Migrantenschrijvers
Jona Lendering
Illustratie: Heinrich Kley
Özcan Akyol slaat raak met een wat provocerend stuk over migrantenliteratuur, met de rauwe titel Fuck Mimoun.
In de eerste plaats wijst hij erop dat migrantenliteratuur altijd weer zo stereotiep is. Het gaat altijd over de geit in het geboortedorp en over arme sloebers. Een onberispelijke constatering.
In de tweede plaats oppert Akyol dat de meeste auteurs niet zonder redactionele ondersteuning kunnen. Dat is ook mijn indruk. (De Turks-Nederlandse auteur met wie ik ooit een leuke avond doorbracht, vertelde me dat hij trots de steun van een redacteur had geweigerd, en eerlijk gezegd denk ik dat die trots misplaatst was.)
En tot slot wijst Akyol erop dat veel migrantenschrijvers door de mand vallen als ze op tv commentaar moeten geven op de actuele situatie in hun eigen land of in het huidige Nederland. Aangezien ik geen tv kijk, onttrekt zich dat aan mijn waarneming, maar ik geloof het ongezien.
Tot zover Akyol. Er is ook iets te zeggen over de autochtone reactie op migrantenliteratuur. Ze wordt namelijk altijd gelezen alsof het eenvoudige verhalen zonder dubbele bodems zijn. Nu zijn het in de regel ook verhalen waarin Mimoun en zijn geit nogal direct van A naar B gaan, maar het is opvallend dat het nauwelijks wordt herkend als een van de auteurs eens afwijkt van dit patroon.
Een voorbeeld is het vorige boekenweekgeschenk, dat van Kader Abdollah. Op de eerste bladzijde staan drie tekstsignalen waaruit blijkt dat het verhaal een onbetrouwbare verteller heeft. Ik denk dat de reacties op De kraai minder negatief zouden zijn geweest als de recensenten het boekje niet zouden hebben gelezen als het gebruikelijke rechttoe, rechtaan-verhaal. Het is niet Abdollahs beste werk, zeker, maar het unisono negatieve oordeel was onverdiend.
Er is nog iets anders wat me steeds opvalt. De Nederlandse literatuur heeft eerder een fase van migrantenliteratuur gekend. Ik bedoel de Gouden Eeuw. Vrijwel alle verdienste in die tijd valt te schrijven op het conto van landverhuizers. Onze taal is grotendeels gevormd door Zuid-Nederlanders die naar Holland vluchtten en het geboortehuis van onze allergrootste auteur, Joost van den Vondel, stond in Keulen.
Nu kun je veel over Vondel zeggen, maar niet dat hij door de mand viel als hij commentaar moest geven op de politiek. In tegendeel. De analyse van de rechtszaak tegen Oldenbarnevelt die hij gaf in zijnPalamedes, was zó verschrikkelijk raak dat het stuk werd bekroond met een boete van 300 spijkerharde guldens (een enorm bedrag, dat de stad Amsterdam voor hem betaalde) en een opvoeringsverbod.
Een opvoeringsverbod kwam er ook voor Adam in Ballingschap, dat weliswaar een keurige inleiding bevat over de semi-pelagiaanse ketterij, maar ondertussen wel een tekst biedt waarin de duivel de eigenlijke held is: Adams val is in feite een menswording, zijn ballingschap een bevrijding. Vondels Jeptha is de bitterst denkbare aanklacht tegen onmenselijke vormen van religie. En wie deze maand de Gijsbrecht gaat zien, zal toch echt vaststellen dat het stuk zo rooms is als een altaar – en dat voor een stuk dat is geschreven voor de opening van een schouwburg in de wereldhoofdstad van het protestantisme.
Hoe komt het dat de Nederlandse migrantenliteratuur van de zeventiende eeuw nog altijd sprankelt, en dat de huidige generatie (een enkele uitzondering daargelaten) zo vaak vlak neerslaat? Ik heb er geen verklaring voor. Misschien is het een kwestie van karakter dat Kader Abdollah geen Joost van den Vondel is. Misschien waren onze voorouders beter voorbereid op complexe migrantenliteratuur en tolereren wij migranten slechts als vertellers van eenvoudige verhalen. Ik heb geen idee.
Historicus Jona Lendering won in 2010 de Oikos Publieksprijs. Lees zijn boeken. Meld u aan voor een cursus op Lenderings onderwijsinstituut Livius. Uw leven wordt erdoor verrijkt.
Jona Lendering, 24.01.2012 @ 07:45
13 Reacties
op 24 01 2012 at 08:31 schreef yurp:
Joost vd Vondel was weliswaar in Keulen geboren maar zijn ouders kwamen beiden uit de Nederlanden, uit Antwerpen. Dan snap je de subtiliteiten van de Nederlandse samenleving wellicht wat beter dan dat jij en je ouders uit Rabat of Istanbul komen. Dan is Nederlands gewoon je eerste taal en kun je zijn werken niet gelijk stellen met hedendaagse migrantenliteratuur.
op 24 01 2012 at 08:36 schreef Thomas E:
Jona, Belgen en Duitsers van vlak over de grens is toch wat anders dan migranten uit Noord-Afrika en Klein-Azië. Die eersten waren natuurlijk altijd al zeer verwant met onze cultuur en konden makkelijker excelleren. Ik vind dit een beetje appels met peren vergelijken.
op 24 01 2012 at 09:35 schreef Rob:
‘Migrantenliteratuur’ is niet echt een genre; het is vergelijkbaar met ‘Joodse literatuur’ wat je automatisch schrijft als je een Jood bent.
