Geef de kiezer de mogelijkheid om flutpolitici direct naar huis te sturen
Jasper Mekkes
Scène uit Survive Style 5+
‘La souveraineté ne peut être représentée par la même raison qu’elle ne peut être aliénée ; elle consiste essentiellement dans la volonté générale, et la volonté ne se représente point.’ – Jean Jacques Rousseau
Hoewel je tegenwoordig zou kunnen gaan denken dat de GeenStijl-versie van directe democratie, namelijk referenda die door ongewassen incels worden gekaapt, het beste is wat directe democratie te bieden heeft, is niets minder waar.
Er is namelijk ook een linkse variant van directe democratie. Een variant waarbij de burger meer macht krijgt, ten koste van de politicus. De variant waarbij de macht wordt gedelegeerd aan een direct gekozen individu of groep door een mandaat met een duidelijk omschreven taak voor een duidelijk omschreven periode.
Een mandaat dat weer ingetrokken kan worden door de kiezers wanneer te laat de verkeerde besluiten worden genomen door een gemandateerde.
Tiran
Dat in een directe democratie de meerderheid altijd een tiran zou zijn voor minderheden is een ander misverstand. De meerderheid van de kiezers bestaat namelijk niet altijd uit rechtse types.
De meerderheid wordt alleen een tiran wanneer de directe democratie slecht georganiseerd is. Zo slecht dat ze in staat is schijn-meerderheden aan de macht te helpen, zoals we bijvoorbeeld zagen bij het referendum over de Oekraïne, waar de gemiddelde linkse kiezer eigenlijk liever niet aan mee deed.
En dat is ook logisch, omdat het een (extreem)rechts initiatief was. Vandaar dat de opkomst voor dat referendum nauwelijks boven de dertig procent uitkwam.
Want hoe bigot moet je eigenlijk zijn om een referendum te organiseren tegen een verdrag dat vooral morele steun betekende voor Oekraïners die graag vooruit wilden naar Europese waarden zoals vrijheid, gelijkheid en broederschap?
Verbeterpunt
De ironie wil overigens dat (extreem)rechts Nederland met dit referendum ongemerkt meehielp een verbeterpunt binnen de Europese democratie in stand te houden.
De EU heeft namelijk, zoals we recent weer zagen bij de ‘verkiezing’ van Ursula von der Leyen tot voorzitter van de Europese Commissie, niet alleen moeite met het direct door Europeanen laten kiezen van hun politici.
Ook het bieden van de mogelijkheid aan Europeanen om die politici bij disfunctioneren datzelfde mandaat te ontnemen, is echt nog wel eventjes een bridge too far voor de EU.
Maar laat aan de andere kant van die brug nou net de grootste verbeterkans voor de EU liggen. En laat die kans nu net zijn waar de linkse versie van directe democratie om draait: het imperatief mandaat, dat het volk soeverein maakt in plaats van de staat. Waardoor degenen die de besluiten nemen in een directe democratie de wil van hun kiezers in plaats van die van de staat dienen.
Aan de macht blijven
Voor de oplettende lezer is meteen duidelijk waarom de westerse politicus van nu liever een representatief mandaat wil houden. Hij wil graag blijven doen wat de staat en zijn partij wil, omdat dat voor hem de enige manier is om aan de macht te blijven.
Want waar zou Rutte zijn zonder die paar honderd VVD-partijleden die de man die ‘voor visie wel naar de opticien gaat’ premier van Nederland maakten door hem tot lijsttrekker van de VVD te kiezen?
‘Meerderheden’ die in feite een minderheid zijn en verkiezingen slechts winnen doordat de democratie vooral is vormgegeven om het neoliberalisme in de benen te houden, vormen een groot gevaar voor het tijdig nemen van de juiste besluiten.
En of je nu door het ecokapitalisme van GroenLinks of door het traditionele kapitalisme van de VVD gebeten wordt; als kiezer verlies je altijd als je je soevereiniteit hebt weggegeven met een representatief mandaat.
Zo is bijvoorbeeld inmiddels onder luid applaus van GroenLinks het uitzicht van zowat alle Noordzee-stranden verpest met windmolens voor de energiereuzen.
Juiste besluiten nemen
Maar het wordt in de toekomst allemaal beter, omdat directe democratie met imperatieve mandaten een te grote kans voor vooruitgang van moderne democratieën is. Te groot om niet ingevoerd te worden.
Politici zullen vervolgens niet alleen gedwongen worden een goede visie te hebben (en die visie onder woorden te kunnen brengen) om gekozen te worden. Ze zullen bovendien na hun verkiezing moeten tonen wat die visie en die woorden waard zijn, door tijdig de juiste besluiten te nemen.
De Europese Unie kan hierbij nog wat leren van een land als Oekraïne, dat vanwege het imperatieve mandaat dat Oekraïense politici wel hebben, door de Raad van Europa op de vingers werd getikt.
Omdat een imperatief mandaat, zoals die Raad terecht constateerde, niet strookt met de ‘traditionele en algemeen geaccepteerde doctrine van de representatieve democratie’ en daarmee ‘in strijd’ zou zijn ‘met de Europese normen en waarden’.
Dat laatste is natuurlijk nogal subjectief en gaat vooral over bestaande normen en waarden van de fanatiekste aanhangers van het verdrag van Maastricht: neoliberale politici.
Linkse versie
In Frankrijk, België, Duitsland, Italië, Zwitserland en Spanje is een imperatief mandaat dan ook bij wet verboden door die politici.
Maar laten we daardoor niet over het hoofd zien dat de linkse versie van directe democratie met imperatieve mandaten iets wezenlijk anders is dan de rechtse variant die door populisme, xenofobie en fanatiek conservatisme en met behulp van referenda de vooruitgang tegen wil houden.
Want het imperatief mandaat zorgt voor een transparante en libertaire democratie en voor politici die geselecteerd worden op aantoonbaar talent voor visie en het nemen van vooruitstrevende besluiten.
Politici die weer serieus worden genomen door kiezers die hun soevereiniteit niet meer weggeven uit angst voor de kracht van directe democratie.
Jasper Mekkes is ingenieur en vooruitgangsfilosoof.
Jasper Mekkes, 23.12.2019 @ 10:30
RSS