Je mag de schuld van Oekraïne niet bij een heel volk leggen
Meindert Boersma
Peter schrijft dat niet Poetin, maar het Russische volk de schuld draagt voor de invasie van Oekraïne. Ik ben het ermee eens dat Poetin niet de enige schuldige is: er zijn inderdaad veel Russen die Poetin steunen, er zijn zelfs Russen die moorden en verkrachten. Maar zeggen dat de schuld bij “de Russen” als volk ligt, helpt ons niet in de strijd tegen het imperialisme van de Russische staat.
Mijn punt is dat we niet alleen moeten kijken naar wie allemaal schuldig zijn, maar ook naar wat voor soort actie het antwoord op die vraag teweeg brengt. Met andere woorden: niet alleen kijken of een bepaald discours “waar” is, maar juist ook wat dat discours teweeg brengt, wat we ermee kunnen.
Vanuit deze invalshoek is de stelling dat Poetin de enige schuldige is inderdaad te kort door de bocht, zoals je zelf ook zegt. Want alleen maar focussen op die man legt deze oorlog niet uit, en gaat het ook niet oplossen. Ik word ook gek van al die artikelen “into the mind of Putin”, doet me heel erg denken aan van die kitscherige documentaires die Hitlers anti-semitisme verklaren met incidenten uit zijn kindertijd. Oorlog en genocide hebben politieke oorzaken, en de schuld bij één psychopaat schuiven weerhoudt ons er juist van die politieke en systematische oorzaken te ontsluieren en te bestrijden.
Systeem aanpakken
Maar om de schuld bij een heel volk te leggen geeft ons ook geen uitleg, geen beginpunt om de schade te herstellen. Of nou ja, het geeft één heel duidelijk beginpunt, en dat is dat hele volk maar van de kaart te vegen (of ““terug te sturen”). En dit is niet hypothetisch. Historisch gezien heeft de schuld bij “het volk” leggen altijd afgeleid van de daadwerkelijke problematiek. “De Marokkanen” de schuld geven van criminaliteit of “de mensheid” de schuld geven van klimaatverandering leidt altijd af van het feit dat sociale problemen sociale oorzaken hebben, en dat we het systeem aan moeten pakken in plaats van een groep mensen die voor het karretje van dit systeem wordt gespannen.
Karl Marx zei al dat de staat nationalisme gebruikt om arbeiders af te leiden van klassenongelijkheid, maar je hoeft geen Marxist te zijn om te zien wiens belangen het zwaarst wegen in de Russische staat. Poetin en z’n kliek hebben Rusland in een corrupte oligarchie veranderd, allemaal in de naam van “het Russische volk”. En nu beroept Poetin zich op het idee van “het Oekraïense volk”: alle Oekraïners krijgen de schuld van het nazisme van een kleine minderheid.
Doos van Pandora
Nu zeg ik zeker niet dat iedereen die de woorden “volk” en “schuld” in de mond neemt meteen op gelijke voet met Poetin staat, maar wel dat die woorden gemakkelijk gebruikt kunnen worden door hebzuchtige machthebbers. En dit vereist een zekere voorzichtigheid met deze vocabulaire die ik niet terug zie in Peters stuk.
Oorlogsmisdadigers verdienen gestraft te worden. Russen die oorlogsmisdaden plegen, verdienen gestraft te worden. Maar “de Russen” als geheel hebben helemaal niks gedaan, want een homogeen volk bestaat niet. Het idee van “het Russische volk” – of elk volk ook maar – dat dingen uniform kan doen, is een doos van Pandora die het beste gesloten kan blijven. In plaats daarvan pleit ik dat we ons tegen de Russische staat moeten richten: precies het apparatus dat de illusie van “het volk” maar al te graag gebruikt om macht te vergaren.
Meindert Boersma is student en activist. Hij schrijft zo nu en dan over hoe we met z’n allen in zo’n dikke puinhoop zijn beland in de wereld, en hoe we die radicaal aan kunnen vegen. En daar komt stof natuurlijk stof bij opwaaien!
Gastschrijver, 06.04.2022 @ 09:04
RSS