Een rebels hoofddoekje
Esra Dede
Mijn moeder was twaalf toen ze besloot een hoofddoek te dragen. “Nergens voor nodig”, zei haar zus terwijl ze haar lippenstift vernieuwde. “Dat ga ik wel doen als ik getrouwd ben, ik moet van mijn mooie lokken genieten zolang ik kan”
Mijn moeder had geen mooie lokken, maar dat was niet de reden waarom ze zich bedekte. De islam had haar geroepen en ze voelde zich compleet met het zwarte doekje, dat langs haar wangen gleed en strak onder haar kin werd vastgepind. Elke ochtend deed ze haar hoofddoek op en liep zo naar school.
De decaan wachtte haar steevast op bij de voordeur, klaar om haar hoofddoek over te nemen en die in een la te verstoppen. “Je kunt je beter helemaal niet bedekken”, riep hij haar vaak na in de gang. Maar zo was het nou eenmaal in Turkije en ze voelde zich vereerd om een van de rebelse hoofddoekjes te zijn. Ze maakte deel uit van een strijd tegen de extreme secularisering van haar land.
Verschrikkelijk idee
Ik was veertien toen ik besloot een hoofddoek te dragen. Ik wilde de strijd aangaan met de vooroordelen erover en meer in contact staan met mijn geloof. Alhoewel ik wat later was, dacht ik hetzelfde te voelen als mijn moeder toentertijd. Zij vond het natuurlijk geweldig dat ik het deed en het was fijn om dat te zien bij haar.
Mijn vader was, zoals altijd, een ander verhaal. Hij vond het een verschrikkelijk idee. “Ze zullen je belachelijk maken, niet meer serieus nemen en je bekritiseren. En het gaat er ook niet uitzien”, riep hij vanuit de woonkamer, terwijl ik voor de spiegel verschillende technieken probeerde om de hoofddoek vast te maken. Toen hij doorhad dat ik serieus was, kreeg ik een halve waarschuwing. Ik was te jong en mocht niet met een hoofddoek naar buiten, de volgende dag.
Ik liep naar school zoals altijd, tot aan de voordeur. Daar haalde ik een zwart doekje uit mijn tas, drapeerde het over mijn hoog opgestoken knot, liet het over mijn wangen glijden en pinde het strak vast onder mijn kin. Net zoals mijn moeder. Geen decaan die mij tegenhield, maar dat hield mij niet tegen om mij, zoals mijn moeder, een van de rebelse hoofddoekjes te voelen.
Religieus symbool
Dat gevoel verdween als sneeuw voor de zon bij het eerste contact met een docent. “Ben je verdwaald?”, vroeg mijn wiskundedocent toen ik mijn plaats innam. Met stomheid geslagen staarde ik hem aan, twijfelend of het wel of niet een grap was. Daarna kwamen de one-liners, waar ik niet op voorbereid was.
“Word je gedwongen door je ouders?”
“Jij bent toch geen moslima, je bent zo kritisch en intelligent”
“Bedekte VWO-studenten zie je niet vaak”
“Weet je zeker dat je dit wilt?”
Mijn relatief zwarte middelbare school liet mij schrikken en mijn hoofd begon vol te raken met vragen en twijfels. Ja, ik was een van de intelligentere leerlingen, ik was kritisch, ik was een streber. Kon dat niet samen met een hoofddoek? Waarom moest ik per se dalen in aanzien? Was ik niet sterk genoeg om mijn persoonlijkheid te behouden bij het uitdragen van een religieus symbool? Waarom kon ik deze reacties niet van me laten afglijden?
Een denkbeeldige hand kroop rond mijn hals en ik begon moeite te krijgen met ademhalen. Of had ik mijn hoofddoek toch te strak vastgepind?
Borsten laten zien
De strijdlust in mij verdween bij elke confrontatie en aan het einde van de dag voelde ik mij net een schim. Ik voelde mij steeds kleiner worden, verborgen achter laagjes viscose en struikelend over mijn te lange rok. Ik kon niet wachten om thuis te zijn en rende de bus uit, de richting op van mijn straat.
Een man kwam mij achterna en liet mijn ov-kaart zien. “Jij laten vallen, is van jou?”, zei hij. Wat een ironie, dacht ik. Een meneer praat dom tegen mij. Mij, godverdomme een gymnasiumleerling! Uit woede trok ik aan het pinnetje onder mijn kin, waardoor het doekje met een zwevende beweging op straat viel. Ik voelde hetzelfde als wanneer ik mijn borsten zou hebben laten zien.
Juiste strijd
Eenmaal thuis wist ik niet of ik moest huilen of lachen. In mijn ogen had ik gefaald, ik kon niet zo rebels zijn als mijn moeder. Volgens mijn moeder was ik er nog niet klaar voor, mijn strijd moest nog gestreden worden. “Het komt wel, op een dag zal God hetzelfde ook aan jou laten voelen”.
