Maus
Benech
Maus, gemaakt door Art Spiegelman, is de eerste en tot dusver de enige graphic novel die de Pullitzer-prijs heeft gewonnen, meer dan terecht overigens. Het is tot op de dag van vandaag een zeer gedurfde maar artistieke en bewonderenswaardige keuze om een overlevingsverhaal in de vorm van een graphic novel te gieten.
Spiegelman komt, en dat is duidelijk te zien, uit de underground-scene. De tekeningen zijn niet zo mooi gelikt als Robbedoes of de Marvel-comics. Uit artistiek oogpunt heeft Art Spiegelman ervoor gekozen om deze graphic novel geheel in zwart-wit te maken en nog kenschetsender: alle personages te vervangen door dieren. Zo zijn de Duitsers katten, de Polen varkens en de Joden muizen enz.
Natuurlijk is dit geen opzet, maar de onderliggende gedachte is ook een verwijzing naar Der Ewige Jude. Wat hij daarnaast lijkt te willen suggereren, is dat we allemaal dieren zijn, niemand uitgezonderd. Dieren, waarbij klasse, status en wie je bent eigenlijk maskers zijn om te verhullen wie we werkelijk zijn. Dit leidt tot een bijna surreële sfeer in het boek. De normale grijstinten tussen goed en fout zijn verworden tot de zwart-wit visie van de vader van de schrijver, Vladek Spiegelman, en hoofdpersoon van Maus.
Het accent in Robbedoes en Kwabbernoot ligt juist in de grijstinten tussen goed en fout, in Maus draait het om de onmogelijkheid je te verplaatsen in een kampoverlevende, zelfs als het je vader is. Met dit probleem kampt de maker van Maus. Hij probeert, en slaagt daar goed in, om de onmogelijkheid van het overlevingssverhaal van zijn vader Vladek en zijn vrouw Anja eerlijk en goed te beschrijven. Toch is het boek meer dan “slechts” een overlevingsverhaal.
Naast het overlevingsverhaal van Vladek en Anja draait een belangrijk deel van het verhaal om de complexe verstandhouding tussen Vladek en Art. Art leidt aan een schuldcomplex over zijn suïcidale moeder en om zijn broer die hij nooit gekend heeft. Deze is overleden tijdens de Tweede Wereldoorlog, heeft Art daardoor nooit gekend, maar hij wel continu met hem vergeleken. Tegelijkertijd snakt hij naar de goedkeuring van zijn vader voor de goedkeuring van zijn eigen werk en leven.
Doordat Vladek meer dan regelmatig verwijzingen maakt naar zijn ervaringen, ontstaat een scheve verstandshouding die leidt tot een onvermogen om elkaar goed te begrijpen. De enige manier die tot enige constructiviteit leidt, zijn vertellingen over de levenservaringen van Vladek. Vladek blijkt, ondanks al zijn levensvaringen, geen held en wordt ook daarom niet geheroïseerd. In tegendeel zelfs: zo empathisch als hij voor de Tweede Wereldoorlog is, zo onverdraagzaam en haatdragend lijkt hij erna te zijn. Zijn leven bestaat niet meer uit grijstinten.
Spiegelman beschrijft ook de impact, die dit alles op hem heeft gemaakt. De verstandhouding tussen met name hem en zijn vader Vladek is hierdoor onder hoge emotionele spanning komen te staan. Toch vervalt het boek niet in plastic emotionaliteit, integendeel zelfs. De schrijver toont zichzelf van een zeer kwetsbare kant. Pijnlijk laat hij de (verschillende) impact tussen hem en zijn vader zien in de vorm van een cartoon die hij heeft gemaakt over en vlak na de zelfmoord van zijn moeder.
Doordat de schrijver regelmatig de vierde wand’ doorbreekt en kritiek levert op hoe hijzelf en anderen op het verhaal van Vladek reageren, wordt je gedwongen je een mening te vormen. Kan je, na al zijn ontberingen aan de ene en afkeurenswaardige gedragingen aan de andere kant nog een zwart-wit visie volhouden? Onwaarschijnlijk, maar misschien schuilt daar juist de kracht van het boek.
