Japanse Lente
Peter Breedveld
Illustratie: Werner Klemke
Er is iets spectaculairs gaande in Japan. Al weken is er een gestaag groeiende, massale protestbeweging tegen het plan van de regering voor nieuwe kerncentrales. Gisteren gingen weer vele tienduizenden Japanners de straat op, burgers gaan zelfs in hongerstaking en werknemers en aandeelhouders van Tepco, verantwoordelijk voor de rampzalige nasleep van het ongeluk met de kerncentrale in Fukushima, keren zich openlijk tegen het bedrijf met schokkende onthullingen over de omvang van de ramp en ondubbelzinnige eisen om alle opnames, die er zijn van het overleg tussen de leiding van Tepco en het personeel van de kerncentrale in Fukushima tijdens de ramp, over te dragen om te kunnen bepalen wie er in welke mate verantwoordelijk is voor de ramp.
Ongehoord in Japan, waar de burger altijd vrij apathisch is ten aanzien van de overheid en het management van het bedrijf, waarvoor hij werkt. Begin jaren negentig liet hij iets van zijn ongenoegen merken door in het stemhokje de hegemonie van de LDP, een soort Japanse CDA, aan het wankelen te brengen. In 2009 werd de LDP, die sinds de jaren vijftig bijna onafgebroken had geregeerd, overtuigend verslagen door de in 1998 opgerichte Democratische Partij, maar een spectaculaire verandering van de status quo heeft dat niet gebracht. De overheid bleef dezelfde ondoorzichtige, bureaucratische moloch en de burger dezelfde lethargische horige. Of zo leek het althans.
De massale protesten bewijzen dat de Japanse regering het nu echt heeft verkloot, al is dit niet begonnen met de aardbeving en de daarop volgende nucleaire ramp, waarbij overheid en bedrijfsleven, een heilige twee-eenheid in Japan, voor de ogen van de hele wereld demonstreerden hoe ineffectief, incapabel en corrupt ze waren.
Nee, deze Japanse Lente vindt zijn oorsprong in het barsten van de economische luchtbel, eind jaren tachtig, alweer meer dan twintig jaar geleden dus. Daar is het land, tot dat moment één van de machtigste economieën van de wereld, nooit meer helemaal bovenop gekomen.
Die economische crisis maakte een eind aan een hoop zekerheden voor de Japanse sarariman, die zich ’s morgens vroeg braaf in de metro liet proppen voor een lange dag op kantoor, meestal laat in de avond eindigend in een karaoke-bar met collega’s en de baas, terwijl vrouwlief was aangewezen op de zoon des huizes voor wat liefde, aandacht en het blussen van haar gloeiende lendenen.
Een zwaar bestaan, maar daar stond tegenover dat de sarariman was verzekerd van een levenslange baan bij hetzelfde bedrijf. Dat was zijn familie, zoals een dorp in het feodale Japan de familie was van de horige, die de bescherming genoot van zijn heer, in ruil voor blinde loyaliteit.
Nu behoeft dat beeld wel wat nuance, want ook toen Japan economisch bloeide, waren er kleine bedrijven en zelfstandige ondernemers die zich geen mooie secundaire arbeidsvoorwaarden voor hun personeel konden veroorloven. Maar die garantie op een levenslange baan was wel één van de cruciale elementen van het Japanse succesverhaal, steunend op de tomeloze inzet van de Japanse werknemer.
Die zekerheden behoren inmiddels tot het verre verleden. Japanse werknemers kunnen ook zomaar op straat komen te staan. Ze genieten van niemand bescherming, zeker niet in de grote steden. Dat werd er door de aardbeving en de nucleaire ramp nog eens flink ingeramd, dat ze er helemaal alleen voor staan. Tepco liet zien graag wat mensenlevens op te offeren als daarmee wat kosten konden worden bespaard en de overheid bleek er een beetje voor spek en bonen bij te staan, zoals duidelijk werd uit de de openlijk beleden, machteloze woede van de inmiddels opgestapte premier Naoto Kan.
