Mijn favoriete boeken van 2022

Peter Breedveld

Dit jaar staan er maar liefst drie boeken van mijn geliefde op mijn eindejaarslijst. Dat is niet gek, want als er een boek van Hassnae uitkomt is dat sowieso een belangrijke gebeurtenis voor mij. Dat begrijpt iedereen die geen koudbloedige polderaap is.

Verder heb ik me verdiept in het menselijke bewustzijn, wat me aanzienlijk veel meer leesplezier opleverde dan ik had verwacht. Zozeer, zelfs, dat ik op zeker moment dacht: wat zit ik mijn tijd eigenlijk te verdoen met literatuur? Het antwoord daarop vind ik dan weer in boeken als die van Iain Sinclair, Marius Kociejowski en Kawakami Mieko.

Literatuur is het échte wereldwijde web.

10. Soenil Bahadoer & Hassnae Bouazza – Streetfood

Eén van de beste koks en de beste culinaire journalist van Nederland maakten samen dit boek met recepten uit de Surinaamse keuken, Bahadoers versie ervan, één van de smakelijkste keukens ter wereld, wat mij betreft. Maar het is niet alleen een receptenboek. Bahadoers interpretatie van snelle Surinaamse happen is uit nood geboren. Door de coronalockdowns moest hij zijn sterrenrestaurant sluiten en dus ging hij met een foodtruck de straat op, waar de mensen in lange rijen aansloten voor zijn bara, samosa, bami, roti, pom enzovoort. Dat verhaal wordt ook verteld in Streetfood, gelardeerd met foto’s, waardoor het ook een soort tijdsdocument is dat me, zonder gein, toch wel enigszins nostalgisch maakte, want het was een aparte tijd, waarin mensen als Bahadoer ook veel troost brachten.

9. Berend van der Kolk – De Meetmaatschappij

Eén van mijn stokpaardjes is dat we worden geteisterd door cijferfetisjisme. Je gooit er een statistiekje tegenaan, je zet wat cijfers op rij en je hebt de discussie gewonnen. Maar cijfers zijn minder hard dan bijna iedereen denkt. VU-docent accounting Berend van der Kolk laat in De Meetmaatschappij zien dat je met cijfers ook een heleboel kunt verdoezelen, dat je er de werkelijkheid mee kunt manipuleren, waardoor er heel erg veel mis gaat. Dit boek moet iedereen van mij lezen.

Ik interviewde Van der Kolk voor het Schoolkrantje. Hier.

8. Jos Vos – De Val van de Taira

Het eeuwenoude epos De Val van de Taira is uitermate gewelddadig, er worden heel wat hoofden afgehakt en buiken opengereten. Er wordt een driejarig jongetje onthoofd, de daders moeten er wel vreselijk om huilen, dat wel. Maar als het moet, dan moet het. Er werd wat afgehuild in die tijd. Het waren geen kille moordenaars, die krijgsheren, het onthoofden en aan stukken rijten deden ze door hun tranen heen. “Hun mouwen waren doorweekt”, staat er dan altijd in de Japanse teksten uit die tijd. Toen ik voor het eerst de Genji Monogatari las, heeft het lang geduurd voordat ik begreep dat die mouwen nat werden omdat er tranen mee van gezichten werden geveegd.

Lees mijn volledige bespreking hier.

7. Kawakami Mieko – All the Lovers in the Night

Ik las her en der loftuitingen op Kawakami Mieko en besloot ook eens een boek van haar op te pakken. Ik vond All the Lovers in the Night niet wereldschokkend vernieuwend of zo, maar het is een degelijke en boeiende roman over existentiële eenzaamheid en de onmogelijkheid voor mensen om zich waarlijk met elkaar te verbinden. Er hapert altijd wel wat in de communicatie.

Ik las besprekingen, van vrouwen nota bene, die nogal hamerden het feit dat de vrouwelijke hoofdpersoon in het boek juist door andere vrouwen in haar voorbestemde rol in het patriarchaat wordt gedwongen. Zo van: op je eigen zusters kun je ook niet rekenen. Dat is zeker een thema in het boek, maar volgens mij is het veel gelaagder. Kawakami maakt een heel punt van de eigenschappen van lichtdeeltjes, wat me aan Houellebecq deed denken. Ik kreeg mijn vinger er niet helemaal achter, maar volgens mij zit daar ergens de sleutel. Ik denk dat ik op vakantie nog wel een boek van haar meeneem.

