Gezellig wit zijn in Amsterdam
Tayfun Balçik
Vorige week was er in Vonk, de zaterdagbijlage van de Volkskrant, een special over de ‘verhipstering’ van Amsterdam: ‘hoe hipsters, creatievelingen en rijken razendsnel de hoofdstad veroveren.’
In het bericht ‘Kloof tussen arm en rijk in Amsterdam wordt snel groter’ krijg je al een voorschot. Hier zegt hoogleraar Stedelijke Vernieuwing Maarten van Ham (TU Delft) het volgende: ‘Om concurrerend te kunnen zijn in Nederland en daarbuiten is het van groot belang dat Amsterdam hoger opgeleiden kan aantrekken en dat er voor hen aantrekkelijke woonmilieus zijn. Dat dit enigszins ten koste gaat van de lagere inkomensgroepen is niet te voorkomen, maar misschien wel beter voor de stad. Maar dit is een politieke discussie.’
Ronald van Kempen, hoogleraar Stadsgeografie van de Universiteit Utrecht vult aan: ‘De kloof neemt inderdaad toe… armere mensen die naar elders moeten vetrekken, zijn daar lang niet ontevreden over. Elders kunnen ze soms betere woningen krijgen voor hetzelfde geld.’
Witte bewoners
Met andere woorden: economische polarisatie hoeft niet altijd slecht te zijn. Daar kan je zo je vraagtekens bij plaatsen, maar goed, wat me bij deze introducties opvalt, is het klassenperspectief. Het feit dat hipsters, creatievelingen en rijken onevenredig vaak witte bewoners van de stad zijn, wordt onbenoemd gelaten.
Ik vind dat opmerkelijk, omdat dát punt juist het eerste is wat mijn aandacht trekt als ik de fiets van het August Allebeplein pak en van Postjesweg de ring ‘binnendring’. Of het nu café’s op het Mercatorplein, De Clerqsraat of Jan Pieter Heije betreft, de witte dominantie is onmiskenbaar. Intimiderend zelfs. Onlangs vertelde een vriend dat hij met een witte collega een kopje koffie deed bij een van die tentjes: ze keken om zich heen. Iedereen die zat was blank en bijna iedereen die voorbij liep, was allochtoon.
Het is niet zo dat de witte schrijvers van Vonk daar helemaal geen aandacht aan besteden. Dat zou pas echt belachelijk zijn in een stad waar de helft van de bevolking allochtoon is. Maar het gebeurt op zo’n typische wijze dat je denkt, is dit wat Turks, Marokkaans of Surinaams Amsterdam te bieden heeft? En met typisch bedoel ik: geen allochtoon die om zijn mening wordt gevraagd.
Geen hekel
Johan Huizinga (42) uit de Van der Pek-buurt in Amsterdam-Noord mag wel leeglopen: “Hier kennen we elkaar allemaal, hier gaan we wat vrijer met elkaar om. Maar de yuppen komen hier niet. Contact? Laten zij zich maar aanpassen, ik heb er niet om gevraagd dat zij hier komen wonen.’ En daarna: ‘Ik woon nu tussen de Marokkanen. Ik heb geen hekel aan die mensen, totaal niet. Maar ik bemoei me er ook niet mee.’
Harmen Bockma schrijft vervolgens: ‘Veel autochtone Amsterdammers in de nabijgelegen wijken Tuindorp Buiksloot en Floradorp voelen zich in de steek gelaten en achtergesteld. De bewoners van de witte arbeiderswijken vinden dat yuppen en allochtonen worden voorgetrokken, terwijl uit hun eigen buurt steeds meer voorzieningen verdwijnen.’
De Marokkanen waar meneer Huizinga het over had, blijven naamloze Marokkanen die de gebeurtenissen in hun wijk meningloos ondervinden.