Opvallend is de totale onzichtbaarheid van het Japanse keizershuis, dat nog niet zo lang geleden de waarborg was voor de Japanse eenheid. Het was de keizer die na de Tweede Wereldoorlog door de Amerikaanse generaal McArthur slim werd ingezet om de democratie in de Japanse samenleving te masseren, de laatste keer dat het de VS is gelukt van bovenaf een dictatuur te democratiseren. De laatste keer ook, trouwens, dat Amerika niet zo stom was de heersende dictator te vervangen door een marionet.
Maar de keizer schittert vandaag de dag door afwezigheid en de Japanse burger pikt het niet langer. Is dit het begin van een nieuwe periode voor Japan? Een tijd waarin de burger de regie over zijn eigen leven neemt?
Ik moet denken aan de boerenopstand in 1637, de Shimabara-opstand. Die werd uiteindelijk wreed en bloedig neergeslagen en leidde tot de vervolging van christenen en de bijna complete isolatie van Japan van de rest van de wereld, die meer dan twee eeuwen duurde, maar die opstand liet ook zien dat Japanners niet tot in het oneindige met zich laten sollen door hun heersers.
De reactie van de Japanse overheid op de huidige opstand is nogal verkrampt: ze probeert het aantal protestdemonstranten te bagatelliseren, terwijl tegelijkertijd een indrukwekkende politiemacht wordt ingezet ter ‘beveiliging’ van de demonstraties. Het protest wordt geleid door een aantal publieke figuren, waaronder muzikant Ryuichi Sakamoto en acteur Taro Yamamoto, die door zijn filmproductiemaatschappij aan de dijk is gezet vanwege zijn standpunt ten aanzien van kernenergie.
Intussen vecht premier Yoshihiko Noda voor het behoud van zijn Democratische Partij, die dreigt te scheuren vanwege een plan voor de verhoging van de BTW van vijf naar tien procent. De komende tijd zou wel eens heel interessant kunnen worden voor Japan-watchers.
Als tenminste niet eerst de langverwachte Moeder der Aardbevingen zich aandient om Japan in één keer in zee te doen verdwijnen. Ik hoop niet dat dat deze zomer al is, als Hassnae en ik er een paar dagen verblijven.
Steun deze site (en daarmee de strijd voor de vrije meningsuiting) met een kleine donatie (of een grote!) via Paypal of met een storting op rekeningnummer 39 34 44 961 (Rabobank Rijswijk) o.v.v. ‘Frontaal Naakt’.
Japan, Peter Breedveld, 30.06.2012 @ 15:21
28 Reacties
op 30 06 2012 at 15:54 schreef Eduvas:
@ De laatste keer ook, trouwens, dat Amerika niet zo stom was om domweg de heersende dictator te vervangen door een marionet
Als kanttekening daarbij valt op te merken dat het aanblijven van de keizer geen Amerikaans idee was, maar de capitulatievoorwaarde van Japan. Zijn goddelijke status heeft hij wel in 1946 door de Amerikanen moeten opgeven
op 30 06 2012 at 16:21 schreef Rob:
Het aanblijven van Hirohito was geen capitulatievoorwaarde, Eduvas. Er waren geen capitulatievoorwaarden; men had niets anders geaccepteerd dan de Verklaring van Potsdam.
De Geallieerden bepaalden dat Keizer en regering onder bevel van de Supreme Commander of the Allied Forces zou vallen; en dat de toekomstige regeringsvorm van Japan door het volk bepaald moest gaan worden.
