Mike
Jolande Boon
Illustratie: Huang Xiaoxiao
Ik heb altijd al een fascinatie gehad voor de dood, voor leven en voor sterven. Ik wilde zo graag ‘de overgang’ pakken, voelen. Ik wilde de dood in de ogen kijken, het liefst wilde ik dat alle mysteries, die om de dood hingen, zich zouden ontvouwen. Ik wilde eigenlijk zekerheid, zekerheid dat mijn papa niet voorgoed verdwenen was. Ik las als 13-jarig meisje al Elizabeth Kubler Ross’ ‘Over de dood of het leven erna’. Hoopte daar antwoorden te vinden, bevestiging, maar ik werd alleen maar bang. Fascinatie en angst gingen hand in hand op deze weg.
Ik zocht de nabijheid van de dood in het werken met oudere mensen toen ik zelf zo’n 19 jaar oud was. Maar niemand, echt niemand is in al die jaren gestorven in mijn aanwezigheid. Alsof ze het erom deden. Ze stierven als ik net weg was of net voordat ik de kamer binnenkwam. Ik ging dan naarstig op zoek naar iedere vorm van aanwezigheid die misschien was overgebleven.
Ergens op het pad van volwassenheid is mijn fascinatie voor de dood en daarmee ook mijn angst verdwenen. Het sterven van mijn moeder is een omslagpunt geweest maar daarover een andere keer meer.
Forse man
Mike is de reden waarom ik de drang voel woorden te geven aan dat wat ik heb mogen ervaren met hem. Mike, een grote en enigszins forse man. Vlakke gezichtsuitdrukking, grove, houterige bewegingen. Door een ongeval was hij op zijn voorhoofd terecht gekomen en hij had daar fors frontaal letsel aan overgehouden.
Ik kan me nog herinneren dat ik met Mike in de auto zat. TomTom op de voorruit geplakt (toen hadden we nog geen navigatie op onze mobiel). De TomTom zei met een vriendelijke vrouwenstem “bij de rotonde rechtsaf”. Waarop ik naast me hoorde “dat maak ik zelf wel uit”. Dit kenmerkte zijn enorme eigen-wijsheid en zijn drang om zelf te bepalen.
Mike was veel verloren: zijn waardigheid, zichzelf, zijn vriendin en daarmee ook hun tweejarige dochter. Het contact verliep stroef omdat door zijn hersenletsel ook zijn manier van communiceren was aangetast. Eén van de weinige momenten dat ik emoties op zijn gezicht zag, was als hij sprak over zijn dochtertje en over zijn ex-vriendin.
Hij zei regelmatig dat hij dood wilde. De vaardigheid om te plannen, te organiseren en initiatief te nemen was hij kwijtgeraakt. Zaken die je toch echt nodig hebt als je je eigen sterven wilt plannen. Daarom greep hij naar de fles. Die werd zijn meest trouwe kameraad. Mike was een Metal-fan en ik ben best breed georiënteerd wat muziek betreft, maar Metal heeft niet mijn voorkeur. Mike had een sterke voorkeur voor Metallica en Slayer. Onverstaanbaar voor mij maar hij zong alle teksten mee.
Levercirrose
Ik modderde maar wat aan, bleef trouw meerdere malen per week komen, zolang Mike de deur voor me open deed. We openden zijn post, hij zette thee en we luisterden muziek.
Tot de dag dat mijn oog op zijn enkels viel. Dikke, met vocht gevulde enkels. In plaats van een vraag stellen (want op alle vragen volgde een “nee”) zei ik tegen Mike dat we naar de huisarts gingen. Hij moest benadrukken dat hij het er niet mee eens was, maar hij liep met me mee naar de praktijk, die bij hem om de hoek was.
De huisarts vermoedde levercirrose. Er volgde een scan die dat vermoeden bevestigde. Mike kreeg de boodschap dat, als hij langer wilde leven, toch echt moest stoppen met drinken. Eenmaal weer thuis herhaalde ik deze boodschap, waarop hij me aankeek terwijl hij een blik bier opende.
