Het Noord-Korea van Kim Jong-il is kapitalistisch
Remco Breuker
Illustratie: Miguelanxo Prado
Noord-Korea haalt meestal het nieuws doordat het dreigt met de ontwikkeling van kernwapens of door opvolgingsperikelen binnen de familie Kim. Elke keer wordt de onafwendbare instorting van Noord-Korea genoemd. Noord-Korea is een staat die op zijn laatste benen loopt. Dit is al geruime tijd aan de gang, als we waarde hechten aan wat zo’n beetje elke expert zich de afgelopen drie decennia publiekelijk heeft afgevraagd: niet of maar wanneer de ineenstorting van Noord-Korea verwacht mag worden.
Dit is niet het hele verhaal.
Poetin richt zijn blik oostwaarts, onder ander meer op Noord-Korea. Dit heeft een reden. Recentelijk is er veel geïnvesteerd in een gemoderniseerde goederentreinlijn van de Noord-Koreaanse havenstad Rajin naar Moskou en in de aanleg van grote Noord-Koreaanse containerhavens met enorme pieren waar Rusland maar ook China voor vijftig tot zeventig jaar het exclusieve gebruiksrecht van hebben gekocht.
Ook worden er op het moment serieuze onderhandelingen gevoerd over een mogelijke gaspijpleiding van Rusland via P’yŏngyang naar Seoul. China doet volop mee. Het investeert in speciale economische investeringszones in Noord-Korea. Noord-Korea zelf presenteerde bij monde van het eigen investeringsbedrijf Taep’ung (‘tyfoon’) serieuze internationale investeringsplannen in de grensregio met China die begroot zijn op 100 miljard dollar. En Zuid-Korea praat weer over heropening van het industriële park in Kaesŏng. Dit wordt door Zuid-Koreaanse multinationals uitgebaat. Deze relevante ontwikkelingen mogen we niet over het hoofd zien.
De economische ambities van Noord-Korea passen slecht bij het gangbare beeld van het land als een curieus overblijfsel uit de Koude Oorlog. Ook het aanleggen van een gaspijpleiding door Noord-Korea om Russisch gas goedkoop naar Zuid-Korea te voeren, is zo’n initiatief dat wringt met het Noord-Korea zoals dat normaliter in het nieuws is.
Tot nog toe zijn analyses voornamelijk van politieke aard geweest of economisch. Wat te doen als Noord-Korea de kraan dichtdraait? Dit zijn legitieme kwesties, maar het Noord-Koreaanse perspectief ontbreekt. Het ligt niet voor de hand dat een op instorten staande stalinistische staat dit soort diplomatiek gecompliceerde kapitalistische manoeuvres onderneemt.
Noord-Korea manifesteert zich steevast als het land van de massabijeenkomsten, de persoonlijkheidscultus en het Juche-gedachtegoed, dat complete autarkie propageert. Ook al is de Noord-Koreaanse ideologie strijdig met de huidige economische ontwikkelingen, toch kan ze niet worden afgedaan als simpele propaganda. De ideologie van Noord-Korea is een variant van het Blut und Boden-gedachtegoed. Dit is gericht op de uitverkoren positie van het eigen land, volk en cultuur. Universalistisch socialisme heeft Noord-Korea nooit echt gekend.
Noord-Korea experts kijken vaak naar Engelstalige analyses en Noord-Koreaans propagandamateriaal dat voor de export bedoeld is. Interne Noord-Koreaanse propaganda is van een ander kaliber. Dit richt zich op de uniciteit van het Koreaanse volk.
De reden dat chronische economische tekorten het Kim-regime niet zo snel de das zullen omdoen, is dat het regime zijn lot nooit heeft verbonden aan economische welvaart. Het lot is verbonden aan het verdedigen van het Koreaanse volk tegen de vijandige buitenwereld. Dit doet het met verve, in een strijd geleid door de Geliefde Leider.
Het geraffineerde – en tragische – is dat zowel het volk als de staat hierbij zware offers verwacht. Hoe meer het volk lijdt, des te meer de staat gelijk lijkt te hebben. Dit is een deel van de realiteit in Noord-Korea, net zoals de markteconomie dat inmiddels is.
Het voldoet niet langer voldoet om Noord-Korea te zien als ‘het laatste stalinistische land ter wereld’, als het dit al geweest is. Noord-Korea is een kapitalistisch land – niet dat het als zodanig begonnen is en het is ook geen kapitalistisch succesverhaal, maar na de hongersnoden van de jaren negentig is het de bevolking pijnlijk duidelijk geworden dat een socialistische staat nog geen verzorgingstaat is en dat ze beter voor zichzelf kon zorgen.