Het was uiteindelijk gen. Douglas McArthur die de Keizer op zijn troon wilde houden, als symbool van de eenheid van het Japanse volk, en in tegenspraak tot diegenen die hem voor oorlogsmisdaden wilden berechten. In plaats van die berechting heeft hij zijn status van arahitogami moeten opgeven.
op 30 06 2012 at 18:15 schreef Nils:
Shigata ga nai.
op 30 06 2012 at 18:35 schreef Japanse burger komt in opstand: massale protestbeweging tegen geplande bouw nieuwe kerncentrales | Sargasso:
[…] Japanse burger komt in opstand: massale protestbeweging tegen geplande bouw nieuwe kerncentrales 0 if (typeof(et_ord)=='undefined') et_ord=Math.floor(Math.random()*10000000000000000); if (typeof(et_tile)=='undefined') et_tile=1; document.write(''); […]
op 30 06 2012 at 19:12 schreef leo schmit:
Japan is een deelstaat van de VS. Noorwegen en Nederland ook.
op 30 06 2012 at 19:30 schreef rakker:
@ De laatste keer ook, trouwens, dat Amerika niet zo stom was om domweg de heersende dictator te vervangen door een marionet
Nog een misvatting, het woord dictator is hier niet op zijn plaats.
Hirohito was wel keizer (Tenno)van Japan, maar anders dan Hitler in nazi-Duitsland had hij helemaal niets te dicteren.
Hirohito was een amateur-geleerde-bioloog/schelpenverzamelaar, die zich totaal niet bemoeide met staatszaken, dat hoorde niet bij zijn taak en mocht hij ook niet.
Het hele idee van Pearl Harbour en de rest van de oorlog was bedacht door de militaire top, Hirohito had daar niets mee van doen.
Mc Arthur wist dat, hij had zich goed laten voorlichten door Japan-kenners.
op 30 06 2012 at 20:26 schreef Peter:
Wat Rakker zegt, is honderd procent waar. Ik verbaas me over zoveel nuance bij iemand die zich tot nu toe deed gelden als een typische exponent van Domrechts.
Toch zou de militaire top van Japan nergens zijn geweest zonder de legitimatie van Hirohito. Hij was het, die het Japanse volk gehoorzaamde. Het was ook via hem, dat Amerika democratie wist door te voeren.
Bovendien kon ik zo de link leggen met het huidige Amerikaanse buitenland-beleid. Hoe zou de wereld er hebben uitgezien als een McArthur de dienst zou hebben uitgemaakt wat dat betreft?
op 30 06 2012 at 20:32 schreef leo schmit:
Ik ken geen enkele boerenopstand die niet is neergeslagen.
Wat is dit nou weer: “Nee, deze Japanse Lente vindt zijn oorsprong in het barsten van de economische luchtbel.”
Hallo Peter, als japanoloog graag een beetje meer respect voor de Japanse economie, zoals die na 1945 is opgebouwd. Geen enkel land, nou ja, misschien Duitsland heeft dat na kunnen doen. Luchtberl? Heb je wel eens in een Toyota of Honda rondgereden? Sony apparatuur gebruikt?
Natuurlijk schittert de keizer door afwezigheid. terecht. Weg met die flauwekul. Het zou mooi zijn als onze oranje patsers ook schitterden door afwezigheid. Wat heeft die zooi in godsnaam met kernscentrales te maken.
op 30 06 2012 at 20:44 schreef Peter:
Je zou de Franse revolutie een ‘boerenopstand’ kunnen noemen die met vlag en wimpel is geslaagd, of niet, Leo? How about de Amerikaanse revolutie?
De luchtbel ging over grondprijzen en aandelen, speculatie dus. Dat is de fout die in alle landen steeds weer wordt gemaakt: economieën zijn niet meer gebaseerd op wat we daadwerkelijk presteren, maar op wat we hopen te presteren.
How’s that for een analyse van iemand die eigenlijk geen reet verstand heeft van economie, maar die wel weet wanneer er een dik belegde boterham in het verschiet ligt en wanneer niet?
