Het kasteel van de opstand

Fréderike Geerdink

Iwase14
Naakt omdat het moet (foto: Iwase Yoshiyuki)

In Diyarbakir, de grootste stad in het Koerdische zuidoosten van Turkije, is het opvallend rustig, terwijl de politie in Istanbul, Ankara en Izmir met veel geweld tekeer gaan tegen mensen die op een vreedzame manier gebruik maken van hun recht te demonstreren en hun mening te uiten. Waarom gaan de Koerden niet massaal de straat op om mee te doen met de protesten tegen de regering? Zij eisen ook meer vrijheden, toch, dus waarom komen ze dan niet samen met de Turken in opstand?

Waar het volgens mij in het kort op neerkomt, is dat het protest tegen de regering niet hún strijd is. De strijd van de Koerden begon al in 1984, toen de gewelddadige campagne van de PKK startte en daarmee het ontwaken van het Koerdisch bewustzijn. Autoritaire leiders en onderdrukking zijn niets nieuws voor Koerden. Sinds de oprichting van de republiek in 1923 hebben ze de staat, opeenvolgende regeringen en hun methodes om dissidentie te onderdrukken, zeer goed leren kennen.

Marginale groepen

De demonstranten in Istanbul (en Ankara en Izmir en een aantal andere steden, maar om leesbaarheidsredenen ga ik dat hele rijtje niet steeds noemen) lopen, zou je kunnen zeggen, nogal achter op de Koerden. De verbijstering onder de demonstranten over het politie-optreden en over de leugens die de grote Turkse media verspreiden, is intrigerend om te zien, net als hun frustratie over hoe ze door premier Erdogan worden afgeschilderd als tuig, marginale groep en plunderaars.

Even iets preciezer. De politie gebruikt niet alleen buitenproportioneel veel traangas, maar richt met de patronen ook direct op mensen, waardoor vele gewonden vallen. De Turkse media maken wel melding van de protesten, maar dan wel precies zoals Erdogan het wil: het trivialiseren, het politiegeweld niet laten zien, en een heleboel zendtijd geven aan de premier en andere AKP-mensen, en geen minuut aan de demonstranten. De frustratie te worden weggezet als ‘tuig’ en ‘plunderaars’ wordt nog groter doordat Erdogan’s achterban hun leider gelooft. Hoe gaat het de demonstranten ooit lukken om AKP-stemmers in de kleinere steden van Anatolië ervan te overtuigen dat het leugens zijn wat de media laten zien en wat Erdogan zegt?

Dat is allemaal zo ontzettend herkenbaar voor Koerden. Ze leven het elke dag, en ze hebben in het verleden nog veel erger ervaren. Zeg ‘Koerden komen in opstand’ en het begint al in 1925. Dat was geen nationalistische opstand maar gericht tegen de ingezette secularisatie en de afschaffing van het kalifaat, maar de nieuwe staat liet meteen zien hoe er voortaan op opstanden zou worden gereageerd: extreem geweld, en het ophangen van de leiders. Bij verschillende latere en kleinere opstanden werd die methode ook gevolgd.

Izmir-overlevers

In 1937 en 1938 had de staat niet eens een opstand nodig om tienduizenden Koerden af te slachten: de bedoeling van de massamoorden van Dersim was het vernietigen van de Koerdische etnische identiteit, op initiatief van en minutieus gevolgd door de autoritaire leider die Turkije toen had: Mustafa Kemal Atatürk. Dat zou vergelijkbaar zijn met, zeg, Erdogans regering die de provincie Izmir van de buitenwereld afsluit, er de staat van beleg afkondigt, alle seculiere leiders en alle mannen, vrouwen en kinderen bijeen drijft en vervolgens vermoordt. De overlevers van Izmir zouden in kleine groepjes worden geherhuisvest in steden met een overwegend religieuze bevolking, zodat hun uitgesproken secularisme vanzelf zou verdwijnen.

Elke regering die Turkije heeft geleid in dertig jaar dat de Koerdische opstand nu bezig is, heeft geweld gebruikt om de opstand de kop in te drukken. Niet alleen de PKK werd met geweld aangepakt, ook de bevolking. Buitenrechtelijke executies, massa-arrestaties, marteling, verdwijningen, het ontkennen van de Koerdische cultuur en identiteit, noem het maar op en de Koerden hebben ermee te maken gehad. En Turkse media hebben er óf niet over bericht, óf alles in de hoek van het terrorisme gezet.

