Fact-check: is het echt zo makkelijk voor asielzoekers om Nederland binnen te komen?

Flip van Dyke

Illustratie: Eduard Joseph Dantan

Vorige week dinsdag stelde PVV-Kamerlid Sietse Fritsma vragen in de Tweede Kamer naar aanleiding van een alarmistisch artikel in de Volkskrant van 1 november over het aantal asielzoekers dat sterk zou zijn gestegen. Volgens Fritsma kun je in Nederland veel makkelijker asiel krijgen dan in andere EU-landen en is er sprake van een explosie van asielzoekers.

In dit artikel heb ik al de nodige vraagtekens gezet bij de schatting van 17.000 asielzoekers die dit jaar naar ons land zouden komen. Uit die cijfers blijkt ook dat het met de explosie van Fritsma ook wel meevalt.

Hieronder vergelijk ik de cijfers van de EU en Nederland met elkaar en dat levert bijzonder interessante inzichten op.

Zeer scherpe daling

Er worden twee cijfers gebruikt in de EU en in Nederland. Het ene cijfer gaat over aanvragen en het tweede over mensen. Eén asielzoeker kan meerdere aanvragen indienen. Helaas wordt vaak dat totaal aantal aanvragen verward met het aantal asielzoekers. Sinds 2007 wordt in Nederland en sinds 2008 ook in de EU, naast het totale aantal aanvragen, ook de eerste aanvraag geadministreerd. Dat cijfer geeft dus weer hoeveel daadwerkelijke asielzoekers naar de EU/Nederland komen.

De EU bestaat uit 28 landen met elk zijn eigen definities en systemen. Ik vind het al een klein wonder dat er überhaupt cijfers zijn. Ik ben er van overtuigd dat de cijfers niet honderd procent zullen kloppen, maar het geeft hoogstwaarschijnlijk wel een goede indruk.

Vanaf 1998 zijn er cijfers over het totaal aantal asielaanvragen (= formulieren) van de EU-landen. Figuur 1 hieronder laat de cijfers zien van de EU exclusief Nederland – blauw op de linkeras – en Nederland op de rechteras.

 

 

In Nederland zien we rond de eeuwwisseling zo’n 40-45.000 formulieren per jaar. In 2001 daalde dat al snel naar 33.000 en het jaar daarop naar 19.000. Deze zeer scherpe daling heeft te maken met de invoering van de nieuwe vreemdelingenwet per 1 april 2001 door Job Cohen. De afgelopen tien jaar bleef het aantal rond de 13.000 hangen – en dat zal dus naar verwachting in 2013 misschien stijgen naar 17.000.

Daling in EU veel minder

De rest van EU ziet ook een daling, maar die is in verhouding veel minder. Terwijl Nederland al daalde in 2001, steeg de rest van Europa nog en het is duidelijk dat Nederland veel meer is gedaald. Dat verschil tussen de EU en Nederland wordt nog duidelijker in figuur 2:

 

 

Deze figuur zet het gemiddelde aantal formulieren in 1998 tot en met 2001 van zowel Nederland als de rest van de EU op honderd procent en geeft het verschil daarmee in de jaren daarna. Nederland had dus in 2002 nog maar 46 (procent) van de formuleren van het gemiddeld 1998 tot en met 2001. De EU steeg naar 118.

De cijfers maken dus heel duidelijk dat het aantal asielformulieren sterk is teruggelopen in Nederland. In de rest van Europa is de afname veel minder sterk.

Stijging onder Rita Verdonk

Dat verschil tussen de EU en Nederland is ook in een percentage uit te drukken. Zo is die 46 van Nederland uit 2002 39 p[rocent van de 118 van de EU. Figuur 5 geeft die percentages over de gehele periode (gele lijn).

