Japanse oorlogsmisdaden

Peter Breedveld

In april heb ik in Tokio de controversiële Yasukunitempel bezocht, waar de Japanners worden geëerd die sneuvelden voor hun land. Elk jaar is er veel rumoer als de Japanse premier de tempel bezoekt om de oorlogsdoden te eren, want daar zitten ook ter dood veroordeelde oorlogsmisdadigers bij, zoals Hideki Tojo, die premier was tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Dit jaar was het verontwaardigde gekrijs nog een paar octaafjes hoger, omdat de premier Abe Shinzo is, een conservatieve nationalist die wel klaar is met de door de internationale gemeenschap opgelegde ‘ideologische vooroordelen die zijn gebaseerd op zelfkastijdende visies op de geschiedenis’. Abe besloot daarom vorige week van zijn bezoek aan de Yasukunitempel af te zien.

Leren van de nazi’s

Begin dit jaar oordeelde ik hard over Abe, die ik verweet zijn middelvinger op te steken naar de slachtoffers van de Japanse wreedheden in de oorlog. Nu heeft Abe inderdaad een paar ongure types in zijn entourage, zoals de minister van Onderwijs en Cultuur, Hakubun Shimomura, die ontkent dat het Japanse leger iets te maken heeft met de zogenaamde ‘Troostmeisjes’ in de oorlog, en vicepremier Taro Aso, die onlangs stelde dat Japan nog wat kon leren van de nazi’s, omdat die er een grondwetswijziging door hadden gejast voordat iemand er erg in had (kennelijk ergert Aso zich eraan dat in Japan een grondwet langs democratische weg gewijzigd moet worden).

Racistische vernederingen

Maar Abe zelf blijkt een uiterst genuanceerde denker. Hij heeft herhaaldelijk diepe spijt betuigd van het leed dat Japan heeft berokkend in de Tweede Wereldoorlog. Abe wil wél discussie over de eendimensionale schurkenrol die Japan nu al 65 jaar krijgt toebedeeld en daar heeft hij een punt. Ik schreef daar al lang voor Abe’s aantreden als premier dit stuk over. In het kort: De VS heeft willens en wetens aangestuurd op een oorlog met Japan, waar de militaristen in de kaart gespeeld werden met een decennialange reeks van racistische vernederingen door het Westen, dat aan Japan tot ver in de jaren twintig een bijzonder loyale bondgenoot had.

Het Westen (honderden miljoenen doden door koloniale onderdrukking en slavernij), en ook Korea (oorlogsmisdaden en vele duizenden doden in Vietnam) en China (zeventig miljoen doden onder Mao Zedong) hechten echter tezeer aan het beeld van de Japanner als sadistische barbaar om zelfs de minste poging tot nuance te tolereren. Laat staan dat er bereidheid is de hand in eigen boezem te steken.

Vet nationalisme

Toch wordt het tijd de ontmenselijking van de Japanners in de Tweede Wereldoorlog eens bij te stellen. Een bezoekje aan de Yasukunitempel, maar vooral aan het daaraan verbonden oorlogsmuseum kan daarbij helpen. Toegegeven: in dat museum ronkt het van het vette nationalisme en de oorlogspropaganda, maar ik werd getroffen door de duizenden portretten van de Japanse gesneuvelden – officieren, gewone soldaten, maar ook verpleegsters en dergelijke. Gezichten met namen in plaats van racistische karikaturen van monsterlijke gele sadisten. Hun brieven aan hun ouders, verloofden, echtgenotes en kinderen kun je er lezen en daar spreekt geen haat uit, maar veel liefde, veel pijn en verdriet en angst. Hoop dat de verschrikkingen snel over zijn, dat kinderen en geliefden spoedig weer in de armen kunnen worden gesloten. Er zitten ook ontroerende afscheidsbrieven bij van soldaten die weinig hoop hebben hun vrouwen, kinderen en ouders ooit weer terug te zien.

Na het oorlogsmuseum heb ik ook nog het nabijgelegen Showa-museum bezocht. Hier kun je op zeven of acht verdiepingen zien hoe de Japanners in de Tweede Wereldoorlog leefden. Hoe ze woonden, aten, honger leden, omgingen met het verdriet om een gesneuvelde geliefde. Wat ze lazen, hoe het op school toeging.