Terroristen en seperatisten

En het interessante is: Turken geloofden de leugens. De staat en de media hebben hen bijgebracht de PKK ‘terroristen’ te noemen, en elk geweld tegen Koerden af te doen als gerechtvaardigd optreden tegen terroristen en seperatisten. De meeste Turken zijn als gevolg daarvan nooit bereid geweest hun ogen te openen voor de realiteit van Turkije, bijvoorbeeld door Koerdische media te volgen of Koerdisch gebied te bezoeken. En nu, nu zijn de Turken die protesteren gebroken door wat hen overkomt. De media liegen! We zijn geen tuig! We willen alleen onze identiteit behouden! Een keiharde wake up call.

Zal deze wake up call de demonstranten dichter bij de Koerden brengen? Eerlijk gezegd betwijfel ik het.

Hoe divers de demonstranten in Istanbul ook zijn, ze hebben één ding gemeen: ze willen dat Erdogan opstapt. Dat is de belangrijkste en meest geventileerde eis. En dat is totaal iets anders dan wat de Koerdische beweging eist, namelijk een transformatie van de staat. En die staat, die is nou juist heilig voor meer dan een handjevol demonstranten in Istanbul. Fanatieke tegenstanders van Erdogan zijn vaak bevlogen verdedigers van Atatürks Kemalisme, de Turkse staatsideologie waardoor de Koerden nou net in de problemen zijn gekomen. Hoe langer de protesten duren, hoe meer Atatürk-vlaggen, -shirts en –portretten ik zie op foto’s. Als ik nou juist hén hoor zeggen dat ze ruimte willen voor hun eigen levensstijl, moet ik mijn uiterste best doen niet cynisch te worden.

Gebrek aan sympathie

Maar betekent dit dat de Koerden de demonstraties op het Taksimplein in Istanbul niet steunen? Nee, helemaal niet. Alle Koerden die ik de afgelopen dagen sprak (in een bakkerij, park, theetuin en op het hoofdkantoor van de BDP) gaven hun steun. Sommigen waren wel bitter over het gebrek aan Turkse steun voor hun strijd en een gebrek aan sympathie met hun pijn, maar, zoals een man het formuleerde: ‘We staan aan de kant van het volk’.

Afgelopen zaterdag werd er ook een bijeenkomst gehouden om die steun te laten zien, niet alleen in Diyarbakir maar ook in andere steden in de regio, zoals Mardin, Van en Agri. In Diyarbakir kwamen er zo’n 1000 tot 1500 mensen op af. Ze liepen naar een park en zowel Meral Danis Bektas (een Koerdisch parlementslid) als een vakbondsleider gaven een statement. Allemaal netjes gepland tusen twee en drie ‘s middags en dat was dat. Een symbolische bijeenkomst, geen spontaan de straat opgaan, en ook al niet de start van de Koerdische deelname aan de spirit van Istanbul. Het was een stap buiten hun eigen grote en sterke verzetsbeweging.

Koerdische kranten

Deze verzetsbeweging bepaalt de dagen van veel Koerden. Sla de Koerdische kranten er maar op na. Laten we Özgür Gündem nemen, de editie van afgelopen zondag. Botten van PKK-strijders, die in de afgelopen jaren omkwamen, zijn geïdentificeerd. Vrouwen uit het Midden-Oosten hielden een grote conferentie in Diyarbakir. Er werd een cultureel festival geopend ter nagedachtenis aan de drie Koerdische vrouwen die afgelopen januari werden vermoord in Parijs.

De Zaterdagmoeders, die opheldering eisen over het lot van hun verdwenen kinderen, hielden hun wekelijkse bijeenkomst. Er was een persconferentie over zieke gevangenen, waarvan er sinds februari vier zijn overleden. Vier Koerden kregen in totaal 96 jaar gevangenisstraf voor lidmaatschap van of het maken van propaganda voor een terroristische organisatie, en 34 studenten kregen gevangenisstraffen van tussen de zes en dertien jaar voor vergelijkbare vergrijpen.

Er was een persbijeenkomst over seksueel misbruik van kinderen in de gevangenis, en eentje waarin de regering werd opgeroepen concrete stappen te nemen in het vredesproces. In een aantal gevangenissen kwamen hongerstakingen ten einde die waren begonnen als protest tegen slechte omstandigheden in het gevang. En er was een forumdiscussie over onderwijs in de moedertaal.

Ervaren opstandelingen

De voorpagina en twee volle pagina’s binnenin waren voor de protesten in Istanbul, inclusief artikelen waarin Koerdische politieke leiders hun steun voor de demonstraties uitspraken. (Voor wie in Turkije is en Turks leest: Özgür Gündem is overal in het land verkrijgbaar dus je kunt jezelf elke dag opnieuw laten informeren.)