 

 

We zien een daling naar 31 procent in 2004, maar vervolgens weer een stijging naar 67 procent. Dat gebeurde dus onder leiding van staatssecretaris Rita Verdonk. Nadat Verdonk was afgelost in 2007 door Nebahat Albayrak, daalde het percentage weer. De stijging in 2008 en 2009 had te maken met de sterke stijging van het aantal asielzoekers uit Somalië en Irak en dat kwam weer door de categorale bescherming die Verdonk in 2005 had ingesteld. Nadat Albayrak die (grotendeels) in 2008 en 2009 had ingetrokken, daalde het aandeel weer. In 2012 kwam het percentage op 34 uit.

We kunnen dus constateren dat het aandeel van Nederland op z’n minst gehalveerd is ten opzicht van de rest van de EU. Dat kun je ook goed zien in de oranje lijn onderaan de figuur, die het aandeel van Nederland geeft ten opzichte van de gehele EU. Dat was 11 procent over 1998 tot en met 2001 en ligt de afgelopen 11 jaar op een structureel veel lager niveau. Zelfs al zou de rest van EU geen stijging kennen in 2013 – wat niet zo is – dan zou het aandeel van Nederland met die 17.000 aanvragen vijf procent zijn, minder dan de helft van het gemiddelde rond de eeuwwisseling.

Verschil tussen mensen en formulieren

De cijfers vanaf 2009 geven dus de mogelijk om het aantal formulieren te scheiden van het aantal mensen. De figuren 4 en 5 geven de migratiecijfers van de EU en Nederland gesplitst in totaal en eerste aanvragen.

 

 

De linker figuur geeft de EU inclusief Nederland. We zien een stijging van het aantalformulieren van 266.000 in 2008 naar 335.000 in 2012. Het aantal mensen steeg van 241.000 naar 293.000.

Aan de rechterkant zien we de aantallen voor Nederland. In tegenstelling tot de EU zien we een daling in Nederland de afgelopen jaren, zoals we ook al in de vorige paragraaf hebben gezien. In 2012 is het aantal formulieren gedaald van 16.100 in 2008 naar 13.100. Het aantal mensen is gedaald van 14.900 naar 9.700. Het verschil tussen formulieren en mensen is 3.400 en dat is meer dan een derde van het aantal mensen.

Tegenover drie mensen staan vier formulieren

Het verschil tussen eerste aanvragen en het totaal ook nog in percentages:

 

 

We zien nog duidelijker het verschil tussen formulieren en mensen. Wat direct opvalt, is het verschil tussen de EU en Nederland. Bij de EU blijft het op een 90 procent. In Nederland, daarentegen, daalde het percentage van 92 procent in 2009 naar 74 procent in 2012. Oftewel: tegenover drie mensen staan vier formulieren.

Grilliger beeld

De meest recente cijfers van de EU gaan tot en met juli van dit jaar. Ik heb daarom de periode augustus 2012 tot en met juli 2013 vergeleken met dezelfde maanden een jaar eerder. Figuur 7 laat de EU zien, zowel totaal (streepjes), als eerste aanvragen. Blauw is augustus 2012 tot en met juli 2013.

 

 

Of het nu om het totaal gaat of om de eerste aanvragen in de EU, de stijging is evident. Alle maanden geven hogere cijfers. In de laatste maand zien we een stijging van totaal van 27 naar 38 duizend; dat zijn er 11.000 meer, bij eerste aanvragen is de stijging in de maand juli van 24 naar 33.000, 9.000 meer.

Nederland geeft in de rechter figuur geeft een wat grilliger beeld. Niet van alle maanden van de afgelopen periode (oranje) zijn de aantallen hoger dan een jaar eerder. Het is wel duidelijk dat dit jaar de aantallen duidelijk hoger zijn dan een jaar eerder. Was in juli 2012 het totaal aantal aanvragen 970, in juli 2012 was dat gestegen naar 1.430. Het aantal mensen steeg van 710 naar 1.180.

