Normaal is abnormaal in ‘Final Cut’
Peter Breedveld
Achttien jaar geleden interviewde ik de Amerikaanse stripauteur Charles Burns op de Haarlemse Stripdagen en we kwamen te spreken over hoe normaal deze man was, wiens stikdonkere werk wordt bevolkt door freaks en monsters vol zelfhaat. “I’m not normal on the inside“, zei hij toen.
Ik denk dat het die inside is, die ‘abnormale’ binnenkant, is die we te zien krijgen in zijn nieuwe boek Final Cut. We zien in het begin een jongeman aan een keukentafel zitten, een normale jongeman. Op de achtergrond is een feestje gaande, mensen zijn dronken en high, maar hij zit te tekenen. Hij tekent wat hij ziet in de spiegeling van het broodrooster voor hem, zijn eigen normale uiterlijk. Op zijn tekenvel zien we echter een brein dat zich los lijkt te maken van een lichaam. Achter hem zweven soortgelijke breinen met tentakels als van een inktvis, die zich kennelijk al hebben losgemaakt van hun lichaam.
Ik neem aan dat deze tekenende jogeman, Brian is zijn naam, een alterego is van Charles Burns zelf, toen hij nog jong was. Het zijn de vroege jaren 70 en Brian maakt samen met zijn vriend Jimmy horrorfilms met een 8mm-filmcamera. Vrienden, familie en buren spelen de rollen en de films worden vertoond op feestjes. Bizarre verhalen, smakeloos en grensoverschrijdend, special effects met veel tomatenketchup, huis-, tuin- en keukengerei en materiaal uit de knutselwinkel, goedkoop maar inventief. De extroverte Brian doet het voor de lol, maar Jimmy neemt het bloedserieus.
Gevoel van claustrofobie
Er staat een nieuwe film op de planning, daarvoor trekken Brian en Jimmy samen met wat vrienden de bergen in. Het zijn prachtige scènes met op de typische Burns-manier gestileerde landschappen, groot en wijds en licht, hij neemt er alle ruimte voor. Het contrasteert enorm met zijn eerdere werk, waarin het altijd donker lijkt te zijn en veel kleine plaatjes een gevoel van claustrofobie oproepen.
Het zijn ook normale jongeren, deze vriendengroep. Ze zien er normaal uit en doen normale dingen: drinken, high worden, kotsen, vrijen, ruziemaken en grenzen verkennen, grenzen overschrijden en ook afbakenen. De freaks zitten binnenin. In de films die ze maken, in Brians dromen en in zijn tekeningen. Het zijn de sublimaties van hun angsten en onzekerheden, hun woede, hun lust, hun oerdriften.
Het zijn zelfingebeelde freaks, want in werkelijkheid hebben we dit allemaal. Volwassen worden is pure horror. In zijn magnum opus Black Hole verbeeldt Burns de fysieke en psychologische veranderingen die jongeren ondergaan als griezelige afwijkingen, de personages veranderen letterlijk in freaks en monsters. In Final Cut gebeurt dat niet, daar vinden de aardverschuivingen in relatieve onzichtbaarheid plaats.
Driehoeksrelatie
Brian krijgt gevoelens voor een mooie jonge vrouw die door Jimmy bij de groep is gehaald en die de hoofdrol speelt in hun nieuwe film. Zij vindt hem afstotelijk en aantrekkelijk tegelijk, maar gaat naar bed met één van de vrouwelijke leden van de groep, die haar heur liefde verklaart. Zo ontstaat een ingewikkelde driehoeksrelatie waar niemand goed raad mee weet.
Intussen schieten ze hun film, hevig geïnspireerd door Invasion of the Body Snatchers, waarin mensen een transformatie ondergaan, of eigenlijk gekopieerd worden in enorme cocons, en door Brians visioenen van de zwevende, inktvisachtige breinen.
Brian zelf, een toegewijde filmliefhebber, verlegt zijn interesse van dit soort B-films in het horrorgenre naar serieuzere films als The Last Picture Show, waarin jongeren elkaars en hun eigen grenzen verkennen. Last Picture Show, Final Cut, de titels lijken verwantschap te vertonen.
Verbluffend meesterwerk
Charles Burns heeft met Final Cut een wonder van een album afgeleverd, poëtisch en gelaagd. De titel en het feit dat het boek zo radicaal verschilt van de rest van zijn werk, maar tegelijkertijd zo typisch Burns is, en zo melancholiek beschouwend is, deden me denken aan David Bowie’s zwanenzang Black Star. Ik checkte Burns leeftijd op Wikipedia en zag dat hij 69 is. Zo oud was Bowie ook toen hij stierf, na de wereld een laatste verbluffend meesterwerk te hebben geschonken.
Ik hoop dat Final Cut niet de zwamenzang is van Burns, al zou het een zeer passende zwanenzang zijn.
Charles Burns: Final Cut. 224 pagina’s in kleur, harde kaft. Uitgeverij Jonatahan Cape, tussen de 30 en 35 euro, afhankelijk van waar je ‘m koopt.
Is het Vrije Woord u écht lief? Steun me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland. Rekeningnummer NL24 ASNB 8832 6749 39 (N.P. Breedveld, ASBN Rijswijk), BIC ASNB NL21.
boeken, Peter Breedveld, Strips, 07.11.2024 @ 09:54
RSS