Jezus was geen timmerman
Jona Lendering
Scène uit August in the Water (Gakuryu Ishii, 1995).
Hallo Peter,
Je schreef dat Jezus een timmerman was. Dit is nu net een van die futiliteiten waar vertalers radeloos van worden. Bij een timmerman denken wij aan iemand die meubels en zo in elkaar timmert en schroeft. In Jesus Christ Superstar (1973) herinnert Judas eraan dat “tables, chairs, and wooden chests would have suited Jesus best” en in The Passion of the Christ (2004) is Jezus zelfs de uitvinder van een nieuw soort meubilair.
Dit zijn echter de activiteiten van wat, historisch bezien, de schrijnwerker is. Zo iemand werkte in een klein atelier en had misschien een knecht, maar dat was het.
Het in de evangeliën gebruikte woord is tektôn. Dat was iemand die op wat grotere schaal werkte. Hij zal heus weleens hebben getimmerd, bijvoorbeeld als het skelet van een huis moest worden opgericht, maar het was feitelijk een bouwkundige met een stuk of wat mensen in dienst.
Ingeburgerd
Laat ik het anders uitleggen. De tektôn had een reeks werkzaamheden, maar het zwaartepunt lag bij het overzicht van bouwprojecten. Wij vertalen het traditioneel als “timmerman”. Maar in de loop van de tijd is het bouwbedrijf gevarieerder geworden en ontstonden diverse beroepen: de architect, de uitvoerder, de metselaar, de timmerman. Door het woord te blijven vertalen als “timmerman”, leggen we de nadruk op werkzaamheden die zo’n kerel in de Oudheid nou net niet deed.
Zelf zou ik het woord dus niet als timmerman vertalen, al is het ingeburgerd en moet je dat soms ook maar zo laten. En natuurlijk is er ook een hoop discussie. Het werkelijke probleem is dat we geen goed Grieks woordenboek hebben. Het onlangs met wat bombarie uitgebrachte Grieks-Nederlandse woordenboek is feitelijk een handwoordenboek voor klassieke Grieks en niet voor Grieks als zodanig.
Heilige boeken
Het doet er echter wel toe. Een kleinschalige zelfstandige hoefde niet te kunnen lezen en schrijven en moest sappelen om te overleven. Maar Jezus – of zijn vader – had een onderneming. Hij moest een administratie bijhouden en kon dus ook voorlezen uit de heilige boeken. En hij kon eens een tijdje vrijaf nemen om de messias uit te hangen.
Door Jezus te associëren met “tables, chairs, and wooden chests” negeren we de sociale positie die zijn optreden mogelijk maakte.
Groet,
Jona
Jona Lendering is oudheidkundige, heeft zijn eigen onderwijsinstituut en blogt dagelijks. Hij heeft net een goed nieuw boek uit: ‘Oudheidkunde is een Wetenschap‘. Dat wordt hier besproken. Lees ook dit interview.
Jona Lendering, 21.06.2024 @ 09:38
RSS