Eus

Peter Breedveld

Illustratie: Bill Randall

In De Wereld Draait Door werd Özcan Akyol eergisteren aangekondigd als ‘misdadiger die schrijver was geworden’. Hij haalde in de uitzending uit naar Kader Abdolah en heel Twitter deed het in zijn collectieve broek van plezier. Hiermee was volgens Femke Halsema Akyols ‘ronkende entree’ in de literatuur gemaakt. Abdelkader Benali had het over de entree van het populisme in de literatuur en Volkskrant-columnist Jean-Pierre Geelen schreef de volgende dag cynisch dat deze ‘literaire sensatie’ zorgvuldig was voorgekookt.

Maandenlang al zingt het rond over het nieuwe literaire Wunderkind dat Özcan Akyol is, maar zijn debuut, ‘Eus‘, ligt pas sinds gisteren in de winkel. De hype is dus volledig rond zijn persoon gecreëerd.

Onbevangen oordeel

Het gaat dus over van alles en nog wat, behalve over zijn boek. Is dat ook nog de moeite waard? Valt er meer over te zeggen dan dat het is geschreven door een ex-crimineel, dat het afrekent met de ‘migrantenliteratuur’? Dat Eddy Terstall er zo’n geestige trailer bij heeft gemaakt? Akyol heeft zich, vooral via de sociale media, omringd met een indrukwekkend leger van schreeuwerige meelopers, waarvan het merendeel een boek niet eens kan onderscheiden van de nieuwe Libelle. Is het nog mogelijk een onbevangen oordeel te vellen over de “semi-autobiografische” eersteling van Akyol?

Dat is het wis en waarachtig. Zonder de hele kermis er omheen blijft Eus gewoon een goed boek. Dat verbaast me niets, want ik zag meteen dat Akyol een goede schrijver is toen ik voor het eerst iets van hem las. Ik ben er trots op dat hij zijn eerste stukken op Frontaal Naakt heeft gepubliceerd. Akyol kan boeiend vertellen, hij heeft een mooie, vriesdroge schrijfstijl en een wetenschappelijk oog voor het lullige detail. Daarnaast is hij een meester van de anticlimax en van de schlemielige humor.

Dat leverde al een aantal mooie kortverhalen op en ook in een 271 pagina’s tellende roman houdt hij de aandacht van de lezer moeiteloos vast. Ik denk dat hem dat lukt door dicht bij zichzelf te blijven. Akyol loopt niet interessant te doen met bombastisch proza en intellectueel exhibitionisme. Heeft-ie niet nodig, want Akyol heeft iets te vertellen.

Zijn stijl doet sterk denken aan Nescio, Jan Cremer en Céline. Hij goochelt niet met vertelperspectieven en plotwendingen. Hij zorgt ervoor dat zijn personages goed uit de verf komen, dat de mensen en situaties in zijn boek echt zijn.

Botte lul

Eus is een schelmenroman waarin het er ruw aan toegaat. Vrouwen worden wijven en hoeren genoemd, er wordt bot en liefdeloos geneukt (sommige van de seksscènes zijn de grappigste die ik ooit las) en het boek is doortrokken van de geur van testosteron en geronnen bloed, maar er zitten ook veel echt ontroerende passages in. Zo beschrijft Akyol liefdevol hoe zijn moeder – of ik moet zeggen de moeder van zijn hoofdpersoon Eus – vijfentwintig gulden vindt, en niet in staat is daar iets van voor zichzelf te kopen. En wat een botte lul die Eus ook is, je krijgt toch medelijden met hem als hij zijn eerste liefdesverdriet te verstouwen krijgt.

Ik heb vaak gegrinnikt, bijvoorbeeld toen de kleine Eus op school verliefd werd op Lieke en er alles aan deed om haar te krijgen: uitschelden, pootje haken en een bus strontspray leegspuiten op haar jas. ‘Niets hielp’, aldus de beteuterde vlegel. Jaren later heeft Eus een Turkse verloofde, de mooie maar serieuze Selma, die na anderhalf jaar verkering toestemt met hem naar bed te gaan. ‘Voor haar symboliseerde prehuwelijkse seks een definitieve verbondenheid’, aldus Eus. ‘Ik vond het gewoon lekker’.

Oer-Hollands boek

In essentie is Eus een oer-Hollands boek. Oer-Hollands in de zin dat er met elke pretentie de vloer in wordt aangeveegd. Iedereen die zich in Eus schuldig maakt aan het geringste vleugje romantiek, wie ook maar even denkt het grauwe leven te kunnen ontstijgen, stort snel weer terug in de Deventer zandgrond. Maar er doet zich daarna altijd weer een gelegenheid voor om het toch nog eens te proberen.

En als ik het goed begrepen heb, is Eus het bewijs dat de aanhouder soms wint.

Tweet

boeken, Peter Breedveld, 30.10.2012 @ 23:51

[Home]
 

Δ