Een nieuwe hongersnood is niet ondenkbaar, maar deze keer zegt de gewone man zelfredzamer te zijn. Elke Noord-Koreaan verhandelt zelfverbouwde groente, smokkelt of handelt. De pogingen van de staat in 2009 om de markt weer onder controle te krijgen, faalden miserabel en veroorzaakten voedselschaarste. Ondertussen bepaalt de markt weer hoeveel een kilo rijst kost en hoeveel een USB-stick met de nieuwste Zuid-Koreaanse tv-series opbrengt. Grijze markten domineren het dagelijks leven. Topbureaucraten verdienen goed aan internationale handel en smokkel. De grens met China is extreem poreus voor goederen en drugs.
Het gaat volgens mij best goed met de Noord-Koreaanse staat. Al dertig jaar lang voorspelt een gemêleerde coterie aan Noord-Korea experts dat het land weldra in elkaar zal storten. Op deze toekomstvoorspellingen kunnen we met gepaste nostalgie terugkijken. Dit in allerhande varianten herhaalde scenario kan worden bijgezet in het curiosakabinet. Noord-Korea blijft nog wel even bestaan. Dit is niet het schokkendst. Het schokkendst is het feit dat Noord-Korea kapitalistisch is.
Dit stuk is eerder deze week gepubliceerd in NRC Handelsblad. Remco Breuker is historicus en hoogleraar Koreastudies aan de Universiteit Leiden. Voor Frontaal Naakt gaat hij regelmatig iets over de Koreaanse actualiteit schrijven. Volg hem op Twitter.
Remco Breuker, 11.11.2011 @ 11:26
20 Reacties
op 11 11 2011 at 11:49 schreef MNb:
Zowel Rusland als China heeft de exclusieve gebruiksrechten van dezelfde haven gekocht? Dat is niet erg exclusief.
Verder maak ik bezwaar tegen het op idiote wijze oprekken van het begrip kapitalisme. Van Wikipedia: Kapitalisme is een politiek-economisch systeem dat is gebaseerd op het bezit van het productiemiddel kapitaal.
Wil ik twee wijzigingen aanbrengen. Het bijvoeglijk naamwoord politiek is overbodig. Daarnaast moet erbij dat het productiemiddel kapitaal in bezit is van niet-gouvernementele organisaties en particulieren.
Noord-Korea is helemaal niet kapitalistisch.
Tenslotte wil ik wel eens weten waar RB zijn informatie vandaan heeft.
“deze keer zegt de gewone man zelfredzamer te zijn.”
Heeft hij een enquete onder de bevolking gehouden? Dat zou pas schokkend zijn.
op 11 11 2011 at 12:41 schreef Sandro:
Kan het niet nog meer eens zijn met MNb.
Misschien wil RB eens cijfers publiceren hier betreffende de Noord-Koreanen die nu nog steeds honger moeten lijden – dan zou ik zeer interessant vinden, zeker gezien deze zin:
“Een nieuwe hongersnood is niet ondenkbaar, maar deze keer zegt de gewone man zelfredzamer te zijn.”
op 11 11 2011 at 12:47 schreef Remco Breuker:
Over de exclusieve gebruiksrechten: het gaat om het exlusieve gebruik van verschillende containerpieren in dezelfde haven.
Fijn dat u met de Wikipedia definitie van kapitalisme in debat gaat, maar dat hoeft vast niet hier. Noord-Korea is kapitalistisch. Het is even schrikken als er aan jarenlang zonder reflectie gebruikte cliches wordt getornd, maar het bewijs dat NK overgegaan is op een de facto markteconomie is overweldigend. Lees eens iets (van bijvoorbeeld Andrei Lankov), alvorens te schreeuwen.
Er is kapitaal in handen van de elite (die met een andere pet op en andere fondsen de overheid is), waarmee meer kapitaal wordt gegenereerd. Datzelfde geldt voor de gewone man op veel kleinere schaal.