6. Iain Sinclair (samensteller) – London, City of Disappearances

Iain Sinclair is één van die Britse schrijvers voor wie psychogeography een belangrijk thema is, het geloof dat een geografische plek emoties en gedrag bepalen van de mensen die zich er bevinden. Alan Moore is ook zo iemand. Ik weet eigenlijk niet hoe normaal die opvatting is, maar Sinclair en vooral ook Alan Moore geven er in hun werk spirituele en occulte dimensies aan.

In een stad als Londen is het voor mij makkelijk te geloven dat de vaak gewelddadige geschiedenis door blijft echoën in het heden. In de juiste emotionele toestand kun je er Jack the Ripper nog ergens in de schaduw van een 19e-eeuws arbeidershuis zien staan.

Sinclair heeft in London, City of Disappearances verhalen van andere schrijvers en dichters verzameld die allemaal gaan over zaken die er niet meer zijn: gebouwen, plekken, schrijvers, trends, stromingen, wijken, noem maar op, maar die onmiskenbaar hun stempel op de stad hebben gedrukt. Fascinerende verhalen, wonderlijk, interessant, soms spooky, vaak verbijsterend. Niet alleen kom je veel over de stad te weten, maar bijvoorbeeld ook over het ontstaan van de schandaalpers, of dat Joodse vluchtelingen uit Duitsland aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werden geïnterneerd omdat ze uit een vijandelijke natie kwamen.

Een heel dik, overdadig, rijk boek.

5. Marius Kociejowski – The Serpent Coiled in Naples

Dit boek had ik graag uitgebreid besproken in een apart stuk. Misschien doe ik dat nog, als ik tijd heb. En neem. De Canadees-Londense dichter Marius Kociejowski (Poolse vader, Britse moeder) beschrijft Napels in The Serpent Coiled in Naples vanuit een premisse die me zeer aanspreekt: een plek waar leven en dood samenkomen. Daar heb je in Napels niet heel veel fantasie voor nodig, de dood is er zeer tastbaar. Niet alleen vanwege de bittere armoede, de georganiseerde misdaad en het geweld in de arme wijken. Het Napolitaanse katholicisme is een fascinerende mengeling van christendom en voorchristelijke culturen en tradities waar het Vaticaan geen grip op heeft. Napolitanen doen nog aan voorouderverering en er is zelfs een cult van voornamelijk vrouwen die de schedels van onbekende overledenen adopteren.

Daarnaast is Napoli praktisch op een nog levende vulkaan gebouwd, dezelfde die verantwoordelijk is voor de ondergang van Pompeii. De dood is altijd tastbaar in de stad, tastbaarder dan God, misschien wel geliefder dan God, een vertrouwde vriend. Kociejowski laat dit onder andere zien aan de hand van Pulcinella, de oer-Jan Klaassen, een folkloristische Napolitaanse figuur, die zich tussen dood en leven bevindt, maar ook de muziek van Napels is volgens hem een brug tussen leven en dood. Hij behandelt het leven van prins Raimondo di Sangro, die zich bezighield met alchemie en andere duistere zaken en constant in aanvaring was met de geestelijke macht, en dat van de dichter Giacomo Leopardi, die waarschuwde voor het gevaar van een te grote nadruk op de ratio. Zelfs eten verbindt Napolitanen met hun voorouders en dus met de dood.

Kociejowski put uit zijn eigen ervaringen en enorme kennis van de geschiedenis en de (klassieke) literatuur, maar hij laat ook uitgebreid de Napolitanen zelf aan het woord, De poppenspelers, muzikanten, schrijvers, kunstenaars, onderzoekers, kenners van de stad en haar omgeving. Het boek is daarom heel erg een journalistiek werk, een documentaire in proza, eigenlijk. Het is een erg dik boek en hier en daar hadden mensen van mij best wat minder uitgebreid aan het woord gemogen, maar het heeft mijn leven erg verrijkt en ik wil er ook snel weer door naar Napels toe.