Ik zou liever spreken van migratieliteratuur; boeken dus met als thema’s migratie, ontworteling, ontheemd zijn. Dan valt een hoop geleuter over de geit van Mimoun af en bovendien heb je zo geen onderscheid meer tussen literatuur van allochtonen en autochtonen, waardoor boeken zoals het genoemde werk van Abdolah weer gewoon op hun inhoud beoordeeld kunnen worden.
op 24 01 2012 at 12:13 schreef helena:
Ik vind aan de andere kant ook dat migrantenliteratuur soms onderschat wordt. Wie kent bijvoorbeeld het boek “de lammeren” van Mustafa Kör (woont in België, in Turkije geboren).
Er zijn ook “autochtone Nederlandse” schrijvers die continu hetzelfde onderwerp in boeken behandelen of die enige correctie nodig hebben. Tegenwoordig denkt iedereen bijna dat men kan schrijven, zelfs dat men een boek kan schrijven.
Waar gaat de aandacht van lezers naar uit?
Kijk eens voor de grap naar de top vijf meest geleende boeken bij de Utrechtse bibliotheek :
http://www.bibliotheekutrecht.nl/nl/home/Collecties/top-tien-bibliotheek-utrecht
http://www.bibliotheekutrecht.nl/nl/home/Collecties/top-tien-bibliotheek-utrecht/fictie
op 24 01 2012 at 13:39 schreef Doc:
“het is vergelijkbaar met ‘Joodse literatuur’ wat je automatisch schrijft als je een Jood bent.”
Hoe kan dat nou. Als een jood een boek schrijft over wiskunde wordt dat toch ook niet automatisch joodse wiskunde?!
Als een jood een boek schrijft over kabouters, krijgen die dan automatisch een keppeltje in plaats van een puntmuts?
op 24 01 2012 at 14:18 schreef Tycho:
Dat komt Jona, omdat de 17e eeuwse migranten die schreven over hun schaap in Limburg, geen deel zijn geworden van onze literatuurgeschiedenis. Als over 300 jaar geklaagd wordt dat al die Australische allochtonen alleen maar schrijven over hun kangaroes en hun eucalyptusbomen zal er ook met weemoed terug worden gedacht aan een eerdere generatie migranten die wel goede literatuur produceerde. Dan noemt men bijvoorbeeld Khader Abdollah of Hafid Bouazza en vergeten ze alle stumperds waar het stuk van Akyol over ging
op 24 01 2012 at 16:58 schreef Bigpete:
Het vergelijken van iemand met Nederlandstalige ouders die op zijn 10e naar Nederland is verhuist met iemand die een volstrekt andere taal spreekt en pas op zijn 34e zijn eerste Nederlandse woord moet leren is appels en bananen vergelijken. Jammer Jona, ik heb betere stukken van je gelezen.
op 24 01 2012 at 18:05 schreef MNb:
Mij lijkt dat Tycho een punt heeft. Goed, toen was er Vondel. Hoeveel vergeten schrijvers staan daar tegenover?
op 24 01 2012 at 18:31 schreef Herbert:
Je stelt:”Onze taal is grotendeels gevormd door Zuid-Nederlanders die naar Holland vluchtten… Als niet taalkundige durf ik de bewering wel aan dat vooral de Statenvertaling daar een grote rol in speelde. Per slot van rekening is de Statenvertaling de grondlegger van het Standaardnederlands.
De inwijkelingen uit Spaans Brabant en Vlaanderen spraken vreselijk veel dialecten. En zelfs nu kan een Antwerpenaar het dialect van de Westhoek niet verstaan en andersom.
op 24 01 2012 at 20:13 schreef Peter:
Ha! Nooit gedacht dat BigPete het nog eens zou opnemen voor een allochtoon.
op 26 01 2012 at 16:06 schreef ReneR:
Zou ik ook een migrant zijn dan?
met alles wat ik op internet heb geschreven kan ik ook makkelijk 10 boeken vullen van wel meer dan 300 pagina’s
op 31 01 2012 at 20:52 schreef dewanand:
namaste FNers,
LEuk thema. Ik ben duidelijk een migrant in NL en volgens Wieroe heb ik de Nederlandse taal verrijkt met vele nieuwe woorden, zoals hindoehoer, koeliehoer, hsij, Altecrea, dewanisme enz. Google eens naar mij.
Als wij nu alle migranten eruit gooien die geen verrijking zijn voor die hebzuchtige en materialistische Hollanders dan zouden er slechts 1000 overblijven denk ik, exclusief Geert Wilders, de halve migrant uit Venlo. Hoe kunnen migranten deze vieze veenpolder nou verder verrijken? Kan Geert Wilders hierover niet wat slimme dingen zeggen? Wij hebben een nieuwe Donald Duck nodig als grondwet in Nederland en een migrant moet dat schrijven met de voornaam Mohammed.
Hindoes hebben Nederland al verrijkt met roti, doksa, bara, surinaamse broodjes en vooral hete natte hindoehoertjes, dus zij horen er nu bij.
Mijn hollandse Hindoe kat, Wieroe vindt dat ik gelijk heb.
dewanand
op 01 02 2012 at 20:45 schreef You On A Gin:
Ja, dewanand, wat is dat met jou en seks?
RSS