Politieke correctheid
De volgende schrijver die het over Marokkanen en Turken heeft (eveneens zonder naam of geschiedenis) is niemand minder dan de seculiere fundamentalist Jonathan van het Reve: ‘Gewoon even naar de Turk’. Hij heeft er de pest in dat de ideale balans tussen ‘vrolijk en treurig, tussen autochtoon en allochtoon’ in de Van Woustraat verdwijnt. Waarom, vraagt hij zich af:
‘Voor de afwisseling, denk ik. Maar misschien is dat te makkelijk, want het verklaart bijvoorbeeld niet waarom mensen vaak met een zekere tevredenheid vertellen dat ze hun fruit graag bij de Turk halen. Of dat ze voor lamsvlees altijd – echt altijd – naar hun Marokkaan gaan. Niemand meldt uit zichzelf dat hij een boek bij de Bruna heeft gekocht, of nieuwe gympen bij de Footlocker. Maar als er een kleine, liefst allochtone, winkelier in het spel is, dan wordt het opeens interessant.’
En zo bazelt Reve verder over politieke correctheid om te vertellen dat je ook bij Turken of Marokkanen shopt. Interessant toch? Dat Turken en Marokkanen in Reves wereld alleen maar fruitverkoper of slager zijn.
Bruisen van eenvormigheid
We zijn ondertussen bij pagina 6 van de special: Geen Turken. Pagina 7: Geen Marokkanen. Pagina 8 en 9: Rio, Parijs, Londen, New York en Beiroet, ze komen allemaal aan de beurt, maar geen plek voor Surinamers en Antillianen. Hoe het voelt om als Marokkaan, Turk of Surinamer in Amsterdam te leven? Dikke middelvinger krijg je van Vonk.
Op pagina 10 en 11 wel de verhalen van oud-inwoners van Amsterdam. Wat de hedendaagse niet-westerse inwoners van Amsterdam van gentrificatie vinden, mag Jos Gadet, hoofdplanoloog van de gemeente Amsterdam, vertellen: ‘Gentrificatie brengt werk met zich mee. In het Ramada Apollo Hotel in Nieuw-West is 75 procent van de werknemers afkomstig uit de buurt. Er ontstaat juist een markt voor nieuwe voorzieningen. Een Turkse slager kan zijn zaak beter runnen in een gegentrificeerde wijk dan in Osdorp, een Marokkaanse vishandel gedijt beter in Amsterdam-Oost dan buiten de ring.’ Nu is de Turk slager en Marokkaan visboer. What’s next?
Op pagina 13 slaat Julien Althusius de spijker op zijn kop met de opmerking dat gentrificatie bedoeld is om mensen zoals hij te plezieren: ‘Natuurlijk, de stad bruist en zal dat altijd blijven doen. Maar het wordt een bruisen van eenvormigheid. Van een knappe, welgestelde en gepolijste groep mensen met pilotenzonnebrillen op het hoofd en linnentasjes aan de arm. De bezoekers even uniform als de plekken waar ze samenkomen: een blank, hoogopgeleid spiegelpaleis waar je alleen in mag als je bereid bent 15 euro voor een hamburger te betalen.’
Domein van de overheid
Natuurlijk is deze ene zin niet genoeg om de gevoelens van uitsluiting, vernedering en marginalisering van niet-witte Amsterdammers te dekken. Toch bedanken we Althusius’ kleine stap uit kleurenblindheid. Deze momenten moeten we koesteren en uitvergroten. Want op pagina 14 en 15, over de Kolenkitbuurt in Amsterdam-West, is het weer vanouds aapjes kijken met kunstenaar Roel Schoenmakers:
‘Er zijn hier sterke banden in de verschillende culturele groepen zoals de Turken en de Marokkanen. Ze waren verbouwereerd dat we hier kwamen, ze zagen zichzelf helemaal niet als enorm probleemgebied. Het viel ons wel direct op dat de verschillende groepen erg gescheiden leefden. De meeste mensen hier hebben geen band met westerse kunst… Ons doel is dat mensen hier de openbare ruimte weer gaan zien als ontmoetingsplek, niet als domein van de overheid.’
