Misbruikte mannen
Frans Smeets
Illustratie: Jean-Léon Gérôme
Ik ben een van laatste jongens die op een katholieke jongenschool heeft gezeten. Het lesgeven werd enkele keren per dag onderbroken door het laag overscheren van straaljagers die het klaslokaal deden trillen en de lucht naar kerosine deden smaken. Het dieptepunt van het jaar was de tandartswagen die voor kwam rijden. Er werd nog zonder verdoving geboord.
De school werd geleid door een onderwijzer die tegen zijn pensioen aan zat te hikken, er een pakje sigaretten per dag in de klas doorheen pafte en vaak naar drank rook. Zijn wangen waren doorlopen van kleine rode adertjes en je verwachtte elk moment een hartaanval.
De man had losse handjes. Er waren wel meer onderwijzers met losse handjes, maar de hoofdonderwijzer sloeg echt alles. De man verloor met grote regelmaat de controle tegenover vooral degenen die niet goed konden leren. Achteraf vermoed ik dat de man zwaar overspannen was.
Van de fysieke straf herinner ik mij de groene knop op de trouwring, en die keer dat ik na een vechtpartij voor straf met mijn opponent op de metalen roosters bij de voordeur van de school moest knielen. Ik heb geen traan om het verlaten van deze school gelaten.
In een dergelijk onderwijssysteem met alleen jongetjes werd de sfeer onder elkaar gedomineerd door een vreemde mengeling van enerzijds onvoorwaardelijke trouw en anderzijds fysiek geweld en heftig pesten. Ik stond mijn mannetje wel, maar wat moet voor degenen, die onderaan de pikorde stonden, de dagelijkse tocht naar school een hel zijn geweest.
Tijdens de hele periode van de lagere school ben ik zelden met meiden van mijn eigen leeftijd in contact gekomen.
Toen ik naar de brugklas ging, zag ik mensen van een andere school. De jongens en meisjes zaten in een gemoedelijke sfeer te kwebbelen. Van onze school zaten de jongens macho gespannen samen in een hoek en de meisjes die naar de meidenschool waren geweest, zaten schuchter gespannen in de verste andere hoek. Het heeft zeker twee jaar geduurd voordat er een beetje een normale omgang tussen de seksen was.
Mijn tweede contact als kind met een mannengemeenschap was in de jaren ‘70 tijdens de zomervakantie, toen de hele familie naar een boerderijklooster ging waar een heer-oom van mij zat. Als kind vond ik dat boerderijleven leuk. Ik was gebiologeerd door de imkerij en de paters waren aardig. Ooit waren ze ingetreden in een tijd dat ze niet met elkaar mochten praten – ze hadden een eigen gebarentaal – en bezoek werd slechts bij hoge uitzondering toegelaten. Maar nieuwe tijden stonden aan de voordeur te kloppen en ze genoten van de vrijheden. Zelfs de regel dat er geen vrouwen werden toegelaten tot het binnenklooster met zijn prachtige gewelven, mythische boeken en Dracula-achtige graven, werd af en toe aan de laars gelapt.
Het toetreden van de paters was niet altijd een keuze uit vrije wil geweest. De paters kwamen uit een tijd dat één van de kinderen van het gezin vanzelfsprekend geestelijke werd. De sociale druk om voor een religieuze carrière te kiezen was groot. Het gaf status aan de familie en je kon als boerenpummel, die voor een dubbeltje geboren was, iemand met aanzien worden.
Ook werden vaak jongens, wier verstandelijke of lichamelijke vermogens niet al te goed waren, in het klooster “gedumpt”. Dat kun je nu als wreed zien, maar tot halverwege de vorige eeuw werd dat gezien als een goede oplossing. Ze waren “binnen”.
In de praktijk betekende een carrière als geestelijke dat je vanaf je veertiende levensjaar regelrecht vanuit de jongensschool intern voor de rest van je leven tussen mannen moesten leven. Pubers, opgevoed door mannen die hetzelfde lot hadden ondergaan. En dat van generatie op generatie. Een hiërarchisch wereldvreemd systeem van dwang en onthouding, met als uitlaatklep een mengeling van geweld, vernedering en seksuele uitspattingen. De (seksuele) frustratie en onmacht moet voor vele mannen enorm zijn geweest.
