Hoe het kapitalisme een inheems Canadees volk ontwricht
Peter Breedveld
Vorig jaar verscheen Paying the Land van Joe Sacco, de man die de journalistiek in stripvorm op de kaart heeft gezet. Inmiddels zijn er aardig wat stripjournalisten, de Canadees Guy Delisle is een bekende, en in Nederland heb je Eva Hilhorst, en vóór Sacco waagden Harvey Kurtzmann en Robert Crumb zich ook weleens aan een journalistiek product in stripvorm, maar Sacco heeft het genre gemunt en is wat mij betreft onovertroffen gebleven.
Hij maakte furore met zijn indringende verslag van zijn verblijf in de Gazastrook, Onder Palestijnen, en maakte twee boeken over de Bosnisch-Servische oorlog, Fikser en Moslimenclave Gorazde, die er echt enorm inhakken. Hij keerde terug naar Gaza met een boek over een tweetal “vergeten” Israëlische massaslachtingen in de jaren vijftig, Gaza 1956. Sacco laat je in zijn boeken de modder voelen, de angst ruiken en de woede delen. Hij tekent ontzettend gedetailleerd en weet met beeld en woord emoties over te brengen.
Drie jaar geleden was hij aan de VU en toen interviewde ik hem voor Ad Valvas. Ik had ‘m al eens eerder geïnterviewd toen hij op de Haarlemse Stripdagen was, in 2005. In Amsterdam zei hij dat hij werkte aan een boek over inheemse Indianen in Canada, en hun ambivalente verhouding met de fossiele brandstoffenindustrie, die hun land ontwricht, maar waar velen van hen ook afhankelijk van zijn voor hun levensonderhoud.
Kolonisators en massaslachtingen
Al sinds mijn tiende ben ik geobsedeerd door Inheemse Amerikanen en de manier waarop ze door de Amerikaanse overheden zijn en worden mishandeld, dus ik zag uit naar dat boek. Nu ik het gelezen heb, zit ik een beetje met een dilemma, want ik vind het een belangrijk boek, met een belangrijk verhaal dat door Sacco volgens mij op de goede manier verteld wordt, in de juiste volgorde, met de juiste accenten. Maar ik ben niet tevreden met Sacco’s uitvoering. Voor het eerst begon ik me halverwege een Sacco-boek te vervelen. Het is voor een groot deel nogal een saai boek.
Dat is niet helemaal aan Sacco te wijten. De geschiedenis van de Canadese Inheemse Amerikanen, in elk geval die van het volk waar Sacco zich op concentreet, de Dene is niet zo spectaculair als die van de Sioux of de Cheyenne, van oorlogen met de kolonisators en massaslachtingen. Het bestaat voor een groot deel uit gesteggel over verdragen. Het land van de Dene, waar ze jaagden en visten en rondzwierven, werd in Europa door een Engelse vorst, Karel II, toegewezen aan de Hudson’s Bay Company, dat er flink geld verdiende met de handel in bont. Later arriveerden de oliebedrijven en werden de inheemse volken verdragen opgedrongen waarin ze afstand deden van letterlijk al hun rechten in ruil voor vijf dollar per persoon jaar en wat gereedschap en dergelijke.
Maar die verdragen waren opgesteld in een taal die voor de Dene een abstractie was. De idee dat een mens land kon bezitten, was voor hen absurd, onbestaanbaar. Zij behoorden het land toe, niet andersom. Daarover is nog een eeuw met de Canadese overheid onderhandeld en geprocedeerd, uiteindelijk met succes. Maar het zijn juridische kwesties die door verschillende mensen aan Sacco wordt uitgelegd, wat resulteert in veel pratende hoofden, veel uitleggerige tekst over legalistische begrippen en dat is echt niet te doen, in elk geval voor iemand als ik.