Over de keizerlijke en koninklijke ‘flauwekul’ moeten we een andere keer maar eens een boom opzetten. Hoe ouder ik word, hoe genuanceerder ik daarover denk.
op 30 06 2012 at 21:24 schreef Niek Holtzappel:
Japan, en ook Duistsland, waren er ook zonder McArthur wel bovenop gekomen. De instituties hadden, ondanks de dictaturen, nog steeds veel democratische elementen en er was ruimte voor een middenveld. Na het slopen van het militair industrieel complex, de zaibatsu, konden de oude instituties weer ruimte krijgen. Verder beschikten beide landen over uitstekend ‘basismateriaal’, namelijk een goed geschoolde en vlijtige bevolking. Ik denk niet dat een McArthur in een land als Rusland of Irak iets dergelijks voor elkaar heeft gekregen.
op 30 06 2012 at 21:43 schreef betwister:
…acteur Taro Yamamoto, die door zijn filmproductiemaatschappij aan de dijk is gezet vanwege zijn standpunt ten aanzien van kernenergie….
Dit klinkt voor mij geloofwaardig.
In Japan worden veel zaken in overleg geregeld tussen:
– bedrijven en politici
(overheidsopdrachten voor bedrijven, stemmen of campagnegelden voor de politicus)
– politici en belangengroepen (stemmen voor de politicus, klapvee op bijeenkomsten)
– ambtenaren (deze worden zelden teruggefloten door de rechter, omdat procedures kostbaar zijn en veel rechters gezagsgetrouw zijn)
Uitgebreider staat e.e.a. beschreven in “the enigma of Japanese Power” door Karel van Wolfferen (met dubbel f, meen ik).
op 30 06 2012 at 22:52 schreef Peter:
Niek, welke oude instituten bedoel je precies?
op 01 07 2012 at 00:23 schreef Haes:
De jiyūminshutō 自由民主党 is de Liberaal-Democratische Partij, afgekort als LDP niet LPD.
op 01 07 2012 at 00:53 schreef Peter:
Oeps! Dyslexie playing up!
op 01 07 2012 at 10:23 schreef Eduvas:
@Rob
Heb het even nagekeken. Zelf had ik het uit geschiedenislessen middelbare school, en boeken mbt 2e wereldoorlog. O.a grootboek 2e WO, deel 3, 2e druk 1968, Uitg.Readers Digest, blz. 1479.
Het Japanse kabinet liet via Zwitersland weten de verklaring van Potsdam te aanvaarden op voorwaarde dat de keizer zou aanblijven.
Door jouw opmerking toch nog andere bronnen geraadpleegd, en vond hetzelfde, maar ook enkele uitgebreidere, waarin het Amerikaanse antwoord stond:
“From the moment of surrender the authority of the Emperor and the Japanese government to rule the state shall be subject to the Supreme Commander of the Allied powers who will take such steps as he deems proper to effectuate the surrender terms. … The ultimate form of government of Japan shall, in accordance with the Potsdam Declaration, be established by the freely expressed will of the Japanese people.”
Gezien de onduidelijke positie aangaande de keizer, wilde Suzuki dit verwerpen, maar is door de keizer aanvaard. Het is dus wel een Japanse voorwaarde geweest, maar de Amerikanen hebben in het midden gelaten of dit wel of niet zou gebeuren.
Bedankt dus voor de opmerking. Weer wat bijgeleerd.
op 01 07 2012 at 15:48 schreef MNb:
Weet je wie wel zichtbaar is na een Japanse aardbeving?
http://www.cracked.com/article/238_5-inspiring-acts-kindness-by-terrifying-crime-syndicates/
@Leo Schmitt: “Geen enkel land, nou ja, misschien Duitsland heeft dat na kunnen doen.”
Probeer het eens met Italië. Had tussen 1950 en 1990 een economische groei van gemiddeld 5% tegen Duitsland 4,5%. Maar dat schijnt tegenwoordig niet zo’n populair feit te zijn.
@Eduvas: Nou nog even data vergelijken; wanneer precies de Japanse regering reageerde op de Verklaring van Potsdam en wanneer precies die atoombommen gedropt werden. De voor de hand liggende vraag is dan: waar waren die bommen eigenlijk goed voor?
op 01 07 2012 at 16:47 schreef J.E.Christ:
Nog even een bijzonderheid over Keizer Hirohito:
Naar Shanghai waren eind van de dertiger jaren veel duitse Joden gevlucht. Na 1942 werd Japan onder druk gezet om ook deze Joden te vervolgen, de SS had reeds een gaskamer laten bouwen bij Shanghai maar Hirohito weigerde het uiteindelijke bevel te tekenen waardoor de Joden het althans in Shanghai hebben overleefd.