De isolatie en afzondering verklaart ook, waarom seksueel misbruik veel meer bij scholen voorkwam, die werden geleid door kloosterlingen, dan bij de geestelijken die de maatschappij in moesten. De “slimmeriken” die op het Rolduc een priesteropleiding genoten, wisten, geconfronteerd met de praktijk van het dagelijks leven, al snel een “huishoudster” te regelen en van de geneugten van het leven te genieten. De “dommeriken” van de kloosters hadden in de gesloten setting, waarin ze leefden, nauwelijks een andere uitlaatklep dan het botvieren van hun frustraties bot op de aangeboden scholieren.
In 2001 heb ik het klooster uit mijn kinderjaren nog een keer bezocht. De meeste paters waren al dood. De enkele paters die wel nog leefden, waren krakkemikkig en vaak bedledig. Het stonk er verschrikkelijk naar urine. Er was van de levendige sfeer, die ik me herinnerde, niets meer over dan een vervallen en te groot huis waar de zeis zijn geduld verloren leek te hebben.
De enige pater die ik nog kende, was door een hersenbloeding verlamd en kon nauwelijks spreken. Toch heb ik nog nooit iemand zo wanhopig naar menselijk contact zien smachten. Geen familie, geen nageslacht en de status uit het verleden waren hem afgenomen.
De eenzaamheid werd onderbroken door een steriele verpleegster die in een automatische beweging zijn benen liftte en de pot verwisselde. De enige vrouwelijke handen tussen zijn benen die hij gekend had. Hier zaten de heilige mannen van weleer. Dit waren de mannen van het misbruik. Misbruikte mannen.
Frans Smeets is kunstenaar en heeft onder andere dit voortreffelijke beeld van Bono gemaakt.
Frans Smeets, 14.02.2011 @ 07:32
38 Reacties
op 14 02 2011 at 09:37 schreef Josje:
Fijn om ook de kant van de priesters (en de nonnen) beschreven weten te zien. Ik ben gevoelsmatig nog steeds ‘kort door de bocht’ – d.w.z. dat ik afkeer voel ten opzichte van de misbruikers (en -sters) -, maar ik begreep wel in welk soort omgeving zij zelf moesten leven.
De paters kwamen uit een tijd dat één van de kinderen van het gezin vanzelfsprekend geestelijke werd. De sociale druk om voor een religieuze carrière te kiezen was groot. Dat maakt het eigenlijk ook heel triest. Geen zelfbeschikking hebben over jouw eigen leven. Of dat nu niet anders kon of wel.
Bedankt, Frans!
op 14 02 2011 at 11:08 schreef rena:
Je maakt er een heel zielig verhaal van, maar ook een waar veel begrip uit spreekt zodat het weer een tragisch maar mooi verhaal is geworden.
Wat heeft godsdienst toch veel leed gegeven.
op 14 02 2011 at 11:38 schreef yurp:
Laat Domrechts het maar niet horen, de kant van de dader belichten. Wat dat is natuurlijk een typisch voorbeeld van wat er allemaal mis is met onze linkse D’66 rechtsspraak. Gewoon hun ballen afsnijden en in de bak gooien of iets dergelijks.
op 14 02 2011 at 12:39 schreef vetklep:
Fantastisch beeld van Bono, inderdaad.
En goed verhaal ook. Blij dat dit op z’n einde loopt.
op 14 02 2011 at 13:57 schreef smeets:
Rena, Vetklep,
Het heeft voor mij niet zoveel met godsdienst te maken maar meer met een dominante tijdsgeest waarin geen plaats is voor tegengeluiden. We sluiten nu ook kinderen op in de gevangenis. Minderjarige asielzoekers verdwijnen gewoon in de prostitutie zonder dat ook maar een van de Geenstijlers er zich druk over maakt. Het loopt helemaal niet ten einde. Het heeft gewoon andere verschijningsvormen.
op 14 02 2011 at 15:33 schreef Elin:
Sommige kloosterlingen zullen toch ook wel “echt” homo en/of pedo zijn geweest; en omdat dat niet kon, maar in zo’n jongens- en mannenomgeving zijn gaan werken?
op 14 02 2011 at 18:17 schreef vetklep:
Kinderen in de gevangenis? Jeugd misschien, maar dan moet je toch echt wel extreem beestachtig gedrag hebben vertoond.
