Isidro
Anita Brus
Scene uit Sword of Doom.
Ooit ben ik bijna aangerand. In Cuba. Door een prachtige Cubaan die een dubieuze vriendschap met mij was aangegaan en met wie ik op een vrachtwagen vol Cubanen naar de zee was gereden, waarna hij zich ergens aan het strand bijna aan mij vergreep.
Het was 1997 en we reden van Santiago de Cuba naar Playa Sivoney. Eigenlijk had ik het al wel een beetje gehad met deze Cubaan die Isidro heette en die ik had ontmoet in de bar van het hotel, terwijl hij daar een wat oudere Deense dame verleidde. Wat mij in eerste instantie aantrok in hem was, behalve zijn spetterende uiterlijk, zijn sociale betrokkenheid. Hij nam de Deense en mij mee naar een sloppenwijk in Santiago de Cuba waar wij het andere Cuba zagen, voor zover wij dat niet al hadden gezien. Voorbij alle communistische propaganda leefden de meeste Cubanen in armoede en openbaar vervoer was er in die tijd nauwelijks nog, waardoor ik mij door het land verplaatste in aftandse taxi’s en op vrachtwagens. Soms was er zelfs geen eten, want wij waren net voorbij de ‘periodo especial‘, de periode waarin de hulp van de Sovjets was weggevallen en Cuba het nagenoeg zonder de dagelijkse basisvoorzieningen moest stellen.
Socialistisch paradijs
De ellende in de sloppenwijken van Santiago de Cuba sloeg echter alles. Was dit het ware gezicht van het socialistische paradijs? Meer ‘muerte‘ dan ‘socialismo‘, afgaand op de op alle muren gekalkte slogan ‘socialismo o muerte‘. Stinkende krotten van huizen waar mensen opeen gepakt zaten tussen vodden en roestige, half vergane spullen. Dat waren de omstandigheden waarin Isidro was opgegroeid en die hij ons wilde laten zien. Ik werd daar in die tijd bijzonder triest van, maar Isidro had ook aangename zaken te bieden. Hij bracht ons onder andere naar ‘casas privadas‘ waar je in tegenstelling tot de officiële restaurants wel heerlijk kon eten. Dat hij en zijn vrienden gratis van onze maaltijd mee aten namen we op de koop toe. Die licht delinkwente instelling van hem had iets vanzelfsprekends en misschien ook wel iets aantrekkelijks in een onvrij land. Bovendien deden wij er ons voordeel mee, want zonder Isidro hadden wij nooit dat gezellige pension gevonden bij het gezin waarmee hij een dealtje bleek te hebben en zonder hem hadden wij nooit zo veel gezien.
Nadat de Deense verder was gereisd, stortte Isidro zich op mij en ik liet het mij aanleunen. Hij teerde weliswaar op mijn zak, maar voerde mij ook mee naar plekken waar de zwarte bevolking van Santiago de Cuba deed aan santería en reinigingsrituelen. Ik zag er taferelen van over de grond kronkelende en in trance verkerende danseressen die langs bepaalde rituelen weer overeind werden geholpen. Erg boeiend allemaal voor iemand die zoiets nog nooit gezien had en wat ook hielp was dat Isidro prachtige tekeningen maakte in mijn dagboek. Ik viel voor zijn belangstelling en de kunstenaar in hem, maar helaas had ik al een vriendje.
Cubaanse gevangenissen
En toen kwam dat moment waarop het mij eigenlijk ook allemaal wel wat veel werd en hij zich op dat strand niet meer kon inhouden. Als ik destijds niet heel erg hard was gaan huilen was alles anders afgelopen. Met mijn gehuil verdween blijkbaar ook mijn aantrekkingskracht en dat bracht hem niet alleen tot bedaren, maar ook tot een bekentenis.
