Het terrorisme-beleid van de BBC is journalistiek dik in orde
Fréderike Geerdink
Illustratie: Francisco Goya.
Ophef in het Verenigd Koninkrijk en het sijpelt door naar hier in Nederland: de BBC noemt Hamas niet terroristisch en de moordpartijen van de groep geen terrorisme. De ophef zou erover moeten gaan dat de Britse premier en andere politici zich uitlaten over woordgebruik in de journalistiek, want daar hebben ze zich niet mee te bemoeien. Dat gezegd hebbende: de BBC heeft natuurlijk gelijk. Zelf laat ik me al jaren inspireren door hun standpunt over het woord ‘terrorisme’.
Er zijn nogal wat definities van ‘terrorisme’ in omloop, maar over het algemeen wordt ermee bedoeld dat het politiek gemotiveerd geweld tegen burgers is, met als doel de samenleving schrik aan te jagen. Dat het geweld van Hamas vorig weekend onder die definitie valt, leidt geen twijfel, net zoals geweld van bijvoorbeeld ISIS. En net zoals geweld van Israel in Gaza en van kolonisten op de bezette Westelijke Jordaanoever.
Zie, daar ga je al. De mensen die hartstochtelijk eisen dat de BBC tot ‘terrorisme’ overgaat waar het de misdaden van Hamas betreft, eisen die dezelfde terminologie om de misdaden van de Israelische staat en van kolonisten te beschrijven? Ik kan me vergissen maar ik denk het niet.
Glijmiddel
De kwalificatie ‘terrorisme’ is een instrument in internationale politiek. Staten en intergouvernementele organisaties kunnen lijsten aanleggen van ‘terroristische organisaties’. Dat is handig om internationale bondgenootschappen te smeden, om geldstromen te controleren en als diplomatiek glijmiddel. Toevallig weet ik zelf veel van een organisatie die als terroristisch gekwalificeerd wordt door de VS, het VK en de EU, namelijk de Koerdische gewapende groep de PKK. Die kwalificatie was rete-handig toen na de aanslagen van 11 september in de VS de internationale strijd tegen het terrorisme werd aangebonden en het westen Turkije nodig had als bondgenoot. Kwalificeer de PKK als terroristisch en Turkije is je vriend. Handig!
Niet-statelijke gewapende groepen of volkeren zonder land, zoals de PKK, de Koerden, de Palestijnen, de PLO, Hamas, of ooit het ANC, weet u nog, zijn geen onderdeel van die intergouvernementele orde en kunnen geen bondgenootschappen smeden door landen die zich schuldig maken aan staatsterrorisme op een lijstje te zetten en zo de wapen- en geldstromen die worden gebruikt om ze kapot te maken of uit te roeien, in te dammen.
Hoofddoek
Het is belangrijk vast te stellen dat de lijsten van terroristische organisaties politieke instrumenten zijn, en geen uitkomst van een zorgvuldige wetenschappelijke afweging of zo. Als de Britse premier Rishi Sunak zegt dat de regering heeft vastgesteld dat het terrorisme is, dan kan een journalist dat opschrijven, maar het is geen journalistieke taak die kwalificering over te nemen. Integendeel: de journalistiek houdt die tegen het licht, zoals ik nu doe.
Eén van de taken van een journalist is de feiten zo duidelijk mogelijk benoemen. Welke tekst informeert jou beter: Hamas pleegt terroristische daad, of: Hamas vermoordt honderden Israeliërs, waaronder kinderen. ISIS terroriseert Raqqa, of: ISIS onthoofdt burgers en spietst hun hoofden op een hek op het stadsplein. ISIS terroriseert Yezidis, of: ISIS pleegt massamoord op Yezidische mannen en ontvoert, verhandelt en verkracht Yezidische vrouwen. Staats-terrorisme Iran leidt tot doden, of: Iraanse moraalpolitie vermoordt vrouwen die hun hoofddoek niet netjes dragen.
Onachtzaam
Ook als bijvoeglijk naamwoord schiet je met ‘terrorisme’ niet zo veel op. In Turkije zegt de gevestigde macht (regering, mainstream oppositie, leger, media) nooit gewoon ‘PKK’ maar altijd ‘de terroristische seperatistische organisatie PKK’. Alsof er in Turkije mensen zijn die de PKK niet kennen en wat extra duiding nodig hebben. Het gebruik van de term laat zien waar je staat, en waar je móet staan om ontslag, vervolging en gevangenschap wegens ‘propaganda voor een terroristische organisatie’ te voorkomen. De ‘terroristische groep Hamas’ zie ik in Nederlandse media wel gebruikt worden, en ik krijg de indruk dat dat nogal eens wordt gedaan ter afwisseling: dan eens ‘militant’, dan eens zonder bijvoeglijk naamwoord, dan eens ‘terroristisch’. Het is onachtzaam en het zou verantwoordelijker journalistiek zijn daar beter over na te denken.
Mensen die hartstochtelijk pleiten voor het benoemen van Hamas en zijn daden als ‘terroristisch’, pleiten dus niet voor journalistieke zuiverheid, maar proberen de journalistiek ervan te beschuldigen de kant te hebben gekozen waar zíj tégen zijn. Anders zouden ze de BBC wel oproepen ook de daden van Israel in Gaza terrorisme te noemen.
Matje
Zo ben ik er zelf vaak op aangesproken dat ik de PKK nooit ‘terroristisch’ noem. Stéun ik de PKK soms? Nou, toevallig vind ik de doelen van de PKK (ik schreef er een boek over, mocht u nieuwsgierig zijn) nogal nastrevenswaardig, maar dat heeft er niets mee te maken. Zo vind ik de doelen van ISIS onmenselijk en verschrikkelijk, maar waak ik ervoor ISIS terroristisch te noemen. Dat is niemand ooit opgevallen, laat staan dat iemand me ervoor op het matje heeft geroepen. Waarom noem jij ISIS geen terroristische organisatie, Geerdink? Stéun jij ISIS soms? Nee, zou ik antwoorden, ik vind het gewoon journalistiek beter om te zeggen dat ze genocide op de Yezidis pleegden en afgehakte hoofden van burgers op een hek spietsten en mensen, die de strenge regels niet precies opvolgden, afranselden met een zweep. Of u dat typeert als terroristisch, barbaars, onmenselijk, ziekmakend of misdadig, of alle vijf, mag u vervolgens zelf bepalen, daar heeft u mij niet voor nodig.
Het terrorisme-beleid van de BBC is helder en journalistiek dik in orde. Hou het in gedachten als u Nederlandse media volgt, of het nu gaat over Hamas, Israel, Turkije, Iran, de VS, de PKK, FARC, ISIS of welke geweldplegende staat of organisatie dan ook, of over gewelddadige individuen, for that matter.
Fréderike Geerdink is onafhankelijk journalist. Ze heeft een fantastische wekelijkse Koerdistan-nieuwsbrief en die kost een prikkie.
Fréderike Geerdink, 14.10.2023 @ 13:29
RSS