Veranderingen van onderaf
Dit heet in gemeentejargon de buurt ‘optillen’ of ‘versterken’. Maar laat er geen misverstand over bestaan, in deze laatste quote ligt verscholen wie Schoenmakers werkelijk optilt of versterkt: ‘We zijn onmisbaar geworden in het bewerkstelligen van veranderingen van onderaf.’
Dat Sheila Sitalsing dit in haar column van eergisteren allemaal heeft gemist, vind ik jammer. Maar misschien is het missen van bepaalde dingen een noodzakelijke eigenschap om bij de Volkskrant aan de bak te gaan. Happy gentrification allemaal!
Tayfun Balçik is historicus, gespecialiseerd in de moderne geschiedenis van Turkije en die van Amsterdam-West. Hij heeft een Facebook-pagina.
Tayfun Balçik, 02.09.2015 @ 07:15
11 Reacties
op 02 09 2015 at 08:11 schreef John de Beer:
Ik zal hier nogmaals de Curacaose publicist Bicker aanhalen, ook hier slaat hij weer de spijker op zijn kop:
“De belangrijkste eigenschap van Nederlanders –en blanken in het algemeen- is een gevoel van superioriteit. Het vroegere kolonialisme is daar een heel direct voorbeeld van. Maar superioriteit kent vele gezichten. Bekeringsdrift, ontwikkelingshulp, het afdwingen van zgn. universele rechten van de mens, exploitatie van grondstoffen in de Derde Wereld en een algemene bemoeizucht horen daar evenzeer bij, zaken waarin Nederlanders kampioen zijn”.
op 02 09 2015 at 09:02 schreef Abdel:
Goed stuk! Herken ik me helemaal in: ik kom uit Amsterdam-Oost en sinds 4 jaar woonachtig in Amsterdam-Noord. Oost is onmiskenbaar veranderd. Allemaal hippe koffietentjes, barretjes en restaurantjes. In de Javastraat is ‘mooi’ te zien hoe dit er in de praktijk uitziet: een multiculturele straat met witte eilandjes en mensen die volkomen langs elkaar heen leven. Segregatie. Ik zie weinig blanke Hollanders bij de Marokkaan of Turk terwijl bij over ze struikelt in de Albert Heijn, in dezelfde straat. En als ze wel eens bij een exoot binnenlopen dan kunnen ze daar mee scoren op verjaarsfeestjes.
De witte kindjes, die weldegelijk in Oost wonen, spelen er niet op straat en gaan er niet naar school.
Maar ik geef ze geen ongelijk dat ze in Oost willen wonen: een ontzettend leuke buurt, goede voorzieningen, openbaar vervoer en dichtbij het centrum. Dat was het al sinds mijn opgroeien in de jaren 80. Maar toen woonden de Tokkie-blanken er die nu allemaal zijn verkast naar pvv-gemeenten als Almere en Purmerend.
op 02 09 2015 at 14:38 schreef Herbert:
Gentrificatie is gewoon een polcor-woord dat zegt dat er teveel allochtonen en armoedzaaiers in de buurt wonen en dat het allemaal een beetje minder moet.
Het idee is achter gentrificatie is dat de buurt opgetrokken wordt. Tot nu toe is dat alleen nog maar met de huur gebeurd.
Tot nu toe is er geen enkel bewijs dat gentrificatie werkt in Nederland.
De beleidsmakers vergapen zich aan de praktijk in de VS. Ja, daar heb je dus echte getto’s met uitgebrande huizen en auto’s op klosjes. Maar dat kennen we in Nederland niet.
Ik durf de stelling wel aan dat gentrificatie een plaag voor de buurt is. Amsterdam Oud-West is 1 groot Martin Bril-land geworden waarbij pa consultant is bij een vaag bedrijf, moe een webwinkeltje uitbaat in tweedehands kinderkleren en de kinderen allemaal Mees en Sterre heten. En verder is die buurt werkelijk dodelijk saai.