Waar ik mijn informatie vandaan? Het meeste komt uit Zuid-Koreaanse analyses en wetenschappelijke publicaties, een deel rechtstreeks uit Noord-Koreaanse overheidspublicaties. De rest uit interviews met Noord-Koreaanse vluchtelingen of Noord-Koreanen die even de grens met China waren overgestoken. In weerwil van de cliches weet men eigenlijk veel over NK. Moet je wel willen lezen en het liefst ook nog Koreaans. Het zou toch te raar zijn om Korea te analyseren zonder de taal te kennen.
op 11 11 2011 at 12:50 schreef Remco Breuker:
@Sandro. Ik heb geen cijfers over een nieuwe hongersnood, slechts zeer tegenstrijdige berichten. Wat wel duidelijk is, is dat er sprake is van jarenlange structurele ondervoeding. Volgens sommige analisten staat Noord-Korea aan de rand van een nieuwe hongersnood. Dat lijkt bevestigd te zijn door de VN-gezant die er recent was. Of het zo is, weet ik niet. Maar gezien de achterblijvende groei van Noord-Koreaanse kinderen is de situatie ook zonder nieuwe hongersnood zeer nijpend.
op 11 11 2011 at 13:03 schreef Peter:
Hahaha! Sandro die cijfers vraagt. Die dat eens bij je eigen Geliefde Leider, San! Ouwe Bat Ye’or-volgeling die je d’r bent!
op 11 11 2011 at 13:05 schreef Pyt van der Galiën:
Het lijkt eerlijk gezegd meer op uit nood geboren zelfvoorziening door de Noord-Koreaanse bevolking, zoals je dat ook in sommige Afrikaanse landen zag (en ziet). Het is een overlevingsstrategie, geen aanzet tot een kapitalistische economie.
Dat de prijs van goederen door de markt bepaald wordt, maakt een systeem nog niet kapitalistisch, zoals Mnb al terecht opmerkte.
Wat niet wegneemt dat Remco Breuker best gelijk kan hebben met zijn stelling dat Noord-Korea zich langzaam in die richting beweegt. Tenslotte toont China aan dat politieke dictatuur prima gecombineerd kan worden met kapitalisme.
op 11 11 2011 at 13:15 schreef Sandro:
Hoi PB – ik zie dat je weer in je standaard vrijdagkramp geschoten bent.
Welke cijfers wil je graag hebben knul?
RB – ik bedoelde cijfers uit Zuid-Koreaanse analyses en wetenschappelijke publicaties en misschien cijfers van de Noord-Koreanen zelf.
Het zou toch “mooi” zijn om deze naast die van de andere organisaties te kunnen leggen.
op 11 11 2011 at 13:16 schreef Peter:
Ik heb de cijfers al, Sandro. Jij hebt ze nog niet.
op 11 11 2011 at 13:19 schreef Rene K:
Interessant stuk Remco.
Het lijkt er zo een beetje op dat noord-korea het voorbeeld van grote broer china gaat volgen. Op staatkundig gebied een dictatuur, op economisch gebied (een begin van) op kapitalische gronden gevormde enclaves. Het mag duidelijk zijn dat dit scenario, volgens mij aangezwengeld door Deng Xioaping, china geen financiële windeieren heeft gelegd.
Wie weet brengt dit het volk van noord-korea op termijn meer welvaart. Dat kan alleen maar een gunstige invloed op de onrust in de regio hebben.
op 11 11 2011 at 13:36 schreef J. Vermeer:
NK begeeft zich al jaren op de kapitalistische markt, maar niet ten gunste van de eigen bevolking maar om het systeem in stand te houden, met als motto: Het leger eerst! het VN-voedselprogramma geeft aan dat het regime zich vooral bezighoudt met (export van)wapensystemen, maar dat het nauwelijks investeert in de agrarische sector. Dat de bevolking zelf groeten teelt heeft alles te maken met de noodzaak om te overleven omdat het het regime volledig faalt in de voedselproductie en -distributie. Daarnaast eist het regime een behoorlijke portie op om het NK-leger van voedsel te voorzien. Zolang de maag gestild wordt met eten zal de NK-soldaat alles uitvoeren wat van hogerhand wordt bevolen!
Verder is het principe van de voormalige DDR nog steeds van kracht: wie het land wil ontvluchten wordt of standrechtelijk geëxecuteerd of samen met drie generaties van zijn familie in grote concentratiekampen opgesloten voor de rest van hun (veelal korte) leven.