En hoe er met asielzoekers wordt omgegaan vind ik ook diepdroevig. Zowel voor hun als voor onszelf.
op 14 02 2011 at 18:27 schreef Marco Meijer:
Dit misbruik is al vele jaren, in feite al eeuwen, gaande en bekend.
TOch vreemd dat tot nu toe de R.K. kerk (c.q. zijn instituten en medewerkers) nooit via een juridische procedure ter verantwoording is geroepen in Nederland.
op 14 02 2011 at 18:53 schreef smeets:
Vetklep,
http://nos.nl/artikel/185361-steeds-meer-amas-in-gevangenis.html
http://www.geenkindindecel.nl/?ac=Nieuws
of gewoon Nederlandse kinderen:
op 14 02 2011 at 19:43 schreef Rob:
Elin, echte homo’s moesten trouwen, ‘dan gaat het wel over’, of het klooster in, want dan had je het celibaat en maakte je seksuele voorkeur niet meer uit. Dat zeiden althans mijn (katholieke) ouders die de oude tijd nog goed kenden.
De oude garde is tot in Rome aan toe rijkelijk voorzien van homoseksuelen. Volgens mij dan – ik heb het ze maar niet gevraagd.
op 14 02 2011 at 20:50 schreef Geertjan:
Dus u zat op Rolduc, ik was geplaatst op het internaat St. Maria Ter Engelen in Blijerheide.
In de buurt, Kerkrade, Kirschaw iejewieg wirt het blieve.
Snap iets meer van Smeets.
Enfin dit wordt toch niet geplaatst, vanwege Peter’s redactiebeleid.
op 14 02 2011 at 21:17 schreef Bigpete:
Smeets kun je ook verklaren wat je bedoelt met kinderen in de gevangenis? Kinderen tot 12 jaar kunnen niet eens vervolgt worden. Boven 12 heb je wel de mogelijkheid maar dan moet je het wel HEEL erg maken.
Er zitten inderdaad honderden kinderen in een gevangenis omdat ze wachten op opname in een inrichting. Dat is schandalig maar heeft helaas alles te maken met de waardeloze gezondheidszorg in dit land en niet met het justitiële beleid.
op 14 02 2011 at 21:47 schreef Smeets:
Geertjan,
Nee, gewoon op een normale school.
Big pete,
Ik heb het niet over justitie. Nederland is verschillende malen op de vingers getikt vanwege het langdurig opsluiten van asielkinderen. Als ze niet uitzetbaar blijken, worden ze weer op straat gezet. Ik durf met zekerheid te zeggen dat een groot gedeelte in de prostitutie terecht komt. Daar hebben al die domrechtse “kinderredders” geen enkele moeite mee.
op 14 02 2011 at 22:41 schreef Berry Doddema:
Dankjewel, Frans
op 14 02 2011 at 23:03 schreef p.wielaard:
Frans, schrijven kan je maar de “Geenstijlers” ?!
Polariseren komt na genaraliseren en dat weer na wat incidenten. Mag je zelf nadenken over welk (frustrerdend) incident ik het heb. Kom op jongens. Net zoals de meeste Moslims best redelijke aardige mensen zijn, geldt dat ook voor de meeste “Geenstijlers”. Jullie (jij en Peter) zijn toch wel wat slimmer dan (zeg) een Jole ?
op 14 02 2011 at 23:09 schreef MNb:
Doet me denken aan wat Tuco tegen zijn broer Pablo zei:
“You think you’re better than I am? Where we came from, if one did not want to die of poverty, one became a priest or a bandit! You chose your way, I chose mine. Mine was harder. You talk of our mother and father. You remember when you left to become a priest? I stayed behind! I must have been ten, twelve. I don’t remember which, but I stayed. I tried, but it was no good. Now I am going to tell you something. You became a priest because you were… too much of a coward to do what I do!”
Tot zover roeping.
op 14 02 2011 at 23:14 schreef Peter:
Altijd lachen, de GeenStijl- en PVV-fans die jammeren over ‘polariseren’ en ‘generaliseren’.
