Kindermoordenaars
Jona Lendering
Foto: Myrna Loy en Shirley Temple
Het is een bekend soort scène uit een oorlogsfilm: de helden zijn bezig met een moeilijke opdracht en worden door een onschuldige burger betrapt. Ze kunnen het risico niet nemen dat hij zijn mond voorbijpraat. Ze schieten hem dood. Waar gehakt wordt vallen spaanders. Het doel is te groot om een mensenleven in de weg te laten staan.
Zoiets is ook de kindermoord in Betlehem, die in de rooms-katholieke traditie op 28 december wordt herdacht (“onnozele kinderen”). In het Bijbelverhaal van Matteüs hebben de wijzen uit het oosten net een bezoek gebracht aan de pasgeboren messias, als God hen in een droom waarschuwt om niet via Jeruzalem terug te keren, aangezien koning Herodes, die het kind wil doden, wil weten waar de baby is. Als Herodes ontdekt dat hij om de tuin is geleid, besluit hij alle kinderen in Betlehem te vermoorden. Hij is echter te laat: Jozef en Maria zijn al naar Egypte vertrokken. Het doel van de Almachtige, niets minder dan de redding van de mensheid, was te groot om een handvol kinderlevens in de weg te laten staan.
Messiaanse associatie
Hoewel ik er zelf niet zeker van ben dat Jezus is geboren in Betlehem – ik schreef er al over – kan er in Betlehem heel goed een kindermoord hebben plaatsgevonden. Dat het misdrijf tegen de menselijkheid niet wordt genoemd in andere bronnen, zoals Flavius Josephus’ Joodse oudheden, is geen tegenwerping: Betlehem was een klein stadje en het aantal doden zal niet zó groot zijn geweest dat het algemeen de aandacht heeft getrokken. Het is heel goed denkbaar dat Herodes de moord heeft gelast, dat Matteüs ervan wist en er meteen een messiaanse associatie aan toevoegde.
Het past bovendien goed bij de paranoia van Herodes’ laatste levensjaren. Kort voor zijn dood liet hij nog een van zijn zonen uit de weg ruimen. Ook voor Herodes gold dat voor zijn doel, een stabiele regering, een mensenleven meer of minder niet in de weg mocht staan.
Germaanse ruiters
Wie zouden er zo harteloos zijn dat ze baby’s doodsteken? We hebben een vermoeden. Dit was vermoedelijk – het speculatieve element in mijn redenering – geen opdracht voor reguliere troepen, zoals Herodes’ Samariaanse infanteristen en ruiters, maar voor een speciale eenheid, zoals de lijfwacht. Toevallig weten we daar iets meer over: het waren Germanen.
Een halve eeuw eerder had Julius Caesar in Gallië voor het eerst gebruik gemaakt van Germaanse cavalerie, die hij rekruteerde onder de Chatten. Ze volgden hem tijdens de Burgeroorlogen als lijfwacht naar Italië, Spanje, Griekenland, Egypte, Turkije, Tunesië en opnieuw Spanje. Na Caesars dood maakte zijn opvolger, keizer Augustus, eveneens gebruik van Germaanse ruiters, en zijn cliëntkoning Herodes volgde het voorbeeld van zijn meester.
Goede krijgers
Waren zijn Germaanse soldaten Chatten? Het lijkt erop, en dat roept een nieuwe vraag op. Kort voor 39 of 19 voor Christus was er onenigheid binnen deze stam. Eén groep trok weg en vestigde zich in het gebied tussen Beneden-Maas en Beneden-Rijn: de Bataven. Het waren uitzonderlijk goede krijgers en het was uit deze stam dat keizer Augustus en zijn opvolgers hun lijfwacht betrokken. Het is beslist niet uitgesloten (maar ook niet te bewijzen) dat ook Herodes zijn lijfwachten rekruteerde in de Betuwe.
Eerder gepubliceerd op Lenderings blog Mainzer Beobachter. Jona Lendering is als historicus werkzaam bij Livius Onderwijs, wanhoopt aan de toekomst van de geesteswetenschappen en schrijft daarom, of desondanks, een boek over het ontstaan van het christendom en rabbijnse jodendom. Tegenwoordig is hij ook columnist bij Sargasso.
Jona Lendering, 28.12.2013 @ 13:28
6 Reacties
op 28 12 2013 at 14:09 schreef Rob Z:
Een verrassende wending!
Blijf publiceren, ’t is mooi!
op 28 12 2013 at 15:23 schreef MNb:
OK, je had me te pakken.
op 28 12 2013 at 15:55 schreef Thomas E:
Dus de voorvaderen van Flipje van Tiel? Nou, dan hoef ik gelijk geen jam meer.
Over de 3 Koningen gesproken: Ik kreeg een leuke cartoon-kerstkaart uit Engeland, waarop te zien is hoe de 3 Koningen in de nacht op hun kamelen naar de stal toe racen. In het licht van de open staldeur staat een herder die hen toeroept: “It’s a girl!”
Ik moest daar vreselijk om lachen.
op 29 12 2013 at 00:31 schreef Han van der Horst:
Ik denk wel eens dat die Bataven ook met Trajanus in Irak zijn geweest toen de Romeinen dat net als de Amerikanen dachten veroverd te hebben. Maar ik geef mijn vermoeden graag voor een betere.
op 29 12 2013 at 13:42 schreef Thomas Cool / Thomas Colignatus:
Van hoger hand mag ik dit bericht doorgeven: http://nl.wikipedia.org/wiki/Matthias_ben_Theophilus_I
Herodes toonde zijn aanhankelijkheid aan de Romeinen door de Romeinse adelaar aan de Tempel te bevestigen. Strenggelovigen kwamen in opstand en enkele jongelingen verwijderden het beeld weer. Enkelen werden opgepakt en gedood, anderen uit dezelfde schoolklas werden verbannen en gingen naar Alexandrie en de Joodse gemeenschap daar. Bethlehem staat voor “Huis van het brood”, en staat voor tijd van zaaien van gerst en tarwe, of metaforisch de nieuwe leer. Zie http://www.frontaalnaakt.nl/archives/over-jezus.html
op 29 12 2013 at 20:18 schreef Erik Tjallinks:
Leuk maar nou en? Wat voegt het toe aan bestaande inzichten? Blijkbaar liet Jahweh de kindermoord op een of andere reden toe, Hij had haar ook kunnen voorkomen door bv. Herodes tijdig te laten overlijden, maar nee, Hij koos voor het waarschuwen van Jozef in een droom. Deus ex machina.
RSS