Tien jaar later en ik moet het nog voelen. Ik acht de kans klein dat het ooit zal gebeuren. Er lopen genoeg rebelse hoofddoekjes rond in Nederland, nu maar hopen dat ze wel de juiste strijd hebben gekozen.
Esra Dede is geboren en getogen Amsterdammer. Zij studeert geneeskunde en wordt door haar familie gezien als communist, omdat ze ooit lid was van de SP. Volg haar op Twitter.
Esra Dede, 11.11.2014 @ 07:49
28 Reacties
op 11 11 2014 at 08:45 schreef Kimo:
“een van de intelligentere leerlingen”
Of degene met hogere cijfers?
Ik haalde de hoogste cijfers van de school (althans dat vertelde de directrice in vertrouwen aan mijn moeder). Dat ze de hoogste van de klas waren, tijdens mijn jaren op het Atheneum, dat weet ik.
Was ik ook de intelligentste? Nee, dat denk ik niet. Ik had twee, wat oudere, zittenblijvers in de klas. “Alto’s” waren dat, zoals we die rocktypes destijds noemden. Haalden magere zesjes maar waren bijster intelligent. Prachtige kerels met een goede kijk op het leven. Konden filosoferen over zaken, dat hou je niet voor mogelijk. Zo diep in gaan op materie dat het bijna te vergelijken was met hallucineren.
Ja, daar keek ik als ventje met de hoogste cijfers wel tegen op.
God, ik zou die gasten nu jaren later wel weer eens willen ontmoeten. Met een biertje er bij.
ON TOPIC:
Ik vergeet ook nooit meer mijn geschiedenis leraar Meneer Zaaijer van het Roling College te Groningen: “Ben je nu weer aan het kletsen Kimo? Ik kan me voorstellen dat je niks wilt horen over vrouwenstemrecht met je culturele achtergrond” (let wel, ik ben een geboren en getogen Nederlander met een vader die uit Noord Afrika komt)
op 11 11 2014 at 09:01 schreef Peter:
Goed dat je op het laatste moment nog besloot on-topic te gaan, Kimo. Je rgemijmer was één dun kuthaartje verwijderd van de prullenbak.
op 11 11 2014 at 09:11 schreef Bertje:
Kijk dat vind ik nu een mooi stuk.
Persoonlijk integer en vooral menselijk.
Doodgewone alledaagse thema’s die in alle lagen der bevolking zich afspelen.
Daar zouden ze in de msm wat meer aandacht aan moeten besteden. Maar ja daar zitten ze meer te wachtten op bom-moslims, boze negertjes, wittemannen bolwerken etc.
op 11 11 2014 at 10:15 schreef Pickelhaube:
Hoofddoekjes geven me een “awkward” gevoel. Ik vind het verder prima hoor, maar ik zal nooit open kunnen communiceren met een hoofddoekdraagster, leg ook veel lastiger oogcontact, omdat ik dan bang ben dat het als een toenaderingspoging geïnterpreteerd wordt ofzo. Dan bewaar ik toch wat meer afstand. Ligt aan mij hoor, maar het maakt me verlegen.
op 11 11 2014 at 13:19 schreef Bertje:
Pickelhaube
vroeger, ja vroeger liepen er nog relatief veel “moderne” meiden met een hoofddoekje op ik bedoel strakke jeans, laag uitgesneden t-shirt e.d. en een doekkie op de kop.
Had dan altijd het gevoel dat de islam in het Westen zijn 2.0. had bereikt.
Ik zie ze tegenwoordig niet meer ja zo heel af en toe in Keulen of in Bonn.
Waar zijn die mooie meiden gebleven? Hebben ze hun doekje afgegooid of hun moderne kleding ingeruild voor de meer traditionele hobbezak waarin je menig moslima anno 2014 ziet lopen.
op 11 11 2014 at 13:25 schreef Kimo:
Lekker vriendelijk Peter. Wat een nare toon zeg.
Heb altijd met veel plezier je stukken gelezen maar waar deze houding nou opeens vandaan komt is mij een raadsel. Heel eigenaardig dit.
Leuk deze houding naar een trouwe lezer. Ik zal het wel verdiend hebben of iets dergelijks maar leuk is anders.
Had ook anders gekund.
Loop ik hier altijd jou stukken aan te prijzen en je te verdedigen om vervolgens out of the blue geschoffeerd te worden.