Twee atoombommen

Ik vind het ziekelijk om als Westen te blijven hameren op Japanse oorlogsmisdaden, terwijl de VS twee atoombommen op Japan hebben gegooid, twee complete steden van de aardbodem hebben gevaagd, daarmee tienduizenden onschuldige burgers veroordelend tot een gruwelijke dood: vrouwen, kinderen, bejaarden, Koreaanse gastarbeiders. Er waren vaak niet eens meer lijken om van te gruwen. Van veel mensen is niets overgebleven dan een schaduw op een muur.

In het vliegtuig terug naar Nederland zag ik eergisteren de Amerikaanse film Emperor, over een naaste medewerker van generaal Douglas MacArthur, generaal Bonner Fellers, die de opdracht krijgt te onderzoeken of de Japanse keizer Hirohito moet worden veroordeeld als oorlogsmisdadiger. Fellers is een Japan-kenner (‘Jap-lover‘, volgens een van zijn collega’s), en wéét wat een veroordeling van de keizer voor rampzalige gevolgen kan hebben.

Hollywood-gedrocht

De film is een typisch Hollywood-gedrocht, want er is natuurlijk een Japans liefje in het spel, Fellers dreigt en intimideert als een echte Amerikaanse action-hero om resultaten te krijgen: ‘There’s two thousand years of identity (‘aaidennedie’) on the line here, so if you don’t wanna see your emperor hanging from a rope, you’d better get me some results soon’ en in een bar gaat hij met drie Japanners op de vuist, maar toch is Emperor ook opvallend genuanceerd. Er is een mooie speech van een Japanse hoogwaardigheidsbekleder (ik vergeet wie) die Fellers erop wijst dat Japan China niet van de Chinezen heeft afgepakt, maar van de Engelsen, Duitsers en Russen en de Filippijnen niet van de Filippino’s, maar van de Amerikanen, “die het land op hun beurt weer met geweld van de Spanjaarden hebben afgepakt.”

Fellers kijkt ‘m grimmig aan en zegt: “I don’t need a history lesson“.

“Klemgeluld!” zouden mijn kinderen zeggen.

SAMSUNG

Japan, Peter Breedveld, Reizen, 24.08.2013 @ 09:42

[Home]

30 Reacties

op 24 08 2013 at 10:07 schreef Mart:

Na Rutte’s opmerkingen over excuses voor de ‘politionele acties’ heb ik ook wel zo ongeveer gehad met de mensen die luidkeels Japan in de onmenselijke hoek blijven duwen. Mijn eindconclusie is “Kousbroek had gewoon gelijk”.

En ik vrees met grote vreze voor het officële debuut van de nieuwe Miyazaki film. Er rommelen nu al geluiden over het Internet in de trant van “hoe kan een linkse progressief nou een wapenontwerper verheerlijken”, en ik heb het eerste gemompel over “goedpraten van het Tojo-regime” al gehoord.

Er is in het Westerse denken blijkbaar een grote behoefte aan het idee dat de Japanse wreedheid in WOII inherent aan de volksaard is. Terwijl iedereen die enigszins onbevooroordeeld de geschiedenis leest gewoon kan concluderen dat het gedrag van de strijdkrachten onder het Tojo-regime alleen afweek in details, niet in principe, van wat er elders in de wereld gebeurde.

After all, het excuus voor de atoombommen was toch het verwachte fanatieke verzet tegen een invasie? Wat is daar anders aan dan “We shall fight on the beaches […] and in the streets. We shall never surrender!”?

op 24 08 2013 at 10:41 schreef Rena:

Wordt het niet eens tijd voor een nieuw woord of begrip? Een aanduiding voor het wereldwijde oorlogsleed. Je vermeende vijand zien door de bril van menselijkheid. Overal zijn we ouders en kinderen. Niet elke soldaat is een wrede mispunt. Ik ben naïef, ik weet het. En het is ook moeilijk want het is heel eenvoudig om een hekel te krijgen aan sommige mensen.
Daarnaast houden we graag ons vijand beeld vast. Hoelang hebben Nederlanders de Duitsers tot ver na WO2 veracht. Alle Duitsers over een kam scheren. De zgn. grapjes over je fiets terug vragen.

op 24 08 2013 at 10:58 schreef Max Goedblick:

De gedachte dat Hitler de oorlog wel eens zou kunnen winnen moet een nachtmerrie zijn geweest voor de Japanse keizer. Japan was namelijk omringd door Europese koloniën, waar de nationaal-socialistische vlag zou worden gehesen als Hitler zijn klus in Europa succesvol zou hebben geklaard.