Wat hij nog niet had verteld was dat hij al met al zes jaar had doorgebracht in de Cubaanse gevangenissen vanwege vechtpartijen en opruiing. De laatste keer dat ze hem hadden gearresteerd was omdat hij over de socialistische leuzen heen had geschilderd, wat hem maar liefst twee jaar gevangenisstraf had opgeleverd. Uiteraard was dit verhaal geen excuus voor de bijna-aanranding en had ik hem daarna ook resoluut kunnen dumpen. Toch bleef ik ook na dit voorval nog een tijdje met Isidro omgaan.
Prachtige tekeningen
Nu Castro dood is moet ik aan hem terugdenken. Als afscheid schreef hij bij zijn prachtige tekeningen in mijn dagboek de volgende woorden (door mij vertaald vanuit het Spaans):
‘Als je je op een dag alleen voelt, denk dan aan mij. Dat ik je nooit zal vergeten, dat ik altijd zal hopen dat jij mijn leven zult vullen met de kleuren van je blikken, jouw ogen die de kleur hebben van de zee en soms de kleuren van een rozentuin. Ze maken van mij een man vol verlangen die gelukkiger is dan iedere andere man op deze wereld. Vergeef mij alsjeblieft alle slechte dingen die de afgelopen dagen gebeurden. Het was erg mooi je te kennen en jouw gezelschap was heel aangenaam. Je bent zo zacht dat zelfs geen rozenblaadje vergeleken kan worden met de zachtheid van jouw streling.’
Onder het communistische regime en de miserabele omstandigheden van het leven dat hij destijds leidde is toch wel een kunstenaar aan hem verloren gegaan. Op internet wordt niet alleen getreurd om de dood van Castro, maar ook gejuicht. Of dat juichen voor Isidro niet veel te laat komt is de vraag.
Anita Brus is docent in de Spaanse taal/literatuur/kunst en schrijft over tango in het tijdschrift La Cadena. Zij publiceert ook teksten in het Spaans en in het Nederlands op haar eigen weblog. Lees het verbijsterende relaas over haar domrechtse date. Volg haar op Twitter.
Anita Brus, 28.11.2016 @ 15:40
40 Reacties
op 28 11 2016 at 18:41 schreef Kees Romijn:
Misschien waren de mensen het kapitalisme wel zat. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen, met al dat racisme, sexisme en xenofobe gedrag wat je hier haast alle dagen om je heen ziet in Nederland.
op 28 11 2016 at 19:24 schreef Ana:
In Cuba bestaat ook racisme en xenofobie. Toen ik daar in 1997 was hoorde ik in Santiago de Cuba forse racistische opmerkingen van de blanken over de zwarten die daar het carnaval vierden.
op 28 11 2016 at 20:19 schreef Thomas E@thomas@telfort.:
Diverse keren heb ik Cubaanse artsen ontmoet en was altijd onder de indruk van hun betrokkenheid en hun klassiek-diagnostische vaardigheden. Dus nog ouderwets ‘kloppen’, luisteren, observeren en doorvragen. Ook hun georganiseerdheid in een hecht netwerk met verpleegsters en zelfs epidemiologische ondersteuning rond de hen toevertrouwde gezinnen, vond ik bijzonder. Ik vraag me af hoe de gezondheidszorg nu juist op Cuba zo tot bloei kon komen. Was Castro zo’n hypochonder? Of hebben de Russen er invloed op gehad??
op 28 11 2016 at 21:37 schreef Sasha Berkman:
Che Guavara voor de UN in 1964:
https://www.youtube.com/watch?v=-ekfej_kmHQ
Fidel en Che zijn voor wat mij betreft onsterfelijk.
De meeste mensen op aarde denken daar trouwens zo over.
op 28 11 2016 at 22:05 schreef Ana:
Tja, mythes die door velen worden gekoesterd. Maar die hebben vaak weinig van doen met de werkelijkheid ter plekke. Fidel Castro en Che Guevara zijn ook veelvuldig bekritiseerd. Cuba kent tot op heden censuur. Wat de meeste menden op aarde denken die het land nog nooit hebben bezocht zegt niet alles.
op 28 11 2016 at 23:58 schreef Sasha Berkman:
De meeste mensen op aarde zijn geen profiteurs van het westerse imperialisme :)
op 29 11 2016 at 00:10 schreef Murat:
Dat het daar zo slecht ging lag niet aan het socialisme. Het was omdat Amerika het land volledig de kiem in heeft gesmoord.