Ik had met mezelf afgesproken dat ik het zou aankijken tot mijn grens van verdraagbaarheid bereikt was. Die grens kwam in het begin van een nieuw jaar. Mike deed de deur niet voor me open. Wel nam hij de telefoon nog op en hij antwoordde, zoals ik van hem gewend was, veel met “nee”.
Ik bleef komen en ik bleef voor de gesloten deur staan. Tot hij de telefoon niet meer oppakte. Ik had hem een paar weken niet gezien. Zijn ex-vriendin had nog een huissleutel van zijn huis, ze opende de deur voor me en liet me binnen. Eenmaal binnen trof ik daar de schim aan van de man die hij eens was. Recht overeind zittend, met dunne haren, zwaar vervuild, dunne armen en benen, zijn buik onnatuurlijk opgezwollen, een laag plak op zijn tanden. Mijn blik ontmoette de zijne, schuw en verwilderd. Ik wist dat mijn grens van verdraagbaarheid was bereikt.
Pijnlijke dood
De crisisdienst werd ingeschakeld en kwam op huisbezoek. Mike was niet meer in staat coherent te antwoorden. Daarom nam ik het woord: “Ik weet dat je dood wilt, Mike, en dat respecteer ik. Ik weet dat je het ongeluk niet had willen overleven, dat hoor ik. Maar wat je nu tegemoet gaat is een hele pijnlijke dood als je je niet laat helpen. Jij mag sterven, maar als het even kan, Mike, dan wel op een humane manier.” Mijn woorden bleven hangen in de lucht, Mike keek me met zijn uitgeholde ogen aan. De psychiater viel even stil voordat ze in actie kwam.
Mike werd opgenomen op de maag-, lever- en darmafdeling, daar werd hij behandeld voor het overtollige vocht in zijn buik. Later hoorde ik van de dienstdoende psychiater dat ze was geschrokken van mijn woorden over de dood, over wat eigenlijk al om de hoek stond te wachten, maar waar we schroomden over te praten.
Ik ben vaak naar dat ziekenhuis gereden, om koffie te drinken. Om hem aan te sporen zijn ex-vriendin weer toe te laten in zijn leven, zodat hij zijn dochtertje weer kon zien. “Mike, als ik eens een knuffel voor je dochter koop namens jou, dan heeft ze altijd iets wat haar aan jou doet herinneren.” Zijn ogen vulden zich met tranen, hij mompelde een van zijn weinige ja’s. Ik heb hem het cadeautje overhandigd en toen ik zijn emoties zag, schoot ik ook vol. De verpleegkundige die net op dat moment binnenkwam, vroeg wat er aan de hand was. Met z’n drieën hebben we even gehuild, om Mike, om zijn dochtertje, om het leven dat hij niet gehad heeft.
Liefdevolle zorg
Eindelijk mocht hij naar het hospice, er werd eindelijk hardop gezegd dat hij ging sterven. Iets wat Mike en ik al lang wisten en waar we misschien zelfs op hoopten. Ik heb Mike ooit beloofd dat ik zijn ex-vriendin niet zou laten vallen, dat ik zou doen wat nodig was. Ik bezocht Mike in het hospice. Zijn tanden waren schoongemaakt, zijn voeten hadden een pedicurebehandeling gehad en de kapper was langs geweest. Ook at hij als een bootwerker de ene tosti na de andere. Even was ik bezorgd dat hij het hospice zou overleven. Hij werd verzorgd met muziek van Metallica en Slayer op de achtergrond en beetje bij beetje kreeg hij wat waardigheid terug.
In zorgland is het zo dat wanneer iemand wordt opgenomen, de indicatie stopt waarmee een begeleiding gefinancierd wordt. Ik heb mijn werkgever gebeld en de situatie van Mike uitgelegd: hij luisterde en zei “jij moet doen wat jij denkt dat nodig is.” Na een drukke werkdag bezocht ik Mike in het hospice en merkte dat ik daar tot rust kwam. De liefdevolle zorg die er werd geleverd had ook een effect op mij. Ik zat daar maar wat, draaide soms muziek voor Mike. En wanneer hij sliep dan ging ik wat werken in zijn bijzijn, zodat hij niet zoveel alleen zou zijn.