Dit zijdelings na bovengenoemd verhaal.
op 01 07 2012 at 17:31 schreef leo schmit:
“Je zou de Franse revolutie een ‘boerenopstand’ kunnen noemen die met vlag en wimpel is geslaagd, of niet, Leo? How about de Amerikaanse revolutie?”
Franse revolutie weet ik iets van, Amerikaanse revolutie (?), niks. Ik weet eet niet eens dat er een Amerikaanse revolutie heeft plaatsgevonden.
De Franse revolutie was geen boerenopstand, maar een opstand van de opkomende elite in het Frankrijk van het oude regime:, lees Toqueville”Anciernne Regime”. Boerenopstanden, waar dan ook, zijn in de loop van de geschiedenis altijd genadeloos neergesabeld.
op 01 07 2012 at 19:15 schreef Peter:
Nee, Leo, de Franse revolutie was een volksopstand, weliswaar geleid door een elite, maar dat geldt ook voor de Shimabara-rebellie.
De Amerikaanse revolutie is gewoon de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog.
Er is geen natuurwet die bepaalt dat boerenopstanden tot mislukken zijn gedoemd. Als boeren in opstand komen, betekent dat dat je het als heerser hebt verkloot. Dan kun je de rebellen bloedig neerslaan, maar je weet ook dat het je het daarna over een andere boeg moet gooien.
op 01 07 2012 at 22:12 schreef Mark:
op 30 06 2012 at 20:26 schreef Peter:
“… deed gelden als een typische exponent van Domrechts.”
Weer dat domrechtse wat om de hoek komt kijken. Met een hoofdletter nog wel. Dat is geloof ik wel het ergste wat een vermeende idioot kan begaan.
Peter, kun je eens een onderwerp lanceren waarin helder en duidelijk omschreven is wat het één en wat het ander is? Een uitgebalanceerd persoon is zich vaak niet van het één en het ander bewust. Ik heb sympathieën voor beiden.
op 01 07 2012 at 23:55 schreef MNb:
Heel erg off-topic, maar wie de beruchte Slag in de Javazee eens vanuit een heel ander perspectief wil leren kennen moet dit lezen:
Dat is bepaald niet het in Nederland gangbare verhaal. Voorbeeldje om je lekker te maken:
“Ik zag de toekomst zonder hen somber in.”
op 01 07 2012 at 23:58 schreef Eduvas:
@mnb
1945-06-21: capitulatie Okinawa
1945-06-22: De keizer, gesteund door premier Suzuki, bespreekt in de opperste krijgsraad het beëindigen van de oorlog. Verworpen door het militaire opperbevel.
1945, medio juli: Japan benadert meermaals de USSR voor bemiddeling wapenstilstand. Stalin laat Truman weten de Japanse onderhandelingsvoorstellen te vaag te vinden voor serieuze bemiddeling.
1945-07-26: 1e ultimatum Potsdam. Beantwoord met mokusatsu, hetgeen als verwerping werd beschouwd.
1945-08-06: atoombom Hiroshima
1945-08-08: USSR verklaart Japan de oorlog
1945-08-09: atoombom Nagasaki
1945-08-09: Japan bereid tot aanvaarding ultimatum als de keizer kan aanblijven.
1945-08-15: Japan aanvaart verklaring Potsdam volledig.
1945-09-02: ondertekening capitulatie.
Waar waren die bommen goed voor? Als cynicus denk ik dat Truman weinig keus had om het resultaat van een miljardenproject niet te gebruiken.
Vanuit VS gezien geef ik de VS overigens gelijk. Het kostte op die manier niet nog meer Amerikaanse doden. Of Japan zonder de bommen niet gecapituleerd had?
