries, maar daar heb ik nooit iets van gezien. Ik moet altijd erg lachen om zijn absurdistische rants. Bosch is bedreven in verbale slapstick en hij slaat zijn lezers regelmatig met hun eigen domme redeneringen om de oren. Zo hard, dat het nog wel even nasuist.
Hij schrijft op De Jaap, virtuele vluchtheuvel voor verweesde PVV-fans die de buren vertellen dat ze D66 of GroenLinks stemmen, maar dat zij hem vergeven, want Bosch is daar een echt tegengeluid. Pleiten voor subsidies en afschaffing van Zwarte Piet op De Jaap is toch een beetje als een kruisbeeld op zijn kop zetten in de Sint Pieter. Daar heb ik wel enige achting voor.
Spoilers
Bosch heeft sinds kort een roman uit, Op Zwart, en dat vind ik geen goed boek. Ik ga hieronder uitleggen waarom, maar wie het nog wil lezen (en laat u door mij vooral niet weerhouden, want het is best vermakelijk en leest lekker weg) waarschuw ik dat mijn betoog vol spoilers zit.
Op Zwart speelt zich af in de nabije toekomst. De aarde is gestopt met draaien, net toen het avond was in Nederland, dus het is al jaren donker, terwijl in Amerika continu de zon schijnt. Niemand mag het land uit, of zelfs maar zijn eigen stad. De hoofdpersoon, een leraar met acteerambities die Bram heet, probeert met behulp van een oud-leerling van hem te ontsnappen en naar Amerika te vluchten. Daar wacht hem, denkt hij, de vrouw met wie hij zijn echtgenote bedroog toen de aarde nog draaide.
Bram wordt achtervolgd door een soort van geheime politie die zich wel heel erg veel moeite getroost voor een simpel geschiedenisleraartje. Zijn vlucht verloopt geheel voorspelbaar. Een spannende ontsnapping uit Amsterdam, een tocht, te voet, naar Rotterdam en onderweg vindt het duo een schuilplek bij een door vitamine D-gebrek geplaagde dorpsgemeenschap die Bram en zijn metgezel – verrassing! – aangeeft bij de autoriteiten en de twee in een kelder opsluit.
Tanden uit haar bek
Waaruit ze ontsnappen, met behulp van een meisje dat in ruil voor haar hulp mee wil naar Amerika. Maar die oud-leerling slaat haar al haar tanden uit haar bek en ze laten haar achter. Ze komen aan in Rotterdam, waar Bram met behulp van de Amerikaanse autoriteiten – hij is kennelijk heel belangrijk – in een kist aan boord van een schip naar Amerika wordt gesmokkeld. Daar is ook de politie gearriveerd, die Bram met behulp van zijn vrouw en dochters probeert over te halen in Nederland te blijven.
Dezelfde dag, dat Bosch de presentatie van zijn boek had, meldde hij ook al dat de filmrechten waren verkocht. Dat zal vanaf het begin de opzet zijn geweest: dat er een film kwam, ‘Op Zwart‘, gebaseerd op het gelijknamige boek.
Het zal ook de verklaring zijn dat in het boek alles om het plot draait. Bosch voert ons, in helder, vlot Nederlands, van A naar B volgens een vrij voorspelbaar stramien. Geen grote ideeën, geen literaire hoogstandjes, wel één verrassende plotwending aan het eind, zoals dat tegenwoordig hoort in een film – gewoon een redelijk spannend verhaal.
Gevloekt en gehuild
Niks mis mee, maar mij bevredigt het niet. Ik heb het afgelopen halfjaar The Life and Opinions of Tristram Shandy gelezen, wat een echte worsteling was. De schrijver, Laurence Sterne, speelt op virtuoze wijze met de verwachtingen van zijn lezers, springt van de hak op de tak en van hot naar her en verdomt het om eindelijk eens aan zijn verhaal te beginnen. Intussen worden de zeden op de hak genomen en steekt Sterne de draak met allerlei modieuze theorieën, en eert hij zijn grote voorbeelden, zoals Cervantes.
Het is een ontzettend moeilijk boek – althans dat vind ik – waarvan ik sommige passages na drie keer lezen nog niet begreep. Ik heb gevloekt en gehuild en ik heb het boek af en toe weggelegd om iets anders te lezen, onder andere Op Zwart, dat in vergelijking met Tristram Shandy zo in je keel wegglijdt. Maar Tristram Shandy, dat beklíjft. Je blijft erover nadenken, die personages blijven in je hoofd rondspoken.
Nederlandse Tristram Shandy
Misschien is het niet eerlijk om het romandebuut van een jonge Nederlandse schrijver te vergelijken met één van de meesterwerken uit de wereldliteratuur, dat de tand des tijds al bijna 250 jaar glansrijk doorstaat (aan de andere kant: wie leest dat boek nog, eigenlijk) maar dan weer: waarom zou je tenminste niet proberen om iets te schrijven dat net zo goed is als Don Quijote of Tristram Shandy? Bosch heeft het in zich. Hij kan het op Twitter.
Serieus: zet alle tweets van Willem Bosch bij elkaar, beetje redigeren en hoppa, je hebt je Nederlandse Tristram Shandy.
Maar Op Zwart is een behaagziek boek. Wat me ook irriteerde: dat vrolijke, vrijblijvende nihilisme dat nu zo heel erg in de mode is. Dit is echt een boek dat bij deze generatie jonge honden past, met veel branie en weinig wol: Sywert van Lienden en Monique Samuel en Linda Duits. Die jongens en meisjes die altijd bij De Wereld Draait Door zitten en zo.