Wat deed de Amerikaanse oorlogsvloot in de Pacific, terwijl de oorlog in Europa woedde? Er op toezien dat er geen opstanden in de koloniën zouden uitbreken en zij zich niet onafhankelijk zouden verklaren? De toekomstige koloniale belangen van het Duitse Rijk in wording veilig stellen? Was Nederlands Indië op 10 januari 1942 een Nederlandse kolonie, of eigenlijk een Duitse?

Wat onze geschiedenisboekjes hardnekkig verzwijgen is dat de V.S. uit angst voor het oprukkend communisme Hitler geen strobreed in de weg wilde leggen om van het verdeelde Europa een machtig anticommunistisch rijk te maken, en dat de V.S. pas ‘onze’ bondgenoot werd toen Stalin aanstalte maakte om ‘ons’ van het nationaal-socialisme te bevrijden.

Feitelijk was Japan in ’41-’43 meer onze bondgenoot in de strijd tegen het oprukkend fascisme dan de V.S. Maar dat mag niet meer hardop gezegd worden, dus moet Japan de schurk blijven.

op 24 08 2013 at 11:52 schreef Kar:

Peter mag Shinzo zeggen.

op 24 08 2013 at 12:07 schreef Peter:

Hahaha!

op 24 08 2013 at 15:44 schreef Leo Schmit:

Een revisie van de manier waarop Japan de oorlog werd ingetrokken is nog steeds nodig. Kijk maar om je heen om te zien hoe eerst de Balkan en daarna MO de oorlog in werden getrokken. Dit houdt niet op.

Wat betreft de Japanse zaak deel ik de visie van Peter. Hij heeft dit al eerder aan de orde heeft gesteld. In een eerdere reactie van mij heb ik een verwijzing gedaan naar ‘The Singapore Grip’van J.G. Farrel. Daarin wordt haarfijn uitgelegd hoe de Japanse positie in zuidoost Azie ondermijnd wordt, hoe de Volkenbond (voorloper van de VN) Japan in de steek liet, en hoe dit uiteindelijk leidde tot de Japanse reactie. Surprise – surprise in Singapore dat door een fietsend Japans leger onder de voet gelopen wordt. Chaos als gevolg en vervolgens het gemier over Japanse oorlogsmisdaden.

http://www.nybooks.com/books/imprints/classics/the-singapore-grip/

op 24 08 2013 at 21:32 schreef MNb:

Als er nou net een Japanner is die in WO-2 géén oorlogsmisdadiger was dan Hirohito. Die was door Tojo en co politiek buitenspel gezet. De enige keer dat hij zijn mond open mocht doen gaf hij meteen opdracht een einde aan de slachting te maken.

op 24 08 2013 at 23:35 schreef MNb:

Max, je praat historische onzin.

“Wat deed de Amerikaanse oorlogsvloot in de Pacific, terwijl de oorlog in Europa woedde?”
Japan had een uiterst moderne vloot en de Amerikaanse politieke en militaire elite wist dat.

“de V.S. uit angst voor het oprukkend communisme Hitler geen strobreed in de weg wilde leggen”
Oh, vandaar Land/Lease. Vandaar dat de VS vanaf begin 1941 een onverklaarde oorlog tegen de Duitse U-boten voerde.