Koerden komen niet samen met Turken in opstand omdat ze al lang hun eigen sterke en goed georganiseerde beweging hebben. Ze zijn ervaren opstandelingen, bedreven in het formuleren van hun eisen en in het vinden van strategieën om die te realiseren. Ze zijn van ver gekomen en hebben nog een lange weg te gaan. Dus hoe zouden zij nou aangestoken kunnen worden door zo’n zeer prille opwekking in Istanbul? Ik vond één slogan afgelopen zaterdag in Diyarbakir (Koerdische naam: Amed) veelzeggend: ‘Duizend groeten vanuit Amed, het kasteel van de opstand, naar Taksim’.

Vredesproces

En laten we vooral ook niet vergeten dat de Koerdische beweging in de meest cruciale periode in haar hele bestaan zit. De PKK is zich aan het terugtrekken uit Turkije, als onderdeel van het vredesproces met de Turkse regering. De situatie is zeer breekbaar, en iedereen probeert zich daarnaar te gedragen. Ik denk dat dat ook is waarom de politie niet ingreep tijdens de mars in Diyarbakir afgelopen zaterdag. Of, zoals één van de vrouwen die meeliep het lachend en met gevoel voor overwinning aan me uitlegde: ‘Waarom de politie geen traangas gooit? Vanwege het fucking vredesproces! Ze weten dat de gevolgen nu veel groter zijn dan voorheen als ze het nu uit de hand laten lopen.’

Zou het nadelig zijn voor de Koerden als de AKP-regering de protesten in Istanbul niet overleeft? Ook dat heb ik mensen voorgelegd, suggererend dat dat waarschijnlijk het einde van het vredesproces zou betekenen. Maar Koerden zijn niet afhankelijk van de AKP, ze vertrouwen op zichzelf en op hun beweging. Een Koerdische man zei het zo: ‘Als de AKP-regering valt en het vredesproces stopt, dan is dat maar zo. Onze strijd gaat door. Turkije heeft democratie nodig voor iedereen, niet alleen voor Koerden.’

Freelance journalist Fréderike Geerdink woont en werkt sinds 2006 in Turkije en is de enige buitenlandse correspondent met als standplaats Diyarbakir. Ze werkt aan het ultieme boek over de Koerdische kwestie. Deze blog verscheen ook op haar eigen website, in het Engels, Koerdisch en Turks (link: ). Volg haar op Twitter.

Fréderike Geerdink, 04.06.2013 @ 06:51

[Home]

19 Reacties

op 04 06 2013 at 11:01 schreef MNb:

Voortreffelijke analyse, één waarop ik heb zitten wachten. Mijn enige opmerking is dat ik er niet zeker van ben hoeveel Koerden democratie nastreven en hoeveel alleen maar een andere autoritaire staat.

op 04 06 2013 at 16:13 schreef Sasha Berkman:

Vanwaar die twijfel MnB?

op 04 06 2013 at 17:33 schreef MNb:

Is het voor jou vanzelfsprekend dat elke opstandeling democratie nastreeft, Sasha? Zo nee, dan is er reden tot twijfel – anders gezegd, eerst zien, dan geloven. Zo ja dan moet je nog eens wat geschiedenisboeken doornemen – over de Russische revolutie bv.

op 04 06 2013 at 18:51 schreef FrÃ©derike:

Sommige mensen zijn bang dat als er een vorm van autonomie komt in het zuidoosten, dat dan de PKK te veel macht krijgt. ’t Is niet de meest democratische club ooit he, zo’n beweging. En er is inderdaad wel kans dát de PKK veel macht krijgt want ze zitten nu al tot in de haarvaten van de samenleving hier, maar of je daar ook bang voor moet zijn, is weer wat anders. Ik heb daar al met aardig wat mensen over gesproken. Feit is: op de een of andere manier zullen ze in de samenleving geïntegreerd moeten worden. Ze trekken zich nu terug, maar het zijn (grotendeels) Turkse staatsburgers, dus ooit moeten ze na de terugtrekking terug naar huis – als het allemaal volgens plan verloopt, en dat is nog maar afwachten natuurlijk. Anyway, ik maak er geen heel artikel van, maar wat ik interessant vond is wat een Koerdische intellectueel tegen me zei: ‘Het is normaal dat de beweging die voor autonomie heeft gezorgd, daarna wat heeft te vertellen in het gebied. Dat was bij het Turkse leger ook zo na de onafhnakelijkheidsoorlog en de stichting van de republiek. Laten we alleen hopen dat de PKK die macht wat sneller zal opgeven dan het Turkse leger heeft gedaan’. Prachtig, vond ik.

