Keizer van het Arabische Lied

Hassnae Bouazza

Illustratie: Francisco Zúñiga

Aanstaande vrijdag treedt de ‘Keizer van het Arabische lied’ op in het Amsterdamse Concertgebouw: Kathem el Saher. De man van de muzikale variatie die Arabische, hoogwaardige poëzie op zelf gecomponeerde muziek zette en de harten van het Arabische publiek massaal veroverde.

Maar anders dan bij het concert van de Egyptische Amal Maher tijdens het Holland Festival, eerder dit jaar, is er geen publiciteitscampagne rond El Sahers komst. De ster wordt naar Nederland gehaald door vier Nederlands-Irakese ondernemers, die alles uit eigen middelen bekostigen, maar die klaarblijkelijk geen flauw benul van promotie hebben. De campagne blijft beperkt tot een lelijke website in abominabel Engels en verder wat sites als Hyves en Facebook. El Saher komt naar Nederland mede dankzij de bemiddeling van Neil van der Linden, ondernemer in culturele uitwisseling met en in het Midden-Oosten. Volgens van der Linden investeren de Irakezen ruim een ton, omdat ze helemaal gek zijn van de zanger.

Voor Irakezen in Irak en de diaspora staat hij voor hoop. Hij wordt gezien als Iraks diplomatieke ambassadeur en een ambassadeur van de vrede. Hoewel Kathem el Saher (1957, Mosul) Irak verliet om een carrière in de muziek te maken, vertelt hij graag en vol nostalgie over zijn eenvoudige jeugd: over het meisje, waar hij als klein jongetje smoorverliefd op was en de versleten jas, waar hij zich voor schaamde. Tijdens het Suikerfeest kreeg hij een nieuw jack waar hij vreselijk blij mee was en waarmee hij pronkte als een pauw. De armoede liet hij achter zich, maar de charme van het eenvoudige jongetje is hij nooit verloren. Ook zijn bescheidenheid speelde een rol bij zijn succes.

Begin jaren ’90 veroorzaakte hij een kleine revolutie in de Arabische muziekindustrie. In een tijd dat het popliedje en de videoclip in opmars waren, onderscheidde El Saher zich met lange, verhalende composities in het klassiek Arabisch. Zijn zorgvuldig gecomponeerde liedjes op teksten van onder andere de inmiddels overleden Syrische dichter Nizar Qabbani vonden gretig aftrek. Het vroegere werk van El Saher stond nog onder invloed van traditionele Iraakse volksmuziek.

Zijn latere werk, waar hij echt beroemd mee werd, toont meer de invloed van de Egyptische zanger en componist Mohammed Abdelwahab, de man die klassiekers componeerde voor grootheden als Oum Kalthoum. De instrumentatie werd complexer, geholpen door een groter orkest, en Abdelwahab had duidelijke invloed van westerse, klassieke muziek. De zang van El Saher leek een beetje op die van de Egyptische ‘zwarte nachtegaal’ Abdelhalim Hafez: romantische, melancholische en nostalgische muziek.

Maar ook politieke nummers behoren tot zijn oeuvre. In het nummer Baghdad bezingt El Saher zijn hoofdstad als een geliefde. Qabbani’s teksten vielen op door hun relatief moderne behandeling van de liefde: het zijn onomfloerste literaire liefdesverklaringen aan de vrouw. El Saher is de intellectueel onder de artiesten die opvalt door zijn timide ingetogenheid en zijn geraffineerde arrangementen.

De Arabische satellietzender MBC zond begin jaren ‘90 een concert van hem uit in Duitsland waarop was te zien hoe vrouwen het podium beklommen om hem te omhelzen. Saher onderging het verlegen. Met zijn kuif en nette pak zette hij de toon voor zijn minder getalenteerde collega’s, die hem massaal imiteerden. Later, toen hij zijn haar millimeterde en het strakke pak thuis liet, volgde de rest onmiddellijk. Kathem was een trendsetter, maar alleen wat uiterlijk betrof. Op muzikaal gebied was hij een van de weinigen die vasthield aan de klassieke, Arabische compositie.

Deze ongekende, bijna spreekwoordelijk geworden populariteit kwam wel met een prijs: collega’s die zich doorgaans verliezen in uitvoerige, Arabische beleefdheden konden hun kinnesinne en jaloezie maar moeilijk verbergen. De Libanese zanger Ragheb Alama zei in een interview dat hij hem helemaal niet zo bijzonder vindt, en dat hij de Egyptische Amr Diab beter vond. Diabs prulpop vergelijken met El Saher is als patat vergelijken met zacht gegaarde coquilles. De Khaliji-zanger Nabil Shouail vroeg zich nog recent af waarom die zogenaamd sympathieke Kathem het geld voor het dure horloge om zijn pols niet aan zijn behoeftige Irakese landgenoten had geschonken.

En nu komt hij dus eindelijk naar Nederland. In de ons omringende landen heeft hij al eerder opgetreden. Annemiek Keurentjes, lid van het artistiek team van het Holland Festival, legt uit dat ze om puur praktische redenen de grote namen zoals El Saher en Fairouz niet programmeren: ze zijn vaak al volgeboekt. Maar ze hebben jarenlang contact met de artiesten, zo legt ze uit.

Neil van der Linden wijst er daarnaast op dat organisatoren vaak niet de juiste kanalen bewandelen en in sommige gevallen ook minder willen investeren in ‘wereldmuziekartiesten’. Geheel onterecht volgens Van der Linden en hij verwijst naar het succes van Amal Maher en van de Souks in het Concertgebouw.

De vier Irakese ondernemers zijn niet de enige die zich roeren in de entertainmentindustrie. In november zullen populaire Libanese popsterren als Nancy Ajram en Fadhel Shaker optreden tijdens het eerste ‘Faracha muziekevenement’ in Nederland, georganiseerd door de Nederlands-Marokkaanse zangeres Rajae el Mouhandiz en Ron Betist. Is het niet jammer dat buitenstaanders de grote namen naar Nederland halen? Keurentjes: ‘op zich wel, maar wij zitten vast aan onze data en het is heel goed dat die artiesten komen. Dus dat juichen we alleen maar toe.’

Gisteren gepubliceerd in NRC Handelsblad. Een kaartje bestellen voor het concert van El Saher kan hier. Hassnae Bouazza treedt zondag 26 september op naast schrijvers als Joost Zwagerman, Allard Schröder, Kader Abdolah en Tomas Ross in het kader van het literaire festival Verhaal Halen.

Tweet

Hassnae Bouazza, 15.09.2010 @ 11:16

[Home]
 

Δ