Öcalans isolatie is niet doorbroken
Fréderike Geerdink
Illustratie: Kobayashi Eitaku
Wilde speculaties barstten los toen zaterdagmiddag het nieuws bekend werd dat PKK-leider Abdullah Öcalan bezoek had gehad in zijn cel op gevangeniseiland Imralı. Van zijn jongere broer Mehmet, om precies te zijn. Mehmets laatste bezoek was in september 2016, en daarvoor was het begin april 2015 dat Öcalan iemand in de bezoekerskamer van het gevang mocht ontvangen. Maar welbeschouwd is het een doorbraak van niks.
Laat ik eerst de situatie even schetsen. Öcalan werd opgepakt en opgesloten op Imralı in 1999. Sindsdien heeft hij langere periodes in eenzame opsluiting gezeten, onderbroken door meer of minder frequente bezoeken van advocaten, familieleden en Koerdische politici. Tussen maart 2013 en voorjaar 2015 maakte het pontje naar Imralı overuren: er was een ‘vredesproces’ (tussen aanhalingstekens, want het kwam nooit serieus van de grond) tussen de PKK en de Turkse staat en een delegatie van Koerdische politici fungeerde als boodschappers tussen Öcalan en de PKK-leiding in de bergen in het noorden van Irak. Dat de pont weer aan de ketting werd gelegd, was een van de tekenen dat het ‘vredesproces’ zou stranden.
Sindsdien heeft de Koerdische beweging geprobeerd de isolatie van Öcalan te beëindigen. De laatste poging dat te forceren is van Leyla Güven, een parlementariër van de HDP (de linkse partij die is voortgekomen uit de Koerdische beweging) en co-leider van de Koerdische koepelorganisatie DTK. Zij ging op 7 november vorig jaar in hongerstaking in de gevangenis van Diyarbakır, waar ze sinds begin vorig jaar om politieke redenen gevangen zit. Haar gezondheidssituatie is inmiddels ernstig en haar leven is in gevaar. Vandaar dat het Erdogan nu behaagde om Mehmet naar Imralı te laten afreizen. Of Öcalan Güven inderdaad heeft opgeroepen weer te gaan eten, is nog altijd onduidelijk: er is nog geen statement gemaakt. Ik denk eerlijk gezegd van niet, want Güven houdt vooralsnog vast aan haar hongerstaking en normaliter wordt ‘advies’ van Öcalan niet in de wind geslagen.
Iconische Koerdische politica
Er komen lokale verkiezingen aan in Turkije, in maart. Erdogan wil scoren in de Koerdische provincies in het zuidoosten van het land, en een wegens hongerstaking dode (inmiddels) iconische Koerdische politica zal dat niet makkelijker maken. Zeker niet omdat Erdogan óók de aanval wil openen op de gebieden in het noorden van Syrië die de Koerdische YPG militair in handen heeft. De YPG laat zich in haar strijd, net als de PKK, leiden door de ideologie van Öcalan. Erdogan vindt ze terroristen.
En precies die situatie in Syrië leidt tot wilde speculaties. Is het niet toevallig dat Mehmet Öcalan juist bij zijn broer op bezoek mocht nu de spanningen in het noorden van Syrië zo oplopen? De Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur Bolton heeft Erdogan toch net opgeroepen om de YPG níet aan te vallen en dat zelfs tot een voorwaarde te maken voor de Amerikaanse terugtrekking uit Syrië? Misschien, zo wordt geredeneerd, is Erdogan toch geneigd met de YPG te gaan praten en wil hij Öcalan daar ook bij betrekken omdat het bij zulke gesprekken ook zou gaan over de meest fundamentele meningsverschillen tussen de Turkse staat en de gewapende en ongewapende Koerdische beweging.
Vergeet het maar. Ten eerste: we weten helemaal niet of de Amerikanen inderdaad zo’n voorwaarde stellen aan terugtrekking – immers, de Amerikaanse regering spreekt niet bepaald met één mond over dit onderwerp. Ten tweede: Erdogan heeft zijn bloeddorst expliciet gemaakt. Als het om Koerden gaat, smelt Erdogans beroemde pragmatisme als sneeuw voor de zon. Ten derde: sinds het ‘vredesproces’ stopte, zijn er ontelbare situaties geweest die schreeuwden om gesprekken met Öcalan, maar die gesprekken kwamen er nooit. Wat zou er nu anders zijn? De YPG – en de diverse en relatief vreedzame maatschappij die is opgebouwd in het gebied ten oosten van de Eufraat – zitten in het nauw met Assads leger in het zuiden en Turkije’s leger in het noorden en binnenkort zonder de beschermende werking van Amerikaanse aanwezigheid. Erdogan bouwt zijn troepen op aan de grens en organiseert troepen en huurlingen assorti ten westen van de Eufraat. Zijn opwinding over de komende climax is stijgende, en juist nu zou hij aansturen op gesprekken met Öcalan?
Kelders van zijn paleis
Uiteindelijk is er maar één relevante ontwikkeling, maar één relevant feit als het gaat om de isolatie van Öcalan, en dat is dat de Koerdische kwestie überhaupt bestaat. Zijn isolatie kan niet als beëindigd worden geschouwd zolang Erdogan de onderhandelingstafel niet uit de kelders van zijn paleis tevoorschijn haalt en een serieus, oprecht vredesproces begint. Een haastig geregeld, tien minuten durend bezoekje van Mehmet Öcalan wijst er op geen enkele manier op dat Erdogan zoiets zou willen. Pas als Öcalans advocaten hun cliënt weer op regelmatige basis kunnen bezoeken – wat ze sinds 27 juli 2011, mind you, niet meer mogen – zou er enig reden tot optimisme zijn.
Praten over onderhandelingen en vrede is een misdaad in Turkije. Het wordt bestraft als ‘terroristische propaganda’. Natuurlijk hoop ik dat Erdogan gaat laten zien dat ik ongelijk heb. Natuurlijk hoop ik dat hij gaat aantonen dat ik hem en de Turkse staat helemaal niet zo goed ken als ik denk. Maar tenzij Erdogan zélf ‘terroristische propaganda’ gaat maken, en snel een beetje, kies ik ervoor me niet voor de gek te laten houden.
Leyla Güven wens ik rust en vrede toe, of ze dit nu overleeft of niet.
Er is een Engelse versie van ditzelfde stuk op Ahval News.
Fréderike Geerdink is journalist. Als Turkije-kenner en Koerdistan-correspondent leert ze veel over Nederland.
Fréderike Geerdink, 14.01.2019 @ 07:43
RSS