op 04 06 2013 at 18:54 schreef FrÃ�Â©derike:

De Koerdische partij BDP geeft trouwens wel het goeie voorbeeld hoor. Ze renoveren oude kerken, de burgemeester nodigt Armeniërs (ooit een grote groep hier) uit terug te komen naar de stad (doen ze niet, maar symbolisch belangrijk), de gemeente organiseert taallessen ook in Armeens en andere bijna verloren talen in de stad enz enz. Ik ben dus wel heel benieuwd hoe het gaat als er autonomie komt en of ze zelf een haar beter zijn in de praktijk. Ik hoop er in my lifetime achter te komen :-)

op 04 06 2013 at 22:34 schreef Sasha Berkman:

“Is het voor jou vanzelfsprekend dat elke opstandeling democratie nastreeft, Sasha? ”

Wat loop je me weer dingen in de mond te leggen MnB. Ik vraag jou iets nav een opmerking van jouw over de strijd van het Koerdische volk. Ik zal het verder wel uit mijn hoofd laten om je te vragen naar iets van onderbouwing. Fijne avond nog.

op 04 06 2013 at 22:36 schreef MNb:

Precies wat ik bedoel, Frederike. Het is uiteraard geen reden Koerden recht op minstens autonomie te ontzeggen.
Misschien is het onzin, maar wat vind je hiervan? De protesten in Istanbul enz. doen me denken aan de roerige jaren ’60 in West-Europa en de VS. Zijn er inderdaad overeenkomsten en hoe relevant zijn die?

op 05 06 2013 at 00:56 schreef MNb:

Ik leg je niks in de mond, Sasha met de korte tenen. Ik stel je een wedervraag en reageer op de twee mogelijke antwoorden. Daarbij heb ik geen idee welke op jou van toepassing is. Nou wil ik best toegeven dat mijn poging tot onderbouwing lamlendig is; dat deed Frederike veel beter. Maar het is wel weer onmogelijk om jou aan het verstand te peuteren dat je niet in een oude wild-westfilm leeft, met goeierikken die witte hoeden dragen en slechterikken met zwarte hoeden.
Afijn, dit is nog eens leuk nieuws:

http://www.nu.nl/buitenland/3492398/supporters-clubs-istanbul-erdogan.html

Zoiets zie ik in Nederland nog niet meteen gebeuren. Hartverwarmend (want ik houd van voetbal)! Volgend jaar ga ik voor het Turkse elftal kraken, als ze zich plaatsen.

op 05 06 2013 at 08:33 schreef Ralph van der Geest:

Mooi stuk. Dank! Jammer dat het arrogante toontje van MNb in antwoord op een hele normale vraag van Sasha iets wat een interessante gedachtenwisseling had kunnen worden in de kiem gesmoord heeft. Groot gelijk Sasha, laat hem lekker in zijn sop gaar koken met zijn ‘wijsheden’ waar geen hond op zit te wachten.

op 05 06 2013 at 09:16 schreef FrÃ�ï¿½Ã�Â©derike:

Over parallellen tussen de jaren zestig in Europa en wat er nu in Turkije gebeurt, laat ik mij niet uit. Ik werd in de jaren zestig nog niet eens overwogen joh, nou ja aan het eind van dat decennium pas ;-)

op 05 06 2013 at 11:48 schreef MNb:

Altijd mooi om te zien hoe niet alleen extreem-rechts, maar ook extreem-links zich aan mij ergert. Nu zeurt Ralphje als een doorgewinterde fundie-christen over “het arrogante toontje” ipv iets zinnigs te zeggen over het democratische gehalte van de PKK. Ik ben nog teleurgesteld dat Sasha en Ralphje mij niet eensgezind voor fascist hebben uitgemaakt, wat ze anders altijd zo graag doen.
Maar ook voor Ralphje wil ik best herhalen dat mijn reactie van 17:33 verre van mijn beste ooit is. Wat ik wel bedoelde heeft Frederike opgeschreven om 18:51.

