Jacobus Capitein: van kindslaaf tot paria
Esther Gasseling
Van Ghanese kindslaaf werd hij in 1742 de eerste gepromoveerde zwarte Afrikaan (theologie in Leiden), de eerste zwarte predikant, en in feite dus zo’n beetje de eerste zwarte intellectueel. Toch was hij totaal ongeschikt om als boegbeeld te dienen van de latere zwarte emancipatie: als ex-slaaf keurde hij het houden van christelijke slaven goed.
Hierdoor geïnspireerd componeerde de Vlaamse schrijver-performer Vitalski het dertig pagina’s lange, muzikale gedicht Distels & Doorns, Hooglied van Jacobus Capitein.
…door kromme distels en doorns
liepen wij
geketend door elkander,
zelfs niet wetende
waar ergens onze vader,
wie nog onze moeder –
die dingen
waren gewoon niet duidelijk
—–
één dag eerder waren mijn zus en ikzelf
met vrienden
naar het dorp bij de rivier
en daar hadden we van die menseneters
enkele zeer eigenaardige spullen gevonden,
doorweekt in de bocht van de rivier
dat
griezelig schepnet van ze.
ik slingerde heen,
ik slingerde weer,
ik ging als een adder tekeer.
mijn zus die riep
in de verte,
het rivierschip
dat al vertrokken was
en de zon zelf
die haar koers niet meer zou wijzigen…
Weggeroofd en cadeau gedaan
Jacobus Capitein (1717-1747): vanwege zijn naam had hij de zoon kunnen zijn van een koopman van de West-Indische Compagnie. En dat was hij ook, min of meer, nadat hij op achtjarige leeftijd van zijn ouders in Ghana was weggeroofd, verkocht aan een Zeeuwse kapitein en vervolgens cadeau gedaan aan de koopman Jacobus van Goch uit Den Haag.
Die behandelde hem als een pleegzoon, gaf hem zijn naam en liet hem onderwijs volgen aan de Latijnse school en vervolgens aan de Leidse universiteit.
Goed nieuws voor de slavenhouders
De Ghanese Hollander schreef er zijn dissertatie De Servitude, Libertati Christianae Non Contraria. Daarmee betoogde Capitein, in een tijd dat er steeds meer slaven tot christen werden gedoopt, dat zij niet als beloning na zeven jaar behoefden te worden vrijgelaten, zoals sommige predikanten opperden.
Het geleerde standpunt van Capitein was goed nieuws voor de slavenhouders, die zo hun geloof konden ‘belijden’ zonder dat hun plantages leegliepen. En goed nieuws voor de kerk, die ook overzees graag zieltjes wilde winnen.
Jacobus Capitein
Tragisch gedicht
Als dichter verplaatste Vitalski zich vooral in het kind en de mens Jacobus Capitein. Hij schreef een tragisch en visionair gedicht, eenvoudig van woordgebruik, maar onnavolgbaar muzikaal. Het lied vangt aan bij zijn gevangenneming, waarna we de kleine Ghanees volgen op zijn boottocht naar het Westen. Hardop voorgelezen, wat Vitalski wondermooi doet, duurt zijn gedicht circa twintig minuten.
Vitalski draagt voor
Vitalski (1971) paart een onfeilbaar gevoel voor geschreven tekst aan een virtuoos talent als performer. Vitalski dit jaar te gast bij Winternachten? Laten we het hopen! Volg ook Vitalski’s blog over de grote en kleine dingen van het leven, met elke dag een Bunnie. Distels & Doorns, Hooglied van Jacobus Capitein van Vitalski verscheen onlangs bij Xtra, waar Esther Gasseling uitgever is.
Esther Gasseling, 01.07.2013 @ 18:36
RSS