China en NK zijn overeengekomen vluchtelingen onverwijld terug te sturen naar NK, met alle gevolgen van dien. De terreur die het regime hiermee uitoefent houdt het merendeel van de bevolking ‘koest’, net zo door het gebrek aan vrijwel alle
op 11 11 2011 at 14:57 schreef Wazzup:
Interessante bijdrage. Ik denk niet dat het schokkend is dat NK ‘kapitalistisch’ is geworden. De socialistische elite volgt gewoon het model van buurland China dat eerst met Sjanghai een vrijhandelszone creëerde begin jaren negentig. Nu doet NK dat met de regio rond Rajin. De socialistische dictatuur met haar eenpartijstaat zet gewoon de tering naar de nering.
op 11 11 2011 at 15:13 schreef G!:
De reden dat chronische economische tekorten het Kim-regime niet zo snel de das zullen omdoen, is dat het regime zijn lot nooit heeft verbonden aan economische welvaart. Het lot is verbonden aan het verdedigen van het Koreaanse volk tegen de vijandige buitenwereld. Dit doet het met verve, in een strijd geleid door de Geliefde Leider. Dit gaat eigenlijk over de PVV. Ik weet ’t zeker.
Kapitalisme en Markt Economie zijn verder twee verschillende dingen, maar ik ben geloof ik niet de eerste hier die dat stelt.
op 11 11 2011 at 17:35 schreef Sofia van der Linde:
Noord Korea is niet zo zeer Kapitalistisch in de standaard zin van het woord. Het heeft een gedoogbeleid voor grijze markten. Het is gewoon te duur voor de staat om alles te controleren. In Iran wordt prostitutie genegeerd of toegestaan mits je de juiste mensen omkoopt. Daarmee is Iran nog geen land met een bevrijde sexuele moraal.
Volgens Anarchisten is Soviet Socialisme een vorm van Staats Kapitalisme dus vanuit dat perspectief is Noord Korea inderdaad Kapitalisten maar vanuit Liberaal perspectief is het een Socialistische plan economie.
op 11 11 2011 at 18:05 schreef babs:
Er zijn uitstekende telecomverbindingen tussen Israel en Saudi Arabië. Wat politieke leiders publiekelijk schreeuwen heeft meestal niks met de dagelijkse realiteit te maken, dat toont ook dit stuk weer eens uitstekend aan.
Wel verwarrend, ik heb wel behoefte aan een mythisch-Stalinistisch land, boosaardige Iraniërs, totale boycots tussen Israel en Saudi Arabië, Nederlanders die die op klompen een vinger in eenn dijk steken.
op 11 11 2011 at 18:20 schreef J. Vermeer:
God, Peter, afbeelding 3 spreekt zeer tot de verbeelding!
*De hond uitlatend!*
op 11 11 2011 at 20:58 schreef Tycho:
Juist, zonder wikipedia aan te halen: als je kapitalisme als zodanig definieert dan is elke vorm van samenleven kapitalistisch. Dat de overheid kapitaalintensieve investeringen doet waarbij met buitenlandse partijen wordt samengewerkt maakt het land nog niet kapitalistisch. Dat er in de onderklasse een grijze markt bestaat betekent niet dat er sprake is van kapitalisme. Dergelijke markten bestonden ook in Soviet Unie (en we gaan hier niet anachronistisch de Soviet Unie als kapitalistisch bestempelen vanwege een uitgerekt concept).
De eerste ontwikkeling toont een overheid die de eigen idealen voor pragmatisme heeft ingeruild. Het tweede toont een onderklasse die doet wat ze kan om te overleven en een zwak centraal gezag over het ambtenaren apparaat.
Als we Marx volgen is kapitalisme het systeem waarbij arbeid verkocht wordt aan private kapitaalbezitters. Aangezien mensen in Noord-Korea gedwongen worden te werken en al het kapitaal staatseigendom is kunnen we dit geen kapitalisme noemen, ofwel we kunnen alles wel kapitalisme gaan noemen.
op 13 11 2011 at 17:50 schreef Ton Biesemaat:
Poetin richt ook de blik westwaarts en vele malen lucratiever met voormalige kanselier Schröder als commissaris bij Nord Stream. Gaspijpleiding door de Oostzee naar Duitsland. Zelfs het voormalige Unilever personeelszaken-chefje mocht bij de feestelijke opening aanwezig zijn omdat Gasunie ook participeert. Poetins Rusland is meer Westers gericht dan Oosters. Zoals het eigenlijk altijd geweest is.
op 13 11 2011 at 23:19 schreef Sasha Berkman:
Tycho: alles waarbij de productiemiddelen niet in de handen van het volk zijn is geen communisme.
De rest is Kwark
op 15 11 2011 at 01:39 schreef You On A Gin:
Hmmm. Kwark. Lekker.
op 17 04 2013 at 15:26 schreef Nadelunch.com » In defense of lost causes – Masters of war:
[…] Breuker, Korea-expert aan de Universiteit van Leiden geeft in een opiniestuk een interessante kijk op het Noord-Koreaanse regime: “Het regime heeft zijn lot nooit verbonden […]
RSS