“Japan in ’41-’43 meer onze bondgenoot”
Oh, vandaar dat Japan in september het Driemogendhedenpact tekende met Duitsland en Italië.
Soms is je koekblikkerij grappig, Max, maar niet als het om oorlogen gaat. Dan lijk je op een misselijk revisionistje.

op 25 08 2013 at 07:11 schreef Thomas E:

Interessant dit. Ik wist eigenlijk niets van Japan’s positie in de aanloop naar WO2. Kende alleen het boze sprookje van ‘de wrede schurken met territoriumuitbreidingsdrang’.

op 25 08 2013 at 09:13 schreef Jose:

Ik raad eeniegelijk aan toch eens de wikipedia
-Japanners in Nanking- te bekijken.

op 25 08 2013 at 09:22 schreef Peter:

Maar natuurlijk, Nanking! Hoe konden we Nanking vergeten! Ingebracht door iemand die ongetwijfeld denkt dat de Aceh-oorlog een snack is die je bij Toko Kediri kunt kopen.

op 25 08 2013 at 09:44 schreef Max Goedblick:

De geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaar, MNb. De angst van de VS voor het communisme was vele malen groter dan voor Hitlers fascisme. De Lend-Lease Act was vooral bedoeld voor de VS om neutraal te blijven, zodat Hitler zijn gang kon gaan, tenzij de USSR van een politieke en militaire chaos in Europa misbruik zou gaan maken om Europa bij de Sovjet Unie in te lijven. Als de VS dat zou hebben gewild hadden wij in 1940 een “D-Day” gehad. Dat de geallieerde troepen daar in 1940 nog niet klaar voor waren is natuurlijk een smoesje achteraf; Duitsland was toen al jaren bezig een groot aanvalsleger uit de grond te stampen, en de plannen van Hitler waren in de VS allang bekend toen de eerste Duitse troepen Polen binnen marcheerden.

En wat Japan betreft, dat in oorlog was met China en en een vijandige adem van de Sovjet Unie in zijn nek voelde, die zat niet te wachten op een derde vijandelijke grootmacht in hun achtertuin, dus zolang “you can’t beat them, join them”. Ondanks de Tripartite Pact laat de geschiedenis zien dat Japan, anders dan de VS, in elk geval de Europese koloniën niet aan Hitler wilde overlaten.

op 25 08 2013 at 19:38 schreef Sasha Berkman:

Ik weet hier niet genoeg van. Ik ga er alleen wel vanuit dat ik van kinds af vals ben voorgelicht in deze alsmede in andere zaken.
Ik weet niet of het interessant is om te onderzoeken. Ik weet dat de indonesiers bv destijds de jappaners in de eerste instantie zagen als bevrijders van het nederlandse juk.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Japanse_bezetting_van_Nederlands-Indi%C3%AB#De_verovering

Dat zegt wel wat denk ik.

op 25 08 2013 at 22:19 schreef Leo Schmit:

Misschien zijn er nog wel meer ‘misselijke revisionistjes’ in de zaal, maar dat zal MNb niet weerhouden om ze er allemaal eens flink van langs te geven. Ik vind de argumenten van Max zeker het overwegen waard. Het punt van Max over de vlootmacht van de VS in de Pacific om de dekolonisatie niet te laten ontaarden in een liefdesbetuiging aan het communisme, lijkt mij heel plausibel. Ik heb zelf hierboven al gewezen op de auteur Farrel wat betreft de isolatie waar Japan in werd gedreven door de Volkenbond aangevoerd door VS en UK. Er zijn andere ‘misselijke’ bronnen die informatie geven over de uitgebreide financieele steun die de nazi’s kregen voor hun oorlogsvoorbereidingen en ook tijdens de uitvoering ervan, waaronder ook uit de VS. Het rode gevaar was alom aanwezig, immers.

Inderdaad, misselijkmakend.

op 25 08 2013 at 23:03 schreef Sasha Berkman:

De grootvader van George Bush?
http://www.theguardian.com/world/2004/sep/25/usa.secondworldwar

maar serieus, dit is oud nieuws.

op 26 08 2013 at 08:34 schreef Jose:

Geachte heer Breedveld,
Ik acht uw reactie op mijn opmerking betreffende
de japanse occupatie van Nanking zeer ongepast.
U bent het toch die over japanse oorlogsmisdaden begint.U kunt de ene oorlogsmisdaad niet tegen de ander afstrepen.
Helaas, Nanking zal blijven bestaan, net als Auschwitz en andere oorden van verschrikking.

op 26 08 2013 at 08:55 schreef Peter:

Ik ontken niet dat er Japanse oorlogsmisdaden zijn gepleegd, Jose. Maar ‘Nanking’ is een Pavlovreactie van al die hypocriete vingerwijzers die het verdommen zich te verdiepen in de oorlogsmisdaden die hun eigen land heeft gepleegd in Zuid-Oost Azië, in China, en waar eigenlijk niet.