Zoiets als een varkensboer die op de Dierenpartij stemt.
op 14 02 2011 at 23:14 schreef mango:
Frans,
Als je in staat bent om dit stuk nog ergens te zien
21 februari CEMENT SPECIAL
met voorstelling Missie
naar tekst van David Van Reybrouck
gepresenteerd door Theater aan het Vrijthof.
over missiepaters in Congo, veranderende tijden in Europa en Afrika en het geworstel tussen religie en realiteit.
doen! Prachtig stuk ook weer. Zou het graag eens niet met je eens zijn maar het lukt maar niet.
op 14 02 2011 at 23:28 schreef vetklep:
En toch, wat asielzoekers betreft:
we kunnen er ook gewoon definitief klaar mee zijn.
Enerzijds omdat ons absorbtievermogen met 16.666.666 Nederlanders op dit veel te kleine stukje aarde definitief op is.
En anderzijds omdat het behoorlijk ziek is om mensen te veroordelen tot tien jaar verplicht niets doen in gevangenis-achtige omstandigheden.
Verder hebben we onze handen al vol aan de vorige ladingen middeleeuwers die hier binnen zijn gekomen.
Gewoon retour afzender sturen.
Voor ons is er ook geen ontsnapping mogelijk.
op 15 02 2011 at 08:29 schreef smeets:
Mnb,
Maar er stond wel altijd een kom soep voor Tuco klaar.
Mango,
Ik denk niet dat dit gaat lukken. Zou ik in de buurt zijn in die periode dan ga ik zeker kijken.
op 15 02 2011 at 10:45 schreef Yvonne:
Misschien kun je je erin verdiepen waarom veel asielzoekers uit hun land vertrekken? De rol van het westen hierin, onze handelsbelangen ten koste van bv. de Afrikanen. Afrika is al verdeeld. Je begrijpt natuurlijk wel wie in de winst deelt. Mijn voorouders vertrokken ook naar Noord Amerika. Reden op de akte: Geen bestaansmogelijkheden. Jouw middeleeuwse uitspraken duiden erop dat je weinig weet van de achtergronden. Je zou het een en ander beter in context moeten zien. Nu veel bedrijven hun werkzaamheden naar het buitenland verplaatsen wegens lage lonen (uitbuiterij) en je krijgt geen werk omdat je te duur bent, zeg je dan ook, gewoon retour naar de armoede? En inderdaad, voor ons is er geen ontsnapping mogelijk, zo ook voor de mensen die hun leven riskeren om in krakkemikkerig bootjes het “rijke” westen proberen te bereiken, waarbij inderdaad veel mensen het leven laten. Het “rijke” westen, de multinationals die niet alleen het leven bepalen van deze mensen, maar ook van ons.
op 15 02 2011 at 10:49 schreef Yvonne:
@Vetklep,
Bovenstaande reactie geldt voor jou.
op 15 02 2011 at 11:23 schreef MNb:
Vorm van boetedoening? Pablo’s antwoord is immers: “Forgive me, brother.”
Deze scene – die maar zelden genoemd wordt – is een fraai stukje kritiek op de praktijk van de RK-Kerk. Juist omdat bv. Simonis en die Belg wiens naam ik me even niet kan herinneren een voorbeeld kunnen nemen aan Pablo.
Zeg Vetklep: wat heeft het Nederlands absorptievermogen van asielzoekers nog te maken met misbruikte katholieke jongens en mannen? Ik ben het deze keer wel met je eens hoor, maar is deze pagina wel helemaal de juiste plek om het daarover te hebben?
Of zit je gewoon weer eens lekker geil één van je stokpaardjes te berijden? Meer asfalt, minder asielzoekers, meer lust, zoiets?
op 15 02 2011 at 11:27 schreef p.wielaard:
Geen Stijl fan hoeft niet ook een PVV fan te zijn. Over generaliseren gesproken. Lees het (niet eens ironisch bedoelde) “huftermanifest” er maar eens op na. Dan blijkt dat hierin de tijdgeest heel wat beter wordt begrepen dan door sommige (zelfbenoemde) opiniemakers. Ephimenco is een van de weinigen die zaken wel vaak juist weet te duiden.