Ik schreef zelf ook een aantal stukken over Napels: hier en hier en hier.

4. Gerald M. Edelman en Giulio Tononi – A Universe of Consciousness

Ik wil weten wat bewustzijn precies is, waarom ik ben en wat dat zijn precies is. Dit jaar las ik er twee moeilijke maar ontzettend spannende boeken over. Dit boek en het boek op plek 3. Edelman en Tononi leggen in A Universe of Consciousness bewustzijn vrijwel puur vanuit de neurologie uit, met een enkel voorbeeld uit de psychiatrie of de psychologie.

Ze beschrijven de hersenen die uit honderdmiljard zenuwcellen bestaan, ofwel neuronen, en de dichtheid van het aantal verbindingen tussen die neuronen en groepen neuronen en hersengebieden en laten zien dat geen stel hersenen op dezelfde manier werkt. Bij elk mens (of dier) werken andere groepen neuronen samen voor acties en reacties die bij iedereen min of meer hetzelfde zijn. Het zijn waanzinnig complexe processen. Er gebeurt in je hoofd niks zonder dat er tal van andere dingen gebeuren om elke lichtvlek, die je ziet, te voorzien van een context van plaats, tijd, omgeving, herinneringen en waardeoordelen.

Wat me zeer aanspreekt in dit boek is het concept van het herinnerde heden, dat inhoudt dat wat we ervaren betekenis ontleent aan onze eerdere ervaringen. Bewustzijn is dus het gevolg van een clustering van indrukken en ervaringen, die we kunnen bevragen en bespreken met onszelf en anderen, waardoor we onze positie in onze wereld steeds preciezer kunnen bepalen.

Lees mijn gehele bespreking hier.

3. Daniel C. Dennett – Consciousness Explained

Wat is precies het verschil tussen mij en een computer? Waarom ervaar ik mijn indrukken zoals ik ze ervaar, wat is het, dat maakt dat ik weet dat ik besta? Komt er ooit een computer die het verschil kent tussen zichzelf en het bureau waarop hij staat, in de kamer waarin dat bureau staat? Die blij wordt van nieuwe data waarmee hij iets kan, en bedroefd als hij na een crash data voor eeuwig is kwijtgeraakt?

Ik hoopte de antwoorden op deze en andere vragen te krijgen in Consciousness Explained, maar ik heb niet het gevoel dat Dennett me echt heeft uitgelegd wat bewustzijn is. Sommige van zijn critici vinden dat hij zijn boek beter “Consciousness Explained Away” had kunnen noemen, want Dennett veegt vooral allerlei ideeën van tafel die andere filosofen hebben over bewustzijn, bijvoorbeeld dat er “qualia” bestaan, subjectieve ervaringen van concreet bestaande fenomenen, zoals de kleur rood.

Maar dankzij dit boek, dit moeilijke, bij vlagen voor mij nog steeds onbegrijpelijke maar ook prikkelende en vaak geestige boek, heeft mijn denken over bewustzijn wel een richting gekregen, een kerstboom om mijn lampjes en ballen en slingers aan op te hangen.

Lees mijn volledige bespreking hier.

2. Hassnae Bouazza – Arbeidsmigranten in Nederland

De top 2 is voor mijn eigen geliefde en dat kun je nepotisme noemen, maar als ik haar boeken niet goed had gevonden, had ik het er niet over gehad. Dan zou ik, als ernaar zou worden gevraagd, zeggen dat het niet gepast is en onjournalistiek is om de boeken van je eigen geliefde aan te prijzen. Nu vond ik het gewoon de spectaculairste boeken van het jaar. Natuurlijk speelt het feit dat Hassnae mijn geliefde is een rol. Als ik haar niet had gekend zou ik haar boeken ook goed hebben gevonden, maar zonder de opwinding van: “Dat is gewoon mijn vrouw, die zo even drie geweldige boeken in een jaar publiceert.”