Zoek het ook maar lekker uit obstinaat mannetje.
op 11 11 2014 at 14:08 schreef Zomaar:
Tja, hoewel ik als tiener, zoals dat hoort, ook best een potje tegen de maatschappij schopte (Kimo had me waarschijnlijk een ‘alto’ genoemd) was de grootste focus van verzet tijdens mijn gehele jeugd juist het geloof van mijn ouders (en de rest van de familie).
Ik heb er nog altijd moeite mee wanneer (streng-)religieuze mensen zichzelf kritisch noemen, omdat religie per definitie van je verlangt dat je heel veel onwaarschijnlijke zaken kritiekloos voor waar moet aannemen.
op 11 11 2014 at 17:09 schreef Bertje:
Zomaar
Ik snap verdomde goed waarom je stelt dat : “omdat religie per definitie van je verlangt dat je heel veel onwaarschijnlijke zaken kritiekloos voor waar moet aannemen.”
Maar dit is zeker niet altijd het geval ik durf zelfs te stellen dat ware religie juist van een mens verlangt kritisch te zijn en met name naar zijn of haar eigen religie.( en zo nodig deze verwerpt, bespuugt en belachelijk maakt.)
Niks zomaar aannemen en al helemaal niet je religie verkopen of opdringen en jan en alleman.
op 11 11 2014 at 19:23 schreef Mohammed:
Mooi en moedig stuk. Ik denk dat veel moslima’s met dergelijke vraagstukken rondlopen. De keuze is aan henzelf. Dat staat voorop.
op 11 11 2014 at 21:00 schreef Marco Meijer:
Ik snap het niet helemaal vrees ik. Een hoofddoekje symboliseert dat je je onderwerpt (aan de wetten van Allah).
Van mij mag je hoor, maar wat is er rebels aan onderwerping ?
op 11 11 2014 at 22:37 schreef Zomaar:
Bertje
Helaas ken ik geen enkele religie die dat als uitgangspunt heeft. Eerlijk gezegd lijkt me een dergelijke religie ook geen lang leven beschoren.
op 12 11 2014 at 00:17 schreef Thomas E:
Mooi stuk, Esra. Het laat zien dat de gezinssituaties van moslims niet zo stereotiep zijn als wij autochtonen vaak denken. Een vader die het dragen van een hoofddoekje afkeurt, een dochter die gymnasium doet en zelf bepaalt of ze wel of niet haar haar bedekt…. Hoeveel witte Nederlanders kunnen bedenken dat zoiets bestaat?
@Zomaar
Ook ik heb me al jong afgezet tegen religie vanwege al die aannames en voor mij onzinnige rituelen. Toch snap ik best dat je moslima kunt zijn en tegelijkertijd geneeskundestudent. Dit lijkt in tegenspraak omdat creationisme lijnrecht staat tegenover de biologische evolutieleer, die in de geneeskunde toch leidend is. Maar naarmate je je verder verdiept in de ongelofelijke complexiteit van levensprocessen, krijg je steeds meer het gevoel dat er ‘meer moet zijn’ dan het beredeneerbare Darwinisme.
op 12 11 2014 at 00:38 schreef Joris:
Erg mooi stuk, vooral door het open einde, en ook een mooie reactie van Bertje. Het stuk laat volgens mij zien dat religie ook kan bijdragen tot een kritische en zelfs rebelse houding – net als sommige daden van Jezus trouwens. En in elke religie heb je naast dogmatische drammers ook kritische geesten – soms zelfs in één en dezelfde persoon.
op 12 11 2014 at 02:11 schreef Gart:
Sorry Kimo, maar vind je dat niet een beetje een overdreven reactie? Ik lad je post en had ook echt het idee “waar gaat dit over?”
Desalniettemin, het woord kuthaar is wellicht overdone. Maar wat heeft het van doen met “verhalen aan te prijzen en je te verdedigen”? De vraag die ik mijzelf stel is “verdedigen tegen wie?” Maar dat is natuurlijk off topic;)
op 12 11 2014 at 07:18 schreef Pickelhaube:
@Marco
Het is weliswaar gehoorzaam aan de Islam, maar rebels in de richting van een samenleving die hoofddoekjes niet accepteert. In mijn tijd deed je het fuck society dingetje met hanekammen en veilgheidsspelden door je neus en nu dus zo.
op 12 11 2014 at 09:46 schreef Bertje:
Zomaar
De zen lijn die ik volg en alsmede ook leken priester van ben heeft dit wel degelijk als uitgangspunt.
Bij onze “inwijding” verbranden we zelfs heilige geschriften (soetra). Iedere “mystieke” stroming binnen de religies zijn per defenitie ondogmatisch, willen juist bevrijd worden van God, Allah en de hele reutemeteut.
De moslim mystieker All Hall Ladesch heeft prachtige werken geschreven over dit thema. Of lees eens wat van Meester Eckhart(christen-mystieker).