op 15 02 2011 at 13:02 schreef Smeets:
Mnb,
Bij mij is toch vooral die opmerking van Tuco over die kom soep blijven hangen. Ik moet die film weer eens zien. Blijft steengoed.
op 15 02 2011 at 13:23 schreef Josje:
@mango, jammer dat de voorstelling helemaal in Maastricht is. Het leek mij wel wat. Maar David van Reybrouck heeft dus ‘Congo’ geschreven. Interessant.
op 15 02 2011 at 13:29 schreef Yvonne:
@p.wielaard,
Wie anders dan Ephimenco zou een huftermanifest kunnen schrijven als ervaringsdeskundige. Een van de grootste hufters die we hier hebben en zo pathetisch wil laten zien dat hij niet bij die, je weet wel, hoort. Als er 1 als ongewenste vreemdeling zou moeten worden aangemerkt dan is hij het wel wegens opruiende aktiviteiten.
op 15 02 2011 at 14:27 schreef p.wielaard:
Ik ken een biologische boer die op de dierenpartij stemt. De werkelijkheid is toch altijd net even anders !
op 15 02 2011 at 16:49 schreef Yvonne:
@p.wielaard
Jazekers, die scheet sputterde ook tegen, maar als de huur niet wordt betaald, gaat ie eruit. Geen mededogen.
op 15 02 2011 at 17:06 schreef p.wielaard:
Yvonne, Ephimenco is niet de auteur van bedoeld manifest. Fanatisme vertroebelt het critische denken, zo blijkt maar weer. Een laag loon is tenminste een loon. Het multiplier effect doet de rest. Ik ben een cultuuroptimist, die werkverschaffing niet per definitie uitbuiting noemt. Marx is gelukkig dood, maar jij zweert blijkbaar nog bij de bullshit die hij neergepend heeft !
op 15 02 2011 at 18:18 schreef Mirwais:
Prachtig stuk over trieste problemen in onze samenleving; misbruik, ouderdom en eenzaamheid.
op 15 02 2011 at 22:55 schreef thomas erdtsieck:
Ik herken in dit stuk veel parallellen met de verplichte militaire dienst van destijds. Dezelfde pesterijen, uitspattingen, boerenpummels met macht (sergeantjes), hielenlikkerij. En ook in naam van een ‘evangelie’, namelijk KoninGin en Váááderland. Je mocht sadistisch zijn, homo-erotisch aanranden, slaafjes houden en manipuleren – zolang het maar met de vlag van KoninGin en Váááderland was toegedekt.
op 16 02 2011 at 02:39 schreef hj:
vetklep: Enerzijds omdat ons absorbtievermogen met 16.666.666 Nederlanders op dit veel te kleine stukje aarde definitief op is.
Waaruit blijkt dat?
op 16 02 2011 at 14:50 schreef vetklep:
op 16 02 2011 at 02:39 schreef hj:
Onder andere uit de 305 emigranten per dag. En het belachelijke aantal inwoners per km2. De absurde wachtlijsten en woonlasten. En het continue verkeersinfarct. En het feit dat je hier meteen al de helft van je inkomen kan inleveren voordat de rest van de diefstal begint.
Juliana in de troonrede van 1950:
“Nederland is vol, ten dele overvol.”
Er was toen zelfs een achtief emigratiebeleid.
op 16 02 2011 at 16:29 schreef mango:
@ Josje, Frans
De voorstelling loop al langer, ik ben er zelfs onlangs speciaal voor naar Brussel gegaan.
Hij is al een aantal jaren door Europa aan het reizen. Ik heb begrepen dat ze ‘m nog in Italie gaan spelen, maar het is niet zeker of ie na Cement nog naar Nederland/Belgie komt.
http://www.kvs.be/index2.php?page=program&discipline=&vs_id=209
op 16 02 2011 at 16:31 schreef mango:
http://www.kvs.be/pers/NL/DeMorgenMissieTN.pdf
op 16 02 2011 at 17:57 schreef Geertjan:
Sorry, dacht dat je een priesteropleiding gevolgd had op Rolduc, past ook wel bij je kunstenaarschap.
Blijkbaar heb je het gif enkel op de basisschool over je heen gekregen.
op 18 02 2011 at 01:29 schreef Wlad:
Mooi verhaal.
RSS