Linda Duits twitterde dat ze Op Zwart zo geweldig vond omdat ze (ik parafraseer) zes keer had gelachen, drie keer had gehuild en vier keer in spanning had gezeten. Ze kunnen geeneens meer een boek lezen, deze types. Ze gaan zitten turven hoeveel lach- en huilmomenten ze hebben gekregen voor hun zestien euro vijfennegentig.
Ultieme mannenfantasie
Terug naar Op Zwart: Als Bram in die kist zit, smeekt zijn vrouw hem om eruit te komen, en het weer met haar te proberen. Zijn oudste dochter wordt ook ingezet. Maar die begrijpt hem. Die wenst hem veel geluk op zijn reis.
Yeah right, dat zou je wel willen, lekker zonder schuldgevoel je lul achterna, met de zegen van je dochter, nota bene. Iedereen moet begrip hebben voor je Sturm und Drang. Je mag niet emotioneel worden gechanteerd als je bezig bent aan je zelfontplooiing, toch? Die dochter, die wéét dingen.
De ultieme middelbare mannenfantasie.
Steun Frontaal Naakt, het enige echte dissidente geluid in Nederland! Doneer via Paypal of met een storting op rekeningnummer 39 34 44 961 (Rabobank Rijswijk) o.v.v. ‘Frontaal Naakt’.
boeken, Peter Breedveld, 20.10.2012 @ 10:58
10 Reacties
op 20 10 2012 at 12:08 schreef Eduard:
Mooi dat iedereen ervan uitgaat dat als Bosch en z’n uitgeverij melden dat Op Zwart verfilmd wordt, ook iedereen dat gelijk gelooft. Heeft nooit iemand gedacht aan een hoax, om zo publiciteit voor het boek te genereren?
op 20 10 2012 at 13:43 schreef Sammie Saul:
Ik had het de afgelopen dagen al op twitter langs zien komen en kreeg toen niet echt de behoefte om het boek te lezen. Toch knap dat je ondanks dat je het een nihilistisch en behaagziek boek noemt interesse weet te wekken. There’s no such thing as bad publicity, dat bloijkt maar weer. Ik ben overigens wel benieuwd wat Bosch zelf van de recensie vindt.
op 20 10 2012 at 14:15 schreef Peter:
Nou, hij reageerde nogal afgemeten.
op 20 10 2012 at 14:46 schreef Sammie Saul:
LOL, dat is best wel heel erg grappig! Willem is al duidelijk te vaak in zijn leven gecomplimenteerd waardoor hij niet meer in staat is de positieve punten uit je stuk te halen.
Willem, mocht je dit lezen: kop op jongen, het zijn de kleine dingen die het hem doen. Peter vindt je boek dan misschien behaagziek en nihilistisch, maar hij heeft ondanks dat nog wel achting voor je. Dat is ook wat waard natuurlijk.
op 20 10 2012 at 14:47 schreef Edo:
Ik heb ooit in een wat overhitte bui, een column van Willem Bosch afgekraakt. In die column zei hij dat hij Wilders wel grappig vond met z’n oneliners, en dat Job Cohen ’s met een onvervalste jidische jijbak moest komen.
Ik werd nogal boos, omdat Geert Wilders naar mijn mening echt helemaal niet grappig is. En omdat er tegen die tijd zoveel Cohen afgekraak bezig was, dat ik dacht: ho ’s even, verliezen jullie nu niet uit het oog tegen over welke vent die man staat.
Dat was niet vriendelijk, maar ik kreeg op dat moment horden quasi rechts ik ben stout, maar wel een beetje links, gelul via twitter binnen. Ik knapte een beetje.
Dit is wel een goede reactie van Willem Bosch.
Volgens mij is ’t best een prima vogel. Het boek daarentegen interesseert me niet. En Linda Duits moet wel werkelijk een bizar emotioneel wrak zijn wil ze 3 x huilen bij een boek.
op 20 10 2012 at 14:48 schreef Kurt:
Hij bedroog zijn echtgenote niet met die Amerikaanse Peter. Driedubbel foei! Hij zei de Amerikaanse vaarwel op Schiphol en vervolgens stopte de wereld met draaien. Na de stilstand kwam hij zijn (saaie) echtgenote tegen met wie hij maar trouwde en kinderen nam. Dat was wel zo veilig en zo ultiem Hollands. Tot zover (heb Op Zwart nog steeds niet uit, wat niet het allerbeste teken is) pleit ik positief over het boek. Daarnaast bevalt de setting van het boek me zeer. Zal het maar eens uitlezen vanavond. Mvg,
op 20 10 2012 at 14:57 schreef Edo:
ik vind ’t best een prima reactie.
op 20 10 2012 at 15:13 schreef machiel:
Heb het boek niet gelezen dus kan er niets over zeggen, maar ik heb wel de preview gelezen, wat op een vliegveld speelt, net voordat de aarde stilstaat. Ik ga me dan meteen afvragen hoe dat dan zit met al die vliegtuigen die nog in de lucht hangen, hele navigatie in de war, enz…, wat een grote puinhoop zou worden. Worden er in het boek ook nog dat soort natuurkundige gevolgen beschreven (golfstromen, klimaat, enz…) of blijft dat allemaal in de lucht hangen? “Sci-fi” schrijvers als Asimov of Ballard deden ook altijd hun best om het enigszinds “wetenschappelijk geloofwaardig” te maken.
op 20 10 2012 at 16:36 schreef yurp:
Is het in het boek in Amsterdam dan ook een bevroren bende? Jarenlang zonder de opwarming van de zon doet nare dingen voor de temperatuur hier.
op 20 10 2012 at 18:41 schreef Brenda van der Veer:
Een nihilist kan niets beter wensen dan een wereld die stil staat.
RSS