Eerst je eigen stoepje schoon, zeg ik altijd. Japan heeft zich sinds de overgave in 1945 keurig gedragen op het internationale vlak. Géén van de landen die elk jaar op hoge toon over Japanse oorlogsmisdaden gillen, kan hetzelfde zeggen.

Over Auschwitz gesproken: terwijl de Nederlandse bevolking de Nazi’s het zo makkelijk mogelijk maakten bij het onteigenen van Joodse bezittingen en het deporteren van Joden naar vernietigingskampen (om maar niet te spreken over de beschamende manier waarop terugkerende Joodse overlevers werden behandeld door de Nederlandse overheid en de Nederlandse burgers) heeft Japan pertinent geweigerd mee te werken aan de Nazistische Jodenvernietiging. Japan heeft zelfs duizenden Joden opgevangen en beschermd:

http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_Japan

op 26 08 2013 at 18:59 schreef Ton Biesemaat:

Blijft toch een feit dat een fascistoïde Japan al voor de Tweede Wereldoorlog bezig was met koloniale expansie in China en Korea bezet hield. Als Zjukov met zijn Siberische leger niet aan de vooravond van WO2 de Japanners aan de grenzen van Mongolië had verslagen was die expansie op het Aziatische vasteland ongelimiteerd doorgegaan. Dat de USA en haar bondgenoten (waaronder Nl. Indië) Japan via een olieboycot een wereldoorlog inrommelden doet niets af aan de fascistoïde Japanse machtsuitbreiding in Azië al voor die olieboycot. Daarmee zit Japan in hetzelfde schuitje als Italië in Abbesinië, Duitsland in Oostenrijk en Tsjechië, Rusland in Finland en Baltische staten en dat is ook een waarheid Nederland in haar koloniën. Die zogenaamde democratieën als Frankrijk, Engeland en de USA (en Nederland, België, Spanje, Portugal) waren ook fascistoïde koloniale rijken. Good guys waren er niet. Hoogstens kan je zeggen dat de zegeningen van Coca Cola en chewing gum ondanks terreurbombardementen te verkiezen zijn boven stalinisme, fascisme, nationaalsocialisme of Japanse militaire dictatuur met hun veelvoud aan massaslachtingen waarbij de Yanks bijna wonderen van beschaving lijken.

op 26 08 2013 at 21:06 schreef Max Goedblick:

@Ton. Die atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, afgeworpen nadat Japan al te kennen had gegeven te capituleren, waren inderdaad wonderen van beschaving ja.

op 26 08 2013 at 21:55 schreef boris:

Peter Breedveld begint steeds meer op een gejapaniseerde Petra Stienen te lijken.

op 26 08 2013 at 22:28 schreef Sasha Berkman:

Boris ga terug je hok in!

op 27 08 2013 at 12:05 schreef Ralph van der Geest:

@Jose (25/8),Ik raad u aan toch eens de wikipedia en documentaire “Fallujah, The Hidden Massacre” te bekijken….
Nuttig wellicht voor als u zich weer eens in een discussie wilt mengen over Japan in WO2 of de aanstaande oorlog in Syrië alwaar de Amerikanen (met steun van de vier kleine kleutertjes van Groen Links) de blijde boodschap van vrije markt en democratie gaan brengen ten koste van onnoemlijk veel levens….

op 27 08 2013 at 20:19 schreef Jose:

Beste Mijnheer Ralph van der Geest,
Ik ben nu eenmaal een minkukel,neemt u mij niet kwalijk maar uit de titel moet ik toch opmaken dat het hier om Japanse oorlogsmisdaden gaat.

op 29 08 2013 at 06:57 schreef Ralph van der Geest:

@Jose, het eerste laat ik voor uw rekening en voor wat betreft het tweede: het zijn wel dezelfde Amerikanen die vandaag een oorlog tegen (de niet-kernmacht) Syrië beginnen, destijds Fallujah en VietNam met chemische wapens hebben vergiftigd, die destijds bepaalden en nog steeds bepalen wat of u en ik van de Japanners en hun daden van weleer moeten vinden. En daar gaat dit verhaal van Breedveld.

op 29 08 2013 at 10:04 schreef vander F:

Blij dat ik wel goed onderwijs heb gehad over de aanloop naar WOII in de pacific.
Waar toch duidelijk werd verteld dat Japan werd afgesneden van grondstoffen als olie en ertsen.
Die eendimensionale karikatuur van de wrede Jap heb ik in ieder geval niet hoeven aanhoren.
Dat Japan echter her en der als een beest tekeer is gegaan vanuit een racistisch superioriteitsgevoel is ook waar, wat dat betreft deden ze niet onder voor andere kolonialen en de nazi’s. Walgelijke medische experimenten etc, allemaal niet zo fraai. In japan zelf is de discussie hierover nog steeds niet gesloten, het conservatief nationalistische blok weet die geschiedenis nog immer uit de schoolboeken te houden, jarenlang werd gewoonweg beweerd dat Japan zelfs een sielug slachtoffer was in WOII, ronduit absurd.
Zag laatst een item op tv waar een Japanse vrouw met grote moeite de discussie rond oorlogsmisdaden probeert warm te houden, in dit geval geloof ik rond de ’troostmeisjes’ oftewel massa verkrachtingen en sex slavinnen ingezet voor en door het keizerlijke leger.
De openheid en schuld beleidenis van Duitsland over z’n nazi verleden steekt nogal af tegen de stilte op dit gebied in Japan.

op 29 08 2013 at 11:36 schreef Jose:

En dit is nu precies waar het hier om gaat.

op 30 08 2013 at 14:21 schreef menetekel:

Voor geïnteresseerden in de achtergronden van de in de boven dit artikel gebruikte illustratie van Hokusai (de Octopussen met de Parelduikster)is de volgende info interessant:

http://www.akantiek.com/Hokusai.Shunga.Octopuses.articles.15.htm

op 26 12 2013 at 10:19 schreef Rob:

Wie zich echt lekker boos wil maken over “schuldige” landen die hun ‘eeuwigdurende erfschuld’ niet willen erkennen, moet gewoon eens in Predappio komen kijken – de laatste rustplaats van de Duce del Fascismo, ons aller Benito Mussolini.
De Italiaanse grondwet verbiedt verheerlijking van het fascisme – maar als ik zou willen, hangt er morgen een portret van die plofkop boven mijn bureau. Politieke partijen die zich “mussoliniaans” noemen (“fascistisch” mag niet), kunnen gewoon meedoen aan verkiezingen. De voormalige minister van Defensie Ignazio La Russa vertelde hoe trots hij was dat zijn ouders hem in 1946 – als een van de eersten na de oorlog! – de tweede naam Benito hadden meegegeven.
En daar kraait geen haan naar. Ja, ik zei de gek.

op 01 02 2016 at 15:34 schreef A.Zorge:

Zeer geachte heer Breedveld,
Eigenlijk min of meer bij toeval uw uiteenzetting van 24.08.2013 gelezen. Ik houd mij o.a. bezig met demografie. Kunt u mij zeggen waar en wanneer de ontvolkingen plaats vonden die honderden millioenen levens eisten? En zoudt u mij gekwalificeerde bronnen kunnen opgeven waar ik verdere details hierover kan te weten komen?
Bij voorbaat mijn dank.
Met vriendelijke groet,
A.Zorge

op 01 10 2016 at 20:47 schreef J.v.Schaik:

Heer Breedveld vind de duizenden japanse doden bij de reddende atoombommen blijkbaar erger dan de miljoenen moorden die de japanners op hun geweten hebben. De eerste atoombom was blijkbaar voor de jap niet voldoende om te stoppen met de oorlog waarna de tweede waarschuwing volgde, waarom niet eerlijk gezegd dat het de schuld van japan zelf was, dat er weer zoveel onnodige slachtoffers vielen?
Bedenk dat het altijd politiek georiënteerde lieden zijn die oorlogen veroorzaken, waarbij vooral burger slachtoffers vallen.