Een ontzettend smerig spelletje is gespeeld met alle Zuid-Amerikaanse landen die het lef hadden, tegen Amerika’s wil in,geen rechts neoliberaal beleid uit te voeren.
op 29 11 2016 at 04:38 schreef mirjam:
Prachtig verhaal, Anita! Zoals veel wat je schrijft. Romantische praat over de grootsheid van het communisme op Cuba doet me denken aan dergelijke bewieroking van Mao. Wat die Mao allemaal voor mekaar kreeg in zijn China! We zagen het immers zelf op teevee: blije mensen, allemaal lachend, allemaal juichend voor Mao. Er waren beelden van, en dus was het waar.
Die tijd is nu voorgoed voorbij. Beelden blijken ook de waarheid niet te spreken. Ook de waarheid bestaat niet meer.
op 29 11 2016 at 09:19 schreef Ana:
Dank Mirjam.
En Murat, er zijn nogal wat socialistische heilstaten ontmaskerd. Nou liet Fidel Castro zich wel zien als origineel denker, maar hij hield tegelijkertijd ook vast aan een achterhaald systeem. Dat leidde tot starheid een bureaucratie die geen goed deed (zacht uitgedrukt). Om dat allemaal af te schuiven op de VS is voor een deel waar en voor een (groot)deel propaganda geweest. Castro ramde dat er goed in, in zijn lange speeches. En dan hebben wij het nog niet eens over methoden van onderdrukking, propaganda en een bevolking die tot voor kort vrijwel geheel afgesloten was van de rest van de wereld.
op 29 11 2016 at 09:48 schreef roos:
@sasha berkman. Hier kan jij het westerse kapitalisme/imperialisme bekritiseren en rechtse leuzen overschilderen zonder dat je een paar jaar de gevangenis invliegt. Maar ieder zijn ding natuurlijk …
op 29 11 2016 at 10:29 schreef Murat:
Ana,
Ik ben het helemaal met je eens dat het systeem van Castro ook geen succesverhaal was.
Neemt niet weg dat ik tegen het bagatelliseren ben van de Amerikaanse invloed.
Amerika heeft letterlijk landen als Guatemala, El Salvador, Cuba maar ook Iran, dermate beïnvloed, door politiek en economisch machtsspelletjes, dat die landen volledig naar de knoppen gingen.
Noam Chomsky heeft er goede boeken over geschreven. Je houdt je niet voor mogelijk wat de keiharde invloed van Amerika voor effect heeft gehad op de leefbaarheid (of de poging daartoe) in landen als Cuba.
Een man als Castro is daar het directe resultaat van. En ik durf te wedden als het land niet zo was uitgeknepen, je ook niet zo lang een dergelijk regime had gehad.
op 29 11 2016 at 10:55 schreef Boe! Ik ben een moslim:
Het is naïef en arrogant om te denken dat mensen niet vervolgd worden vanwege hun opvattingen of voorkeur voor wat dan ook. Zelfs in Nederland.
op 29 11 2016 at 11:08 schreef Sasha Berkman:
Toch blijft het interessant om te zien dat er in het “vrije westen” structureel anders over Che en Fidel gedacht wordt dan in de rest van de wereld.
op 29 11 2016 at 12:08 schreef Roos:
Het is hier zeker niet perfect maar soms beseffen we niet hoe goed we het hier hebben … geldt niet alleen voor ‘de boze burger’
op 29 11 2016 at 12:36 schreef Sasha Berkman:
Roos, dat wij het hier zo goed hebben komt omdat we onze rijkdom bij elkaar stelen.
op 29 11 2016 at 13:25 schreef Azi Azimullah:
Geboren en opgegroeid in Latijns America heb ik het perspectief van de Spaans sprekende landen goed meegekregen. Het doet me deugd hier meningen te lezen die getuigen van dat perspectief. Want doorgaans is ongeloof en hoon mijn deel bij het niet bevestigen van de gemakkelijke Nederlandse kijk op het ruineren van landen en culturen door de eeuwen heen. Zowel het Afrikaanse als het Latijns Amerikaanse continent en Midden America is eeuwenlang gekoloniseerd geweest door Spanje, Portugal, Frankrijk, Engeland, Nederland. Dat betekende vernietiging en vernedering van de lokale taal, cultuur, oorspronkelijke infrastructuur en inrichting van de maatschappij, overheersing en onderdrukking, leegroven van de rijkdommen en exporteren van de opbrengsten en winsten. Fidel heeft met zijn acties de Cubanen hun eer terug gegeven en het recht op hun eigen cultuur. Zoals andere vrijheidstrijders dat gedaan hebben in andere landen op het Zuid Amerikaans continent. Daarom vergeven veel Cubanen hem de onderdrukking en narigheden van het socialistische systeem dat trouwens lang wel gewerkt heeft en nog steeds positieve effecten heeft op het alledaagse bestaan, zoals gezondheid, onderwijs en cultuur.
op 29 11 2016 at 13:31 schreef roos:
@Sasha, ik had het specifiek over zaken als vrijheid van meningsuiting.
Verder zit het wellicht een beetje in de mens om personen te idealiseren en weg te kijken van de zwarte kanten. In mijn jongere linksere jaren had ik ook een afbeelding met Che guevara maar die heb ik toch maar weggedaan toen ik oa las dat hij nogal wat mensen buitengerechtelijk had geëxecuteerd …
Ik weet niet of het allemaal waar is wat in dit artikel staat, maar zo ja dan was hij nog fanater dan ik dacht
http://www.independent.co.uk/voices/commentators/johann-hari
op 29 11 2016 at 15:18 schreef Murat:
Voor iedereen die ook de goede kant van het verhaal Castro wil horen, hier een recent en heel kort interview van een kenner op RT America:
https://www.youtube.com/watch?v=qqxsWGp_mEc
op 29 11 2016 at 15:33 schreef Sasha Berkman:
Roos, lees maar wat Azi schrijft. Ik raad je aan om je eens te verdiepen in de politiek van het fascistische amerika inzake Cuba.
op 29 11 2016 at 16:35 schreef roos:
http://www.independent.co.uk/voices/commentators/johann-hari/johann-hari-should-che-be-an-icon-no-394336.html
Dit was de juiste link
@Sasha Ik weet heus wel dat de USA een hoop onfrisse dingen gedaan heeft en dat dat een grote rol gespeeld heeft.
Ik ga alleen niet mee in de kritiekloosheid van sommigen mbt Cuba, Castro en Che Guevara. Er zitten meerdere kanten aan het verhaal (voor zover ik me er in verdiept heb). In grote delen van de wereld heerst een sterk anti Westers denken, deels begrijpelijk maar ook buitenproportioneel en vaak gespeend van zelfkritiek.
Al met al ben ik toch blij dat ik hier woon en niet in Cuba, of het Rusland van Putin waar veel PVV’ers mee dwepen, deheerschappij van Erdogan waar veel moslims mee dwepen etc.
op 29 11 2016 at 17:00 schreef Sasha Berkman:
Of die anti-westerse sentimenten buitenproportioneel zijn waag ik te betwijfelen.
op 29 11 2016 at 19:58 schreef Ana:
Het stuk is gebaseerd op wat ik daar ‘aan dan lijve’ heb ondervonden ;) Heb er daarna ook nog gedurende een langere periode gereisd en twee groepen over het eiland geleid, nadat ik mij verdiept had in de geschiedenis en cultuur van het land. De propaganda (leugens), armoede en censuur en de hiermee gepaard gaande onvrijheid stuitten niet alleen mij, maar ook veel Cubanen tegen de borst.
op 29 11 2016 at 20:36 schreef Ana:
… en Sasha Berkman, waarom neem je Isidro niet serieus? Dacht je dat die armoede, gevangenisstraf en al zijn ongenoegen uit zijn duim gezogen was en ik spookbeelden gezien had?
op 29 11 2016 at 20:58 schreef Sasha Berkman:
Hoi Ana,
Wie zegt dat ik Isidro niet serieus neem? Het was in 1997 begreep ik. Ik wens wel een aantekening te maken dat tegenover Isidro velen staan die nog leven. Dit dankzij Fidel, op vele plekken op de wereld.
Al die mensen, vooral in Zuid-Amerika, die achter Fidel en Chen staan, om heel begrijpelijke redenen, wat doe jij daar mee?
Als Cuba mij kon gebruiken zou ik onmiddelijk emigreren.
op 29 11 2016 at 21:47 schreef Ana:
…en velen die met hem zijn bezweken onder het socialistische juk. Op Cuba kunnen ze ook nu alleen nog maar dromen van het internet waar wij zo vanzelfsprekend gebruik van maken. En nergens zijn de inkomensverschillen zo groot als daar tussen hen die van de staat moeten leven en hen die inmiddels een eettentje of iets anders voor buitenlandse toeristen zijn begonnen. Misschien moet je het land eens bezoeken en daar uitvoerig met de mensen praten (wel eerst even Spaans leren).
op 29 11 2016 at 21:52 schreef Sasha Berkman:
Een interview met Fidel uit 1967
https://www.youtube.com/watch?v=67ZWBl-66H8
op 29 11 2016 at 23:23 schreef Sasha Berkman:
“Het socialistische juk” Ik wil je graag serieus nemen Ana, maar afgezet tegen de zo goed als alle landen in de regio is Cuba het beste land om geboren te worden. De mensen worden er gemiddeld ouder dan in de VS. Analfabetisme komt niet voor, onderwijs gezondheidszorg etc etc.
Mischien had die vriend van jou naar school moeten gaan.
Ik wil niet eens beginnen over de effecten van de criminele economische boycot die de wereld wordt opgelegt door de fascistische amerikaanse imperialisten.
op 30 11 2016 at 18:10 schreef Ana:
En wie zegt dat die vriend van mij niet naar school ging? Wat weet jij daar eigenlijk van Sasha? Heb je een glazen bol? Ik ken je niet en ik vraag mij af of je weet waarover je het hebt. Ben je ooit in Cuba geweest? Heb je gereisd in Zuid Amerika? Heb je met de mensen gepraat op Cuba en in andere Latijns Amerikaanse landen? Hoe heb je je verdiept in Latijns Amerika? Misschien Latijns Amerikaanse studies gestudeerd in Leiden? enz. Kortom, waarop zijn al die kreten en oordelen die je zo her en der ventileert gebaseerd?
op 30 11 2016 at 22:21 schreef Sasha Berkman:
Latijns America is continent waar ik geboren had willen zijn.
Ik ken het vrij goed ook gelukkig. Helaas is het altijd ten prooi gevallen aan yankee-imperialisme. Ongeloofelijk wat zich daar heeft afgespeeld de afgelopen decenia alleen al.
Welke kreten bedoel je eigenlijk precies?
op 01 12 2016 at 13:53 schreef Murat:
Ana,
Hier een interessante video, vandaag uitgekomen. Heel kort.
Van Jimmy Dore, een Amerikaanse komediant en politiek criticaster.
Over Fidel Castro en Amerikaans imperialisme.
7 minuutjes maar. Effe kijken.
https://www.youtube.com/watch?v=kSoHml9zHrY
op 01 12 2016 at 15:40 schreef Ana:
Ik stond eigenlijk altijd vooraan in de rij om de VS te veroordelen die Latijns Amerikaanse dictators steunden in de jaren 70 en 80. Tot ik Cuba bezocht, daar reisleider werd en zag en hoorde (van veel Cubanen die ik daar sprak) wat het betekent om in een land te wonen waar je wordt gekleineerd omdat je er niet mag zeggen wat je denkt, aangewezen bent op wat luttele pesos, aan moet schuiven in lange rijen wachtenden voor futloze ambtenaren achter armoedige loketten en moet leven in de omstandigheden die ik in het stuk beschrijf. En iedere keer maar weer die propaganda over de gratis gezondheidszorg en dat gratis onderwijs. Mensen konden er nog geen aspirientje krijgen toen ik er was, scholen hadden nauwelijks leermiddelen en docenten klaagden over de starheid van onderwijsprogramma’s die eveneens onderhevig waren aan propaganda. Niets is dus wat het van afstand lijkt, ook dat ‘geweldige communistische systeem’ niet. De Cubaanse revolutie begon bevlogen, maar werd al snel een fossiel waar de leiders star en stijf aan bleven vasthouden. Hoewel de houding van de VS er evenmin mee is goed gepraat, heeft het Cubaanse systeem gefaald. Zoals het nu ook doet in (bijvoorbeeld) Venezuela.
op 01 12 2016 at 15:56 schreef Ana:
En nog een dingetje; toeristen die er kwamen met romantische ideeën over ‘El Che’ kwamen meestal niet veel verder dan het reservaat van Varadero; de witte stranden niet ver van La Habana en afgesloten van de rest van het eiland. Cubanen die er niet werkten hadden er geen toegang. Dat is daarna wel wat veranderd, maar wie zich wil afsluiten van ellende zal die ellende ook zeker niet zien. Al schrijf ik er nog zo veel over… Maar toch dank voor jullie warme belangstelling en interesse. Altijd goed ook om historische beelden van Castro terug te zien.
op 01 12 2016 at 16:33 schreef Thomas E@thomas@telfort.:
JIJ bent ervaringsdeskundige, Ana. Dus laten we leren van wat jij beschrijft ipv onze eigen boekenwijsheden spuien. Mijn persoonlijke ervaring met twee Cubaanse dokters op een congres en één werkzaam in Sierra Leone was weliswaar zeer positief, maar ik heb ze niet aan het werk gezien op Cuba.
op 01 12 2016 at 16:51 schreef Ana:
Thomas, er zijn gelukkig meer ‘waarheden’. Mijn ‘waarheid’ heeft eerder betrekking op het alledaagse leven waar ik op stuitte. Ik weet dat er artsen waren (en wellicht ook zijn) die moesten werken als taxichauffeur omdat ze van hun salaris niet rond konden komen. Maar er is vast ook een (elite) groep goed opgeleid die uitgezonden wordt om andere veelal socialistische regimes bij te staan. En daar is natuurlijk niks mis mee.
op 01 12 2016 at 16:59 schreef Sasha Berkman:
Ik wil nog toevoegen dat mijn opmerking over die vriend van jou veel te hard en ongepast was.
op 01 12 2016 at 17:47 schreef Ana:
Siert je dat nog even te melden.
op 01 12 2016 at 21:34 schreef Sasha Berkman:
Murat: bedankt voor die link!
op 01 12 2016 at 23:51 schreef Murat:
Ana,
Heb je nog gezien wat ik postte?
Want ik heb het gevoel dat je me comfortabel aan het negeren bent?
op 02 12 2016 at 08:46 schreef Ana:
Helemaal niet Murat. Heb het gezien en het bovenstaande is er wel min of meer een antwoord op.
op 12 12 2016 at 23:32 schreef Ana:
Dit is wat ze in Cuba doen met iedereen die zijn stem anders laat horen dan de regering wenst en dus ook met beeldende kunstenaars!
RSS