Jammer, Frederike. Het zou zo leuk zijn om een paar voorspellingen te doen omtrent deze protesten en te kijken of die uitkomen. Nou, ik waag me er toch aan: deze protesten zullen de Turkse democratische rechtsstaat verbeteren, waarvan uiteindelijk ook de Koerden zullen profiteren. En jawel – de Turkse toetreding tot de EU komt hiermee ook ietsje dichterbij, al zal dat nog wel enkele tientallen jaren duren gegeven de islamofobie in Europa.

op 05 06 2013 at 15:10 schreef Ralph van der Geest:

Zwelg lekker in je ‘wijsheden’ intriest MNbtje….Prettige dag verder hè. Daag.

op 05 06 2013 at 16:15 schreef JeffRuig:

Als je wilt weten hoe democratisch de PKK is dan kun je kijken naar het noorden van Syrie waar de PKK daadwerkelijk aan de macht is. Hun naam is hier PYD en het is een politieke partij met een rebellenleger dat zich YPG noemt. Ze hebben minstens 50% vrouwen in hun politieke top en op alle bestuurlijke posities. Ze houden iedere twee jaar democratische verkiezingen. Tot nu toe lijkt het allemaal echt democratisch.

Persoonlijk vind ik het wat eng dat hun filosofie en ideale samenleving gestoeld is op leninistisch/marxistische filosofieen, maar goed, tot nu toe is het de enige democtatie in Syrie, wat toch wel veelbelovend is

Anyway, hier een kleine analyse: http://www.ruigphotography.com/TEV-DEM-Syrian-Kurdistan-PYD

op 05 06 2013 at 20:57 schreef Sasha Berkman:

De PKK is de legitieme vertegenwoordiger van het Koerdische volk. Het Koerdische volk steunt de PKK bijna volledig. De PKK heeft de Koerden voor verdwijning behoedt, geemancipeert en militair en cultureel bewapend tegen de Turkse staat die een genocidiale oorlog tegen het koerdische volk voerde.

Haar onderdrukkers in Turkije bestond uit een fascistische, NATO gesteunde, doodseskader-staat.

Hele streken zijn ontvolkt, duizenden dorpen zijn van de kaart geveegd, 10.000den koerden zijn gestorven, de gevangenissen zitten al decenia lang vol met 10.000 den politieke gevangenen. Mensen werden gemarteld, door doodseskaders op straat dood geschoten, verdwenen na arrestatie.

Sinds Erdogan aan de macht is zijn deze praktijken drastisch verminderd, het leger is min of meer gezuiverd van fascistische elementen, de nationalistische kemalisten, de Grijze wolven etc.

Ondertussen worden ook in Europa Koerden systematisch gecriminaliseerd en staan ze voortdurend bloot aan criminalisering, arrestaties, stigmatisering en worden ze permanent in de gaten gehouden door alle geheime diensten van alle europesche landen.

op 06 06 2013 at 09:14 schreef Protesten in Turkije at Journalist in Turkije:

[…] lezen, maar ook in het Koerdisch en Turks. Op de Nederlandstalie site Frontaal Naakt verscheen de Nederlandse versie. De beheerder van die site is een naturist die vindt dat het naturisme in Nederland in gevaar is, […]

op 06 06 2013 at 11:02 schreef MNb:

@Jeff: is de PYD verbonden aan de PKK? Ik heb nl. ooit eens gelezen dat de Irakese Koerden, die al zowat 20 jaar min of meer autonomie hebben, los van de PKK opereren. Niet dat ik dat voetstoots aanneem.

op 06 06 2013 at 19:55 schreef Sasha Berkman:

Ja de PYD werd al heel lang gedoogt door Assad. Dat Turkije de “opstand” steunt heeft alles te maken met de angst voor “De Koerden”.

En ja de PYD en de PKK hebben op zijn minst heel goede banden.

Verdiep je eens in de publicaties van de PKK en in haar verleden.

op 06 06 2013 at 23:25 schreef MNb:

Bedoel je met “het verleden van de PKK” de moorden op Koerden die liever met de Turkse overheid samenwerkten, Sasha? Nee, dat rechtvaardigt niet de wijze waarop de Turkse overheid Koerden al veel te lang onderdrukt. Dat schijnt wel een reden te zijn waarom de Irakese Koerden niet zo dol zijn op de PKK. Barzani en Talabani horen we eigenlijk nooit over een verenigd Koerdistan. Ik geloof niet dat zij je claim zullen aanvaarden dat “de PKK de legitieme vertegenwoordiging van de Koerden” is.

op 07 06 2013 at 20:14 schreef Sasha Berkman:

Waar heb je het over NmB als je het hebt over moorden van PKKers op Koerden die liever met de Turkse staat overheid samenwerken?

Het “schijnt” dat de gewapende eenheden van de PKK zich op dit moment terug trekken binnen de internationaal volkenrechtelijk niet erkende Koerdische enclave in Irak. Ik had natuurlijk moeten zeggen dat de PKK de strijd van de Koerden in Turkije representeert, het schijnt dat jij het anders niet begrijpt.
Fijne avond nog met je schijnzelf.