Een smakelijke vertelling over de Zuid-Koreaanse droom

Peter Breedveld

Hoogleraar Koreastudies Remco Breuker heeft zich tijdens de coronacrisis hardop zitten ergeren aan de oriëntalistische nonsens die door de Nederlandse virologen over Zuid-Korea werd gedebiteerd. Het Zuid-Koraanse coronabeleid was aanzienlijk succesvoller dan dat van Nederland, en dat zonder lockdowns. Dat werd door mensen als Marion Koopmans verklaard met beledigende clichés over de collectivistische inborst van de Koreaan en zijn ingebakken gehoorzaamheid, die bij zijn confucianistische opvoeding hoort. Remco (we zijn oude studievrienden) veegde er de vloer mee aan in een interview met hem op Frontaal Naakt, dat prompt de Zuid-Koreaanse media haalde.

In zijn nieuwe boek, ‘De Koreaanse Golf‘, komt hij een paar keer terug op die luie stereotyperingen. Er waren heel wat virologen die zich ontpopten als 19e-eeuwse, schedelmetende amateur-antropologen, maar Remco lijkt zich het meest aan Koopmans te hebben geërgerd, want hij noemt haar steeds bij naam.

Zijn ergernis is terecht, want wie denkt ontwikkelingen in Oost-Azië te moeten verklaren met ouderwetse Fu Manchu-mythes, is net zo goed een wappie als iemand die beweert dat corona maar een griepje is. Het is zeer kwalijk en zeer gevaarlijk om naar Aziaten te kijken als een soort mieren zonder duidelijke individuele kenmerken en zonder eigen wil.

Corrupte politici

Uit De Koreaanse Golf blijkt hoe belachelijk misplaatst dergelijke typeringen zijn. Terwijl het Nederlandse volk zich in overgrote meerderheid jaren achter elkaar laat koeioneren door een premier die maar blijft wegkomen met zijn gelieg en gekonkel, gaan in Zuid-Korea mensen met tienduizenden tegelijk de straat op om een regering tot aftreden te dwingen en gaan corrupte politici zonder pardon de gevangenis in.

Een lockdown is in Zuid-Korea een ondoenlijke zaak, schrijft Remco ergens, met zoveel miljoenen mensen die constant op pad zijn, daarom bestond het coronabeleid er uit maatregelen als mondkapjes (die volgens de Nederlandse hoofd-viroloog niet hielpen) en een streng gehandhaafde quarantaine van wie besmet was. Daar was wel degelijk verzet tegen onder de Zuid-Koreaanse bevolking en er waren ook wappies, in de vorm van christelijke kerkgangers die zich verzetten tegen het verbod op zingen en – dit is erg onsmakelijk – elkaar in de mond spuugden om te bewijzen dat ze geen corona konden krijgen.

Bloedige burgeroorlog

Zuid-Korea is een rijk en democratisch land met niet alleen een wereldwijd populaire elektronica-industrie, ook Zuid-Koreaanse films, series en popmuziek zijn razend succesvolle exportprodukten. En van Hassnae hoor ik dat de laatste jaren cosmetica uit Zuid-Korea, K-beauty, hier een rage is.

Dat is Zuid-Korea niet zomaar komen aanwaaien. Het land heeft er wel wat voor moeten doen. Het is gekoloniseerd door Japan, heeft een bloedige burgeroorlog doorstaan, waarna het in tweeën werd gedeeld en tienduizenden families wreed uit elkaar zijn getrokken, daarna heeft Zuid-Korea gezucht onder snoeiharde militaire dictaturen die, zo laat Remco overtuigend zien, een natuurlijk uitvloeisel zijn van de Japanse marionettenstaat in China, Manchukuo, waar veel Zuid-Koreaanse politici, en de knokploegen waarmee ze hun regime bevestigden, waren gevormd. Ook de grote familiebedrijven als Samsung, een soort supermachtige vorstendommen (chaebol heten ze) binnen de Zuid-Koreaanse staat, vinden hun oorsprong in Manchukuo, waar veel Koreanen, aangemoedigd door de Japanse kolonisator, hun geluk beproefden.

