Jokkende archeologen
Jona Lendering
Archeologen graven in de regel slechts sporen van resten van overblijfselen op. Het vergt veel uitleg om dat begrijpelijk te maken. Tegelijk gaan er honderdduizenden om in de archeologie. Dat leidt nogal eens tot klachten. In de Belgische gemeente Lier kon men laatst uitleggen hoe een miljoen euro was uitgegeven voor een onderzoek dat eigenlijk alleen één interessante munt had opgeleverd. De verplichting tot onderzoek staat steeds vaker op gespannen voet met het wetenschappelijk draagvlak.
De oplossing is dat je het belang van je vondsten schromelijk overdrijft. Als je onderzoek doet in het onbekende Qasr al-Hir al-Sharqi, breng je naar buiten dat je graaft in het legendarische Palmyra, dat tenslotte slechts honderd kilometer verderop ligt; als je een standbeeld van Caligula aantreft, beweer je dat je zijn graf hebt gevonden; als je een boot in het meer van Galilea vindt, beweer je dat die uit de tijd van Jezus komt en huil je krokodillentranen als de pers vervolgens – geheel naar verwachting – schrijft dat het scheepje van Jezus was.
De pers vliegt er namelijk altijd in omdat journalisten zelden de tijd hebben om de persberichten te controleren. Dit keer was Nu.nl de niets-vermoedende verspreider van archeologische desfinformatie. ‘Paleis stadhouder Neder-Germanië gevonden’, kopte men*, om vervolgens te schrijven dat de schamele resten in Keulen voor het huidige stadhuis liggen.
Dat zal geen archeoloog verbazen. Het zogeheten praetorium is namelijk al een eeuwigheid bekend, en grote delen ervan zijn gewoon toegankelijk voor het publiek. Voor hetzelfde toegangskaartje mag je ook nog honderd meter lopen door een Romeinse tunnel. Openingstijden en toegangsprijzen hier; luchtfoto van enkele resten aan het oppervlak daar.
Kortom, er is niets nieuws ontdekt, alleen is een nog onbekend deel van het gebouw blootgelegd. Maar als een archeoloog naar buiten brengt dat hij eigenlijk niets bijzonders heeft opgegraven, loopt zijn financiering gevaar. Om die reden bevat ongeveer veertig procent van de archeologische persberichten onjuistheden.
De enige oplossing is dat er een financieringsmodel komt waarin archeologen de pers niet hoeven te misleiden. Journalisten kunnen bovendien, tot het zover is, een bijdrage leveren door zich er bewust van te zijn dat ze oudheidkundige persberichten dienen te behandelen met hetzelfde wantrouwen waarmee ze de jaarcijfers van een multinational of een bericht namens een politieke partij lezen.
*)Bliksemsnelle actie van Nu.nl: ik mailde ze en het artikel is meteen weggehaald. Chapeau!
Historicus Jona Lendering won in 2010 de Oikos Publieksprijs. Lees zijn boeken. Meld u aan voor een cursus op Lenderings onderwijsinstituut Livius. Uw leven wordt erdoor verrijkt.
Jona Lendering, 31.03.2012 @ 08:00
9 Reacties
op 31 03 2012 at 10:35 schreef betwister:
Archeologen kloppen hun resultaten dus wel eens op, en de pers doet de rest.
Da’s niet fraai, maar de pers klopt wel eens ergere verhaaltjes op.
Je weet van tevoren niet wat een archeologisch onderzoek op gaat leveren.
Op de totale bouwkosten valt een miljoen euro misschien nog wel mee.
Als de metro-lijn in Amsterdam een debacle wordt, zal het niet door de opgravingskosten komen.
Tenslotte gaat het niet alleen om de vondst van munten en sieraden: als het onderzoek in kaart brengt hoe een gebied vroeger gebruikt werd, is dat ook waardevol.
Toch vind ik het een interessant artikel.
op 31 03 2012 at 16:38 schreef MNb:
“Je weet van tevoren niet wat een archeologisch onderzoek op gaat leveren.”
Dat is de crux, nietwaar? Hetzelfde geldt voor fundamenteel natuurkundig onderzoek. Volgens mij zijn de kosten van de Geneefse deeltjesversneller nog enkele nullen groter. En dat ellendige Higgs Boson laat zich maar niet vinden.
De enige rechtvaardiging is menselijke nieuwsgierigheid. Dat is voor mij rechtvaardiging genoeg, want mijn nieuwsgierigheid is onverzadigbaar – ook als het om onbekende delen van een al lang bekend gebouw van vele eeuwen geleden gaat.
op 01 04 2012 at 09:55 schreef Jona:
Ik zou ook wel willen zeggen dat de menselijke nieuwsgierigheid alles rechtvaardigt, en ik heb ook wel eens serieus verdedigd dat de mens “nu eenmaal” van nature nieuwsgierig is. Later realiseerde ik me dat ik daarmee mijn eigen verlangen naar nieuwe kennis naar de rest van de mensheid had geëxtrapoleerd. Ik vermoed nu dat het gros der mensen helemaal niet nieuwsgierig is.
Dat wil niet zeggen dat we geen geld aan wetenschap moeten geven. Ieders belang heeft recht op een zekere erkenning. (Er mag best geld naar de publieke omroep gaan, ook als ik er zelf niet naar kijk.) Het probleem is dat er langzamerhand wel heel, heel erg grote bedragen gaan naar wetenschappelijk onderzoek.