Zijn dit rebellen, ik denk het niet het zijn zoals de schrijfster van dit stuk mensen die hun hart volgen.
Gart
Kuthaartje is een mooi scrabble-woord, kuthaar weer niet zo.
op 12 11 2014 at 09:57 schreef betwister:
Ik vond de eerste reactie (van Kimo) gewoon leuk, met name omdat hij/zij zo bescheiden is.
Hij reageerde op een bijzaak (“een van de intelligentere leerlingen”) maar dat is zijn goed recht.
En soms is het trouwens leuk als een discussie afdwaalt.
op 12 11 2014 at 10:22 schreef MNb:
Waar ik nu nieuwsgiering naar ben: waarom zo’n somber, zwart ding?
http://fubarbaar.files.wordpress.com/2014/02/hoofd01.jpg
Waarom niet fris en vrolijk?
http://onderwijszaken.files.wordpress.com/2011/04/hoofddoekje-1.jpg
op 12 11 2014 at 10:37 schreef cRR Kampen:
” Toch snap ik best dat je moslima kunt zijn en tegelijkertijd geneeskundestudent. Dit lijkt in tegenspraak omdat creationisme lijnrecht staat tegenover de biologische evolutieleer”
Op zich wel grappig van Thomas E. Dat krankzinnige creationisme vind nou juist alléén in het christendom, het komt zowat nergens anders ter wereld voor. Ja, je hebt tegenwoordig een enkele islamitische zot die het propageert maar dat is eigenlijk copycatting.
Moderniseringen van de artsenij in Europa kwam ook al uit het oosten, zoals zoveel na de instorting van het Romeinse Rijk en boekverbrandingen in deze periode tot aan de Renaissance.
op 12 11 2014 at 11:06 schreef Pickelhaube:
@Bertje
Het is best te beargumenteren dat Eckhart wel rebels was, want hij heeft zelfs nog terechtgestaan wegens ketterij. En wat spiritualiteit en rebellie betreft, die erg vaak hand in hand gaan, kan ik je aanraden Rebels & Devils; the Psychology of Liberation te lezen; of de Psychopath’s Bible for the extreme individual.
Overigens zijn er in het Boeddhisme wel degelijk ook nogal wat rebellen. Weet niet hoe dat bij mijn Dharma broeders in de Zen traditie zit, maar in het Himalayaanse Boeddhisme heb je bijvoorbeeld iemand als de “Divine Madman” Drukpa Kunley en is er sprake van een zeer uigebreide “Crazy Wisdom” traditie, die nogal rebels is.
He was known for his crazy methods of enlightening other beings, mostly women, which earned him the title “The Saint of 5,000 Women”. Among other things, women would seek his blessing in the form of sex. His intention was to shock the clergy out of their prudish behaviour and neurotic ways of teaching Buddhism.
op 12 11 2014 at 14:01 schreef Bertje:
Pickehaube
Dank voor de linkjes.
Eckhart is na zijn dood ook nog ter dood veroordeeld.
( eat that Jezus ….)
O ja hoor in de zen traditie stikt het van de “rebellen”
Kodo Sawaki (in de lijn die ik volg), de kleine Suzuki, of meer uit deze tijd Brad Warner ( tevens mijn dharma broeder) en vergeet de oude Boedhha zelf niet.
O en ik sprak de gek.
En de oude schuinsmarcheerder Drukpa Kunley was ook nog een drankorgel.
op 12 11 2014 at 14:42 schreef Dirk:
Welkom in Nederland anno 1950. History repeating.
op 12 11 2014 at 14:46 schreef Rukiye:
Een intelligente meid draagt inderdaad niet bij aan een seksistisch paradigma achter de hoofddoek. De hoofddoek staat namelijk niet op zichzelf; het is een van de zovele instrumenten van een seksistisch gedachtegoed.
op 12 11 2014 at 15:09 schreef Pickelhaube:
@Bertje
Ja, Brad Warner. Dat is wel hardcore Zen. Was zelf ook redelijk geïnteresseerd in Dharma Punk Noah Levine van tegendestroomin, ook zo’n type, maar kwam tot de conclusie dat het onder dat gebeuren met tattoos enzo eigenlijk heel traditioneel Theravada boeddhisme schuilt. Ben zelf nogal een fan van Chögyam Trungpa, en Namkhai Norbu, maar maak deel uit van de nonsectarische traditielijn. De Rimé beweging.
Maar over hoofddoekjes. Ondanks mijn eigen reactie vind ik dat je gewoon de religieuze kleding moet dragen die bij je past. Wat geeft dat nou? Mijn eigen Tibetaanse root lama, Tongnyi Dhontok Rinpoche, is zo onaangepast dat hij gewoon zijn gouden gewaