Hoe Sidney Smeets het tot Kamerlid schopte
Jasper Mekkes
D66 wordt niet voor niets ook wel het CDA zonder de C genoemd. Dus ondanks alle ophef over het feit dat een praktiserend homo tot Tweede Kamerlid werd gekozen, kunnen we het beter over de machtspolitiek bij D66 hebben.
Ooit was ik politiek actief voor D66 in de provincie Utrecht. In mijn jeugdig optimisme dacht ik namelijk dat de woorden sociaal en liberaal staan voor rechtvaardigheid en vrijheid. Maar dat bleek niet helemaal het geval te zijn. De machtswellust van de meeste politici zorgt er namelijk voor dat men in iedere politieke partij een Bende van Drie (fractievoorzitter, voorzitter van het partijbestuur en voorzitter van de stemadviescommissie) creëert, waardoor vrijwel iedere politicus direct gecompromitteerd is nadat hij omhoog is gevallen in een politieke partij; hij neemt dan namelijk willens en wetens deel aan een ondemocratisch systeem; dat in de kern een dictatuur van deze Bende van Drie is.
Een ander woord voor deze Bende van Drie is ook wel: stemadviescommissie.
Debat met zichzelf
U begrijpt dat ik geen lid meer ben van D66, maar in de tijd dat ik, min of meer toevallig, lid werd van het bestuur van D66 regio Utrecht was het verlekkerd praten over het fenomeen macht de normaalste zaak van de wereld.
Onze partijvoorzitter spande daarin de kroon. Het was de tijd voor de provinciale verkiezingen en hij was zich samen met de fractievoorzitter, die de partijvoorzitter persoonlijk naar voren had geschoven na een akkefietje met de vorige voorzitter, aan het voorbereiden op wat hij noemde: ‘machtsvorming’. Concreet betekende dit dat hij met de Bende van Drie de kieslijst van de partij aan het opstellen was, nadat eerst voor de vorm een nieuwe lijsttrekker was gekozen. En die lijsttrekkersverkiezing was een mooie aftrap voor het opstellen van de kieslijst: zonder tegenkandidaten kozen de aanwezige leden namelijk de huidige fractievoorzitter als nieuwe lijsttrekker, nadat die eerst een debat met zichzelf had gevoerd.
Om vervolgens zeker te kunnen stellen dat… allerhande minkukels op de plaatsen onder hem op de lijst kwamen te staan! Want wat gebeurde er tot mijn verbazing: in de voorbereiding op de interne lijstverkiezingen kwalificeerden deze minkukels zich met het grootste gemak ten koste van getalenteerde debaters met visie, vooruitstrevende intellectuelen en ondernemers met idealen.
Indringende gesprekken
Dat komt doordat onze democratie in de kern een (partij)dictatuur is, en de spil in die dictatuur is de stemadviescommissie. Want als er iets ondemocratisch is, is het wel een stemadviescommissie. D66 regio Utrecht stelde, overigens net als alle andere lokale, regionale en landelijke politieke partijen in Nederland voorafgaand aan iedere verkiezing, een stemadviescommissie in, om degenen die als kandidaat op de interne lijst wilden te selecteren en de lijstvolgorde van de geselecteerden te bepalen. De taak van deze commissie kwam er in de praktijk op neer om indringende gesprekken te voeren met partijleden die het zomaar waagden zich aan te melden als kandidaat voor de kieslijst.
Zoals gezegd was de voorzitter van het bestuur van de partij aangesteld op verzoek van de fractievoorzitter in de bijbehorende volksvertegenwoordiging. Deze voorzitter van het partijbestuur wees in overleg met die fractievoorzitter vervolgens weer de voorzitter van de stemadviescommissie aan. Zelf nam de voorzitter ook plaats in de stemadviescommissie. Partijleden bepalen hierdoor niet zelf welke mensen hun partij mogen vertegenwoordigen tijdens verkiezingen, dat doet de Bende van Drie met de stemadviescommissie. De stemadviescommissie bepaalt (op papier samen met de kiescommissie) wie er op de kieslijst komen te staan.
Na afloop van een indringend gesprek met een enthousiaste, talentvolle kandidaat-politicus deelt de stemadviescommissie deze kandidaat vervolgens, wanneer die niet past in het plaatje van de Bende van Drie, mee dat ze de kiescommissie zullen adviseren hem niet op de lijst te zetten of op plaats, laten we zeggen, 45. Wat hem vervolgens een kans van exact 0,0 geeft om gekozen te worden door de leden van de partij bij de interne verkiezingen voor de volgorde van de kandidatenlijst.
Volgzame vriendjes
Als je de activiteiten van een stemadviescommissie een keer van dichtbij hebt meegemaakt dan weet je hoe het er in de oude Sovjet-Unie aan toe moet zijn gegaan. De baas kiest zelf zijn volgzame vriendjes uit, die zo weinig mogelijk concurrentie zullen vormen en al helemaal geen lastige vragen zullen stellen of af zullen wijken van jouw mening. ‘Velen zijn geroepen, weinigen zijn uitverkoren’ zei onze partijvoorzitter altijd smalend als hij weer eens een nieuw politiek talent effectief had kalltgestellt samen met zijn twee handlangers van de Bende van Drie.
Stemadviescommissies creëeren zo doelbewust een obstakel voor echte democratie. En dat doen ze met het afserveren van de meest in het oog springend talentvolle kandidaat-volksvertegenwoordigers, en met de voorkeursvolgorde van andere potentiële kandidaten voor de kieslijst. In feite bepaalt de stemadviescommissie met haar ‘advies’ deze volgorde, de kiescommissie stelt deze slechts vast. Wat de grote meerderheid van de partijleden vervolgens doet, is stemmen op die voorkeursvolgorde. Dit omdat vrijwel niemand in die achterafzaaltjes is geweest waar de partijleiding – vaak op relatief stilgehouden bijeenkomsten in bedompte zaaltjes met een slechte akoestiek – de aspirant kandidaten voor de lijst de ‘kans’ heeft gegeven zichzelf te presenteren.
Het gevolg: niemand kent de nieuwe gezichten; terwijl de oude garde precies weet hoe ze zich handig moet presenteren in de juiste gremia – en open debatten waarin ze echt aan de tand gevoeld zou kunnen worden moet mijden. Uiteindelijk ontvang je een digitaal stembiljet als partijlid en moet je zoveel ingewikkelde acties ondernemen om iets anders dan de voorkeursvolgorde van de stemadviescommissie te volgen dat je voor de zekerheid dat stemadvies maar volgt.
Goede kandidaat
Zo kwam ook Sidney Smeets in de Tweede Kamer. Niemand vond het nodig gewone partijleden eerst aan de hand van interne debatten transparant te laten bepalen of hij nu wel zo’n goede volksvertegenwoordiger zou zijn. Zolang hij zich maar onderwierp aan de fractievoorzitter was het een goede kandidaat.
Het is deze achterhaalde machtspolitiek, waar we beter vandaag dan morgen afscheid van kunnen nemen als we niet het egoïsme van een dictatoriale partijtop, maar de democratie een warm hart toedragen.
Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof en heeft net een boek gepubliceerd: Wil tot Waarheid; een materialistische ontologie van de mens en zijn natuur.
Jasper Mekkes, 20.04.2021 @ 08:38
RSS