Benech leest veel over de Tweede Wereldoorlog, hoewel het zijn studie niet is. Maus is toch wel een van de juweeltjes in zijn boekenkast.
Algemeen, strips, 04.05.2010 @ 16:49
13 Reacties
op 04 05 2010 at 18:47 schreef Rob:
‘Ein schvarzer!’ Spiegelman is meedogenloos eerlijk over zijn vader. De scene met de zwarte die een lift krijgt van Art en zijn vrouw, waarna vader ontsteekt in een lelijke, diep racistische tirade en vindt dat ze hun boodschappen moeten natellen, is bijna te pijnlijk om te lezen. En dat wil wat zeggen in zo’n boek.
Inderdaad, ook een juweel in mijn boekenkast.
op 04 05 2010 at 19:13 schreef Benech:
Rob: ook laatst de documentaire over Art Spiegelman gezien? Best indrukwekkend.
op 04 05 2010 at 19:14 schreef MNb:
Laat Marianne Thieme dit maar niet onder ogen krijgen.
op 04 05 2010 at 19:14 schreef Tjerk:
Ik heb in de winkel meermaals met Maus in mijn handen gestaan. Joden als muizen, nazi’s als katten: het idee is geweldig. Maar ik vind de plaatjes te druk. Erg vermoeiend voor de ogen allemaal.
op 04 05 2010 at 19:38 schreef Peter:
O, daar heb ik me ook overheen moeten zetten. Maar heb je dat eenmaal gedaan, dan word je gepakt door het verhaal, Tjerk, gegarandeerd.
op 04 05 2010 at 23:48 schreef Benech:
Tjerk: ik vind het een nogal slap excuus als je het verhaal niet kent. Doet me een beetje denken aan die dialoog in Amadeus tussen Wolfgang en een lakei van de keizer: “No, he doesn’t like your composition” Why? “Well, the emperor is able to understand only a limited number of notes per minute.”
Overigens: het idee van muizen en katten is voor de hand liggend. Hoe hij hierop doorborduurt, bijvoorbeeld als Art zijn niet-Joodse vrouw wil introduceren als personage, is aanzienlijk minder voor de hand liggend en daardoor des te mooier doorgevoerd als idee.
Stillistisch zal het vast niet vreselijk gelikt zijn, maar ik meen, Peter, correct me if I’m wrong, dat dat een kenmerk is van underground-strips.
op 05 05 2010 at 08:43 schreef Peter:
Underground kan net zo ‘gelikt’ zijn als main-stream (zie bijvoorbeeld Jaime Hernandez of Jim Woodring), maar er wordt nou eenmaal meer geëxperimenteerd met vorm en inhoud, dus je krijgt nog wel eens te maken met een zekere mate van ontoegankelijkheid.
op 05 05 2010 at 13:12 schreef Anne:
Kijk alsjeblieft het stuk nog even na op taalfouten. Het doet pijn aan de ogen.
op 05 05 2010 at 15:19 schreef Benech:
Ik zie er ook wel een paar, helaas zal je dat met Peter moeten opnemen want ik kan achteraf niet meer corrigeren.
op 05 05 2010 at 15:26 schreef Peter:
Ik zie er ook een paar, maar omdat Annes reactie zo sympathiek is, laat ik ze lekker staan.
op 05 05 2010 at 15:57 schreef Benech:
fuck Peter, nu help je mijn reputatie *kuch* als taalpurist om zeep.
op 06 05 2010 at 03:39 schreef EJ:
Ik moet de documentaire over Art Spiegelman nog bekijken. Hij heeft ook mooie (waarvan een aantal spraakmakende) omslagen gemaakt voor The New Yorker
Het wordt weer eens tijd om Maus te herlezen. Het blijft een “all time favourite” samen met “Adolf” van Osamu Tezuka en “Barefoot Gen” van Keiji Nakazawa
op 06 05 2010 at 17:12 schreef wabbit was here:
Turner diaries… een juweel in mijn boekenkast..
RSS