Japan was al geruime tijd naar oorlogsbeëindiging cq. capitulatie aan het bewegen. Maar snel ging het zeker niet. Met de bommen
op 03 07 2012 at 01:20 schreef Sabian:
‘Tijdens de slag om Okinawa (van 1 april tot 21 juni 1945 ) hadden de Amerikanen als gevolg van felle Japanse tegenstand en kamikaze-aanvallen onverwacht hoge verliezen geleden. Het Amerikaanse leger redeneerde dat het veroveren van het vasteland van Japan op vergelijkbare tegenstand zou stuiten en nog veel meer doden zou kosten. Jarenlang werd het getal van 500.000 tot meer dan een miljoen Amerikaanse doden genoemd in het geval van een invasie op de Japanse thuiseilanden. Deze aantallen worden tegenwoordig als schromelijk overdreven beschouwd. Onder wetenschappers bestaat de consensus dat er in dat geval hoogstens 46.000 doden zouden zijn gevallen, zoals zou blijken uit vrijgegeven militaire rapporten.’
Overigens werd voor de eerste atoomaanval Japan de gelegenheid gegeven tot capitulatie. Maar Japan had inderdaad 4 eisen/voorwaarden. Na de eerste atoom-aanval weigerde Japan zich nog steeds over te geven en daarmee werd de tweede aanval een feit. Hiroshima werd o.a. gekozen als doel omdat er geen grote kampen met POW’s waren [menselijk schild tegen bombardementen] en de stad niet eerder grootschalig aangevallen was. Tevens wilde de US ook overmacht jegens de Sovjet Unie tonen.
op 03 07 2012 at 11:29 schreef Niek Holtzappel:
@Peter, Met de oudere instituties bedoel ik in dit geval het feit dat Japan een gekozen parlement kende, een burgerlijk recht gebaseerd op het Duitse recht en moderne wetenschap bedreef. Sommige dingen raakten ondergesneeuwd in de jaren ’30 en ’40, maar bleven in wezen bestaan, vandaar dat Japan na 1945 de draad weer snel kon oppakken.
op 04 07 2012 at 13:13 schreef msikma:
Het slotoffensief aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was inderdaad spectaculair. De daadwerkelijke reden waarom er geen atoombom op Tokyo viel is omdat niemand het zou hebben gemerkt.
op 04 07 2012 at 16:32 schreef You On A Gin:
De bommen op Hiroshima en Nagasaki dienden (naast het indammen van, toegegeven, JP expansiedrift) vooral om aan de USSR te laten zien wat er gebeurt als je met de USA fuckt. Dat is natuurlijk best wat onschuldige mensenlevens waard. Zodoende.
op 04 07 2012 at 17:25 schreef rakker:
Toen de grote bommen op Hiroshima en Nagasaki vielen was Tokyo al voor een groot deel weggevaagd door fosforbommen.
Omdat het centrum voor een belangrijk deel uit houten huizen bestond waren die erg efficiënt.
op 06 07 2012 at 13:35 schreef leo schmit:
Al ben ik van de Japanse lente nog niet overtuigd, alles bijmekaar een mooi voorbeeld van een goed blog artikel met veel interessante inbreng en kennisverrijking.
Wie de moeite neemt om de links op bijgaand lijstje aan te klikken zal beseffen dat het met boerenopstanden, of volksopstanden, al dan niet geleid door elite figuren, systematisch slecht afloopt.
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_peasant_revolts
De veronderstelling dat de heersers na het neerslaan van de opstanden hun repressieve beleid bijstelden acht ik niet bewezen. Maar het zou kunnen zijn dat betrokken heersers in sommige gevallen zelf het veld moesten ruimen en dat anderen het iets anders gingen aanpakken. Een indirect resultaat.
Overigens ontbreken er nog flink wat peasant revolts op Wiki, zoals de Huk rebellion van de Philippines, de Viet Minh van Vietnam, de Pathet Lao van Laos, de lange Mars van Mao (ook elite), Diponegoro I en II van Java, en niet te vergeten Boer Koekoek van Gelderland.
Een boom opzetten over keizerlijke en koninklijke rollen gaat misschien ook nog leuk worden.
RSS