Koreaans eten

Een land dat is geboren uit bloed, modder en ontberingen, Zuid-Korea. Een gehard land, een hartstochtelijk land van harde vechters rijst zich uit Remco’s boek voor mijn geestesoog. Ik ben er nog nooit geweest, want als ik in de buurt ben, kies ik altijd voor Japan, waar het leven makkelijk is en de mensen zacht zijn, al zitten ze wel altijd te mieren over regeltjes en procedures. Uit wat ik van Remco hoor en lees en zie in Koreaanse films, maak ik op dat Japan van Zuid-Korea verschilt als Italië van Spanje. De landen lijken op elkaar, maar hebben een aantal hemelsbrede verschillen. Alleen het eten al: Japans eten is een verfijnde harmonie van subtiele smaken, Koreaans eten is gekmakend lekker, maar ik ben ook weleens bang dat mijn slokdarm wegbrandt zo tranentrekkend loeiheet is het.

Korea en Nederland

Zuid-Korea heeft ook een paar dingen waar Nederland zich in zou kunnen herkennen. Zo heeft het land een Vietnam-verleden, lees ik voor het eerst in dit boek. Zuid-Korea heeft tijdens de Vietnam-oorlog troepen gestuurd om de Amerikanen te helpen tegen de communisten te vechten, en daar genoeg geld mee verdiend om zijn eigen economie een kickstart te geven, waardoor het uiteindelijk kon uitgroeien van straatarm ontwikkelingsland tot één van de machtigste en moderne economieën ter wereld.

Daar zijn door Zuid-Koreanen wel een aantal oorlogsmisdaden voor gepleegd, en dat is een feit dat door de mensen thuis niet graag onder ogen wordt gezien. Het wordt zelfs weggemoffeld door academische historici. Als er over wordt gepraat, voeren de Zuid-Koreanen zichzelf op als slachtoffers en dát, merkt Remco op, lijkt erg op de manier waarop Nederlanders naar hun eigen koloniale verleden kijken.

Hij spiegelt een aantal ontwikkelingen in Zuid-Korea aan parallelle ontwikkelingen in Nederland. Niet alleen van het Zuid-Koreaanse coronabeleid had Nederland volgens hem kunnen leren, maar ook van bijvoorbeeld de opkomst van het almachtige bedrijfsleven. Wat nu in Amsterdam gebeurt, met huizen die worden opgekocht door vastgoedspeculanten en daardoor onbetaalbaar worden voor gewone mensen, is al eerder in Seoul gebeurd.

Spannende avonturenroman

De Koreaanse Golf is een rijk en leerzaam boek, en het is lekker verhalend geschreven. Net als zijn vorige boek, De B.V. Noord-Korea, heb je eerder het idee dat je een spannende avonturenroman aan het lezen bent dan een feitelijke geschiedenis van de nation-building van een land. Remco is een ongelofelijk belezen intellectueel, die evenwel zijn neus niet ophaalt voor pulp en sensatie en die twee uitersten harmonieus bij elkaar weet te brengen.

Vooral als het over zaken gaat als de gangsters, die een belangrijke rol hebben gespeeld in de Zuid-Koreaanse geschiedenis en echte cultfiguren zijn geworden, krijg je bij het lezen het gevoel alsof je bij hem aan tafel zit, fles soju in het midden, luisterend naar de smakelijke verhalen over de reusachtige gangster Kim Du-han met zijn “vuisten als mokers”, die eerst voor de Japanse kolonisator vocht, daarna nationalist werd en als parlementslid een collega met poep en urine besproeide.

Vreedzaam gewelddadig

Ik trok wel een wenkbrauw op toen ik, na bijna 300 pagina’s over al dat geweld, de oorlogen, de volksopstanden, over de studenten die zich verzetten en gemarteld en vermoord werden, de aanslagen, enzovoort, las dat volgens Remco de democratisering van Zuid-Korea “relatief geweldloos” is verlopen. Maar het woord “relatief” zal hier het sleutelwoord zijn.

Remco Breuker: De Koreaanse golf. Uitgeverij Prometheus, 300 pagina’s of zo. 23 euro.

Tweet

boeken, Peter Breedveld, 07.04.2023 @ 11:25

[Home]