Om het bij de archeologie te houden: de miljoenen komen uiteindelijk van de burger vandaan. Het minste wat gebeuren moet, is adequate uitleg. Maar die blijft achterwege. Gemakzuchtig zeggen archeologen iets van “dit zijn de feiten, en daarmee moet u het doen”. Er zijn overigens heel goede ontwikkelingen, zoals de expositie van voorwerpen op de plek waar ze zijn gevonden (voorbeeld: http://www.drive-in-museum.nl/).
>>>
op 01 04 2012 at 10:04 schreef Jona:
<<< Momenteel ligt de Wet Archeologische Monumentenzorg ter evaluatie bij de Kamer. De brief die de staatssecretaris heeft verstuurd, negeert een punt uit de twee adviezen die zijn uitgebracht, namelijk dat de overdracht van informatie beter kan. Ik hoop eigenlijk op Kamervragen over deze discrepantie.
Ook over de samenstelling van de adviescolleges. Daarin zaten namelijk uitsluitend archeologen en projectontwikkelaars, terwijl bewijsbaar is dat gebrek aan kennis van de klassieke talen de archeologie parten speelt. Dat is des te erger omdat er best veel gymnasiasten zijn die zulke fouten gewoon zien. Juist aan degenen die het meest geïnteresseerd zijn, toont de archeologische voorlichting zich als incompetent.
op 01 04 2012 at 13:38 schreef Yannick:
Dit verhaal is domme kul. Een archeoloog heeft er geen enkel belang bij om zijn resultaten op te kloppen omdat dan slimmeriken als de schrijver van dit artikel onmiddellijk met hun roodaangelopen, zweterige hoofd boven de slootkant uitsteken omdat ze aan een (overigens al heel) oude koe aan het sleuren zijn.
De door Lendering zo gekoesterde ‘miljoenen’ komen (zeker in deze tijden van cultuurrevanchisme) heus niet sneller los als blijkt dat archeologen een loopje met de feiten nemen.
Ik ben zelf archeoloog en heb al meerdere malen mogen meemaken dat de informatie die ik of collega’s van mij te goeder trouw aan verslaggevers doorgaven de dag erna in verhaspelde vorm en (vaak) door de verslaggevers opgeklopt in de media verschijnen. Lendering schrijft zelf dat het geen archeoloog zal verbazen dat het praetorium voor het stadshuis van Keulen ligt, omdat zij dat allang weten. Wie heeft het verhaal dan opgeklopt, de archeologen, Nu.nl of Jona Lendering?
Kan hij mij overigens uitleggen wat het voordeel van kennis van de klassieke talen oplevert bij het onderzoeken van vindplaatsen uit de Prehistorie?
op 01 04 2012 at 18:51 schreef MNb:
“Het probleem is dat er langzamerhand wel heel, heel erg grote bedragen gaan naar wetenschappelijk onderzoek.”
Ja. Dat daar grenzen aan worden gesteld is alleen maar billijk.
Zeg Yannick, je zou natuurlijk ook even de websites van JL kunnen opzoeken en nakijken wat hij precies schrijft over specifieke gevallen ipv met een paar algemene beweringen te komen. Mogelijkheid tot reageren is er ook.
Om je vraag te beantwoorden: het is wel prettig als verschillende invalshoeken van onderzoek onderling consistente resultaten opleveren. Om dat te kunnen beoordelen moet iig iemand iets van die verschillende invalshoeken afweten. Daarvoor is kennis van de klassieke talen handig. Als ik JL mag geloven – en jij bevestigt dat – is de kloof tussen archeologen, oudheidkundigen en classici een stuk groter dan tussen bv. experimenteel natuurkundigen, theoretisch natuurkundigen en scheikundigen.
Dat is onwenselijk. Krijgen jullie zulks niet op de archeologenopleiding?
op 01 04 2012 at 19:25 schreef Jona:
Wie heeft het verhaal dan opgeklopt, de archeologen, Nu.nl of Jona Lendering?
Het gaat terug op een persbericht dat van de Archeologische Dienst van Keulen naar het ANP is gegaan. De Telegraaf heeft het ook gewoon overgenomen.
op 02 04 2012 at 08:42 schreef Ton Biesemaat:
De stadhouder van Neder-Germanië ligt in de grafkelder onder de Nieuwe Kerk in Delft.
op 02 04 2012 at 18:18 schreef Yannick:
Beste MNb,
Ik ben er nog niet aan toe gekomen om op de door u genoemde website te gaan kijken (ga ik overigens zeker doen).De ‘bruikbaarheid’ (excusez le mot) van oudheidkundigen en classici is in de archeologie in zekere zin beperkt. Voor de historische perioden is hun kennis zeer bruikbaar (en ik ken geen enkele archeoloog voor wie deze ook niet zeer welkom is), maar wat betreft de prehistorische archeologie hebben zij niets te bieden. Dat ligt niet aan hun, maar gewoon aan het feit dat hun specialisme daar niet meer overlapt met het werkveld van de archeologen. Het is in dit licht interessant dat u natuurkundigen aanhaalt, daar hebben prehistorische archeologen veel meer aan. Archeologie als wetenschap kan weinig zonder allerlei andere disciplines voor specialistisch onderzoek en dat kan varieren van iemand die enorm veel van Sanskriet weet tot een natuurkundige die in zijn slaap de halfwaardetijd van alle elementen kan opnoemen. Ik heb dus niets tegen classici per se, maar ben een beetje verbaasd over de prominente rol die Endering hen (en zichzelf) toedeelt.
RSS