Stijging in Nederland weer veel minder sterk

Het verschil tussen de EU, de EU zonder Nederland en Nederland in de twee periodes in een tabel:

 

 

Dit zijn toch opmerkelijke cijfers. Eerst het totaal aantal aanvragen: In de totale EU een stijging met 88.000 formulieren naar 395.000, oftewel 28 procent tussen augustus 2011 tot en met juli 2012 en een jaar later. In Nederland steeg het aantal met slechts 1.300, negen procent.

Kijken we naar het aantal eerste aanvragen, mensen die hierheen komen dus, dan is de stijging 27 procent bij de EU, doch maar 16 procent bij Nederland. De stijging in Nederland was dus veel minder!

Fors gedaald

Dat rare verschil tussen formulieren en mensen zien we in de laatste twee blokken. In de eerste periode was dat verschil bij de EU 36.000 (13 procent), maar bij Nederland was dat drieënhalfduizend, 35 procent! In de afgelopen periode was het verschil bij de EU 51.000, maar het percentage bleef met 13 procent gelijk. Bij Nederland was het cijfer fors gedaald naar 27 procent. Een flink verschil dus met periode 1.

Welk cijfer neem je dus als je het hebt over asielzoekers die ‘naar ons land komen’? Het totaal of alleen eerste aanvragen? Als je totaal neemt voor Nederland dan is het aantal asielzoekers gestegen met 9 procent. Als je eerste aanvragen neemt dan is het 16 procent, maar welk getal je ook neemt, de stijging is groter in de EU dan in Nederland.

Stijging in percentages

Ik heb nog een figuur gemaakt die de stijging van de eerste zeven maanden van dit jaar ten opzichte van een jaar eerder in percentages weergeeft.

 

 

Slechts in twee van de eerste zeven maanden van dit jaar is de stijging in Nederland hoger dan die in de totale EU, maar de stijging in juli bestaat voornamelijk uit formulieren.

Makkelijker om in Nederland asiel te krijgen?

Er is sprake van een duidelijke toename van het aantal asielzoekers het afgelopen jaar. Maar, en dat lees je nergens, In Nederland komt dat door een aanvankelijke gigantische daling na de invoering van de nieuwe vreemdelingenwet door de PvdA in 2001. Daardoor kan Job Cohen – voorlopig – tot koning van de beperking van de asielmigratie kan worden gekroond.

Die sterke daling, ook ten opzichte van de rest van de EU, is iets dat vrijwel nergens genoemd wordt. Wat je ook nergens leest, is dat de stijging in de EU in de afgelopen tijd zelfs groter was dan in Nederland en dat brengt mij bij het punt van Fritsma dat het veel makkelijker is om in Nederland een asielvergunning te krijgen dan in andere landen.

Als dat zo is, waarom komen ze dan niet naar ons land in plaats van naar de ons omringende landen? In plaats daarvan zien wij sinds 2002 minstens een halvering van het aantal dat naar ons land komt ten opzichte van de rest van de EU. Dat lijkt meer op een implosie dan een explosie. Zelfs in de eerste zeven maanden van dit jaar was de stijging in de EU groter dan die in Nederland. Die asielzoekers, meneer Fritsma, die zijn toch niet gek?

Geld belangrijker dan leed

Een aantal asielzoekers van 300.000 klinkt veel, maar de EU telt een half miljard inwoners. 300.000 is dan 0,06 procent en die krijgen echt niet allemaal een verblijfsvergunning.

Wat mij ook stoort in het ‘debat’ in de Tweede Kamer en daarbuiten, is dat partijen zich drukker lijken te maken om het geld dan om het leed van bijvoorbeeld de Syrische asielzoekers. Die verharding vind ik nog het meest kwalijk.

Flip van Dyke is migratieonderzoeker en factchecker. Dit artikel is eerder gepubliceerd op zijn website en u kunt hem volgen op Twitter.

Tweet

Fact-check, Flip van Dyke, 16.11.2013 @ 10:47

[Home]
 

Δ