Ik heb in De Baarsjes gewoond. Ook een buurt die verhipstert werd. De huren gingen omhoog zodat de plaatselijke middenstand het bijltje er bij neerlegde en vervangen werden door popup stores. Vage horeca komt daarvoor in de plaats waarbij de hipster van dienst met zijn vieze baard niet kan tappen en niet kan bedienen.
op 02 09 2015 at 20:03 schreef Sasha Berkman:
Gentrificatie is voor niemand leuk.
op 02 09 2015 at 21:14 schreef Bart:
Ik ervaar zelf in Rotterdam-West (ook zo’n verhipsterend buurtje) dat de allochtoon mag dienen als decor. We claimen allemaal hoe tof het is om te wonen op de Nieuwe Binnenweg of op de West-Kruiskade, maar we zijn maar al te blij als een blank speciaalbiercafe de plaats inneemt van een Kaapverdiaanse toko. We dwepen met de buurt haar ruigheid, maar ondertussen zijn de scherpe randjes eraf aan het slijten.
Toch heb ik het vermoeden dat de segregatie in Amsterdam nog wat verder gaat. Volledig blanke buurten heb je hier immers niet. Het mengt wel, zij het met moeite.
op 02 09 2015 at 21:39 schreef Boe! Ik ben een moslim:
Dat kennen we niet in Nederland.
Wat ik ken in Nederland is een Marokkaans gezin met vijf kinderen en geen moeder. Sorry vier kinderen want de oudste zus die mocht nooit kind zijn. Zij zorgde voor al die kinderen en haar vader. Zij mochten in een corporatiekrot wonen, lekkende dak en asbest inbegrepen.
Nu 15 jaar later kost dezelfde woning, minus lekkende dak en asbest, 800K en de oorspronkelijke krotbewoners mogen er niet eens langslopen.
Dat is wat ik ken in Nederland.
op 02 09 2015 at 22:39 schreef Roland:
Herbert, wat een gave observatie! Goed en geloofwaardig geschreven.
Ik woon in een dorp, ik had net zo goed een Turk of een Marokkaan kunnen zijn die dit leest, zo ver is het van mijn bed.
Bij mij in de buurt is er sprake van gentrificatie als je tijdens carnaval (of eigenlijk any time) een café latte bestelt…
op 03 09 2015 at 09:11 schreef Adir:
Wat een zuur verhaal zeg! Ik als Nederlandeer met Marokkaanse roots kan me niet vinden in deze negatieve shit. Ik loop iedere horeca zaak binnen en zie geen “witte” mensen, maar gewoon mensen. Is witte roepen niet net zo discriminerend als zwarte roepen? En de Turkse groenteboer is toch een Turk, dus m’n fruit haal ik bij de Turk, net zoals de bami en nasi bij de Chinees, of een pizzaatje bij de Italiaan. Racisme is er onder alle mensen en zal ook echt niet verdwijnen, het is gewoon hoe je er zelf mee om gaat. Fijne dag!
op 03 09 2015 at 21:17 schreef Maurits Burgers:
Het schisma helpt niet. Mij blank noemen en intrinsieke superioriteit veronderstellen zuigt. Ik en hopelijk niemand komt verder in deze discussie als we onze huid niet afdoen. Naakt zijn we, frontaal gelijk.
op 03 09 2015 at 23:33 schreef MNb:
“En met typisch bedoel ik: geen allochtoon die om zijn mening wordt gevraagd.”
Ja maar, Tayfun, maar dat is toch al jaren de boodschap? Zwartjes moeten hun kop houden. En jij bent natuurlijk ook een zwartje, dat spreekt. Dus de VK komt echt niet bij jou.
op 04 09 2015 at 01:41 schreef L.Brusselman:
Ook in Rotterdam is dit verschijnsel waar te nemen.
Bijvoorbeeld De Witte de Withstraat,mag je ook de Witter dan Witstraat noemen,een Old School Rotterdammer wil er nog niet dood gevonden worden.
heb me laten vertellen dat je bij het NRC Cafe 6 euro moet neertellen voor een tosti.
Zo jammer ik heb zoveel goede herinnereingen aan die straat voordat die gemeente er een toeristen/hipster/yuppen boulevard van maakte.
RSS