Hoe dan ook, Arbeidsmigranten in Nederland bevat de schrijnende verhalen van zes Poolse arbeidsmigranten die in Nederland door uitzendbureau’s en andere bedrijven zijn uitgebuit en mishandeld, om daarna zonder pardon weer op straat te worden gezet. Het is geen droog rapport maar een boek over echte mensen, met echte gevoelens en echte, dramatische ervaringen. Je bek valt open als je het leest. Nederland heeft constant een grote waffel over uitbuiting en onderdrukking in andere landen, we kunnen er hier zelf ook wat van. Pure horror en een belangrijk boek. Dat zeg ik niet alleen, daar hamert iedereen op die het heeft gelezen. Feitelijk was dit allemaal al lang bekend, toch is het boek voor velen een eye-opener. Laten we hopen dat er dan nu eindelijk iets aan die misstanden gedaan gaat worden.

Hier is mijn stukje over wat ik zag en hoorde bij de presentatie van het boek.

1. Hassnae Bouazza – Een Koffer Vol Citroenen

Ik ken Hassnae verschrikkelijk goed, ik weet hoe scherp en intelligent ze is en ook dat ze jaloersmakend goed schrijft. Toch ben ik dit voorjaar volledig overdonderd toen ik haar eerste roman, Een Koffer Vol Citroenen, in één keer las. Ik kende het verhaal, had het in de twee jaar daarvoor in stukken tot me gekregen. Ik wist dat er iets goeds zat aan te komen, maar zo adembenemend, meeslepend, ontroerend en bij vlagen ook grappig, zo sprankelend en zinnelijk geschreven, ik overdrijf niet als ik zeg dat ik met ontzag ben vervuld.

Hassnae schreef een prachtig eerbetoon aan haar moeder. Het is een intiem portret geworden van de relatie tussen haar en de vrouw die Fatima Zahra Jellouli heet, maar het gaat ook over al die vrouwen die, zoals Fatima Zahra Jellouli, de warm kloppende harten van de migrantengemeenschappen zijn. Je ziet vaak foto’s van ze in de krant, in hun jellaba’s en hijabs, vaak om onheilspellende verhalen over moslims, vluchtelingen en niet-westerse migranten te illustreren. Versmaad, gehaat zelfs, uitgescholden en bespuugd.

Hassnae haalt ze in haar boek uit de anonimiteit. We leren haar moeder kennen als een baken van liefde en troost in een harde, kille samenleving. Een constante in het leven van Hassnae en haar zussen en broers en natuurlijk haar vader. De verzekering dat, wat er ook gebeurt, ze altijd liefde vond bij haar moeder. Warme liefde, maar ook humor en relativering, de smaken en geuren van haar eten, want dat leer je ook in dit boek, dat eten niet gewoon voeding is maar met zorg bereide liefde en gedeelde vreugde, zinnenprikkelende troost.

Gisteren ontdekte ik dat er mensen zijn die bloednerveus worden van de verering van moeders, vooral als het Marokkaanse moeders zijn. Voor wie moederverering gelijkstaat aan onderdrukking en geweld. Armetierige mensen zijn dat. Ikzelf heb twee liefdeloze moeders gehad en ik zou mijn rechterarm hebben geofferd voor een moeder zoals die van Hassnae. Een zachte heldin, de personificatie van de Onvoorwaardelijke Liefde.

Lees hier mijn uitgebreide bespreking van Een Koffer Vol Citroenen.

Become a Patron!

Is het Vrije Woord u écht lief? Help me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland. Rekeningnummer NL24 ASNB 8832 6749 39 (N.P. Breedveld, ASBN Rijswijk), BIC ASNB NL21. Lees hier waarom dat niet met PayPal kan, maar steunen via Patreon kan weer wel en sinds kort ook met een Tikkie. Wordt dat symbool van de Hollandse krenterigheid tenminste voor iets nuttigs ingezet. Adverteren? Mail mij.

boeken, Peter Breedveld, 27.12.2022 @ 15:40

[Home]

1 Reactie

op 27 12 2022 at 15:41 schreef Peter:

Reageren? Leesfrontaalnaakt@gmail.com.