Comfortabele zijde
Totdat ik werd gebeld op een donderdagmiddag door het hospice: Mike ging erg snel achteruit. Ik overlegde met zijn ex-vriendin, ik had Mike iets beloofd. Ze stelde het op prijs als ik samen met haar naar Mike zou gaan. Mike was altijd van haar blijven houden, maar door zijn vaak onmogelijke gedrag, impulsieve acties en destructieve coping-strategieën was het onhoudbaar om bij hem te blijven.
Mike heeft gevochten, kon niet loslaten. Door de levercirrose was hij zichzelf aan het vergiftigen en op zeker moment baanden zich lichaamssappen een weg door neus en mond. Een groot lichaam, strijdend en vol eigenwijsheid. Ook dit laatste ding wenste Mike op geheel eigen manier te doen. De verpleegkundige vroeg of hij op zijn comfortabele zijde lag, wat zijn ex beaamde. “Oke, dan ga ik hem draaien op zijn andere zijde. Mijn ervaring is dat mensen dan makkelijker in overgave kunnen sterven.” Nog nooit eerder had ik zoiets gehoord, maar eenmaal op zijn niet-comfortabele zijde werd hij vreemd genoeg rustiger.
We hebben Mike ervan proberen te overtuigen dat hij los mocht laten, dat het oké was. Dat zijn eeuwige eigenwijsheid prachtig is, maar dat het nu tijd was om ook die van zich af te gooien.
Laatste adem
Tegen de ochtend blies hij zijn laatste adem uit. Op het nummer ‘Frantic’ van Metallica namen we afscheid in een aula van het uitvaartcentrum. Wij hadden verwacht dat er maar weinig mensen zouden komen, Mike heeft zijn jaren na het ongeluk veel alleen in zijn benedenwoning doorgebracht en weerde contact met alles en iedereen. We hadden voor alle zekerheid een rouwkaart gestuurd naar twee stamkroegen waar hij voor zijn ongeluk vaak kwam.
Toen ik het uitvaartcentrum naderde, zag ik een zaal vol mensen, oude rockers met doorrookte koppen. Maten die Mike had ontmoet in de kroeg, ze hadden elkaar gevonden in gezamenlijk leed. Ik en mijn collega wilden als laatsten naar binnen gaan en we wilden ergens achterin plaatsnemen, toen de meneer van het uitvaartcentrum mij kwam halen met het verzoek om met hem mee te lopen. De ex-vriendin van Mike wilde dat ik naast haar ging zitten. Ik was per slot van rekening degene die samen met haar Mike in die laatste fase had bijgestaan.
Wijze lessen
Mike, het is nu al zo’n zes jaar geleden dat we elkaar voor het eerst ontmoetten. Je was een van mijn eerste contacten in een toen nog nieuwe baan. Jij hebt me geleerd wat het belang is van samen aanmodderen, van er gewoonweg zijn. Doordat ik trouw aan jou ben gebleven, zag ik wat mijn taak was, de rol die ik mocht vervullen. Ik mocht dichtbij komen toen je afstand nam van andere mensen. Ik mocht ingrijpen waar jij dat niet meer kon. Ik mocht jouw wens om te sterven honoreren en tegelijkertijd mijn eigenwijsheid inzetten. Ik weigerde je in je eentje te laten sterven omdat ik voelde, wist dat dit niet was wat je écht wilde.
Mike: eigenwijs, mooi en ‘frantic’ mens. Dankjewel voor deze wijze lessen.
Worn out always being afraid
An endless stream of fear that I’ve made
You live it or lie it!
Keep searching, keep on searching
This search goes on, this search goes on
My lifestyle determines my deathstyle
Frantic tick tick tick tick tick tick tock
Frantic tick tick tick tick tick tick tock
Metallica: ‘Frantic’
Ik ben Jolande Boon en hou van echte mensen die kwetsbaar zijn of durven te zijn en van lekker eten. Ik ben een tikkeltje naïef en goedgelovig en doe mijn best om dat zo te houden.
Gastschrijver, 02.02.2023 @ 12:19
RSS