Door nonnen geterroriseerd
In Onder Palestijnen ging het er hard en intens aan toe. De lezer wordt zowat in de schoenen van iemand gezet die door de Israëliërs met een kap over haar hoofd in een kleine cel wordt geplaatst, en Sacco verdeelt zijn steeds kleiner wordende plaatjes over meerdere pagina’s om de angst en de claustrofobie van die vrouw over te brengen. Als hij over een markt in Jeruzalem loopt, temidden van een massa Arabieren, voel je als lezer de paniek en onzekerheid die hem en zijn Israëlische metgezellen overvallen omdat dit ten tijde van de Tweede Intifada is en de verhoudingen op loeischerp staan.
Zulke scènes ontbreken vrijwel in Paying the Land, al komen daarin best schokkende passages voor, bijvoorbeeld als er kinderen bij hun ouders worden weggehaald om vele honderden kilometers van hun dorp te worden gedrild, mishandeld, geterroriseerd door nonnen in dienst van de Canadese overheid, die de inheemse taal en cultuur er bij de kinderen uitslaan om er totaal geassimileerde, van hun eigen gemeenschap vervreemde, Canadezen van te maken.
Ook kennen de Dene grote sociale problemen vanwege de armoede en het rampzalige alcoholisme, dat vele doden als gevolg heeft en huiselijk geweld. Veel Dene zijn als kind misbruikt in de kostscholen en kopiëren dat als volwassene in hun eigen gezin. Sacco beschrijft dit allemaal vrij afstandelijk, hij kruipt nooit in iemands huid, zoals hij deed toen hij in Israël en Gaza was, en in Bosnië.
Leerzaam boek
Er zit wel sfeer in het boek, als Sacco met zijn gids door de weidse sneeuw- en ijsvlakten rijdt, als hij laat zien hoe de Dene vroeger leefden, toen hun land nog niet onder de voet werd gelopen door de oliebedrijven. Dan kun je, door zijn tekeningen, de kou door je kleren heenvoelen en de sneeuw onder je schoenen horen kraken.
Maar het grootste deel bestaat uit uitleggende tekst met een plaatje erbij, en dat vind ik jammer.
Toch is dit een ontzettend leerzaam boek. Sacco laat zien hoe de politieke verhoudingen binnen de gemeenschap liggen, waar sommigen de oliebedrijven van hun land willen hebben, maar anderen juist geld aan ze willen verdienen. Veel Dene zijn afhankelijk van de sociale voorzieningen die de overheid hen verstrekt, anderen zien met lede ogen toe hoe daarmee elke stimulans om te gaan werken, wordt ondergraven en een chronisch dronken lamlendigheid zich van hun gem,eenschap meester maakt.
De verbindende factor is een ontwikkeling die we op dit moment wereldwijd zien als gevolg van de globalisering en de druk die elke gemeenschap van buitenaf ondervindt: de terugkeer naar traditionele waarden. Veel Dene hebben zich de oude ambachten weer eigen gemaakt: het looien van leer, de bontbewerking, alle vaardigheden die de Dene voor de komst van de kolonisators in staat stelden in hun eigen onderhoud te voorzien, zonder hulp van buitenaf.
Maar goed, toen waren het water en de bodem nog niet vervuild en werden de dieren nog niet met uitsterven bedreigd.
Joe Sacco: Paying the Land, Random House UK, 265 pagina’s in zwart-wit, € 26,95
Vond u dit een interessant verhaal? Steun Frontaal Naakt en waardeer het met een Tikkie!
Of wordt patroon via Patreon:
Is het Vrije Woord u écht lief? Help me dan met een financiële bijdrage. Deze website wordt elke dag bedreigd door de virtuele knokploegen van Domrechts, malafide Nederlandse journalisten en zelfs door de vicepremier. Vorig jaar moest ik voor de rechter verschijnen wegens belediging van een racistische troll! Steun Frontaal Naakt. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke site van Nederland. Stort wat u missen kunt op rekeningnummer NL59 RABO 0393 4449 61 (N.P. Breedveld, Rabobank Rijswijk), SWIFT BIC RABONL2U o.v.v. ‘Frontaal Naakt’. Lees hier waarom dat niet met PayPal kan, maar steunen via Patreon kan weer wel. Nog liever heb ik dat u op Frontaal Naakt adverteert of mij inhuurt. Mail mij.
boeken, Peter Breedveld, Strips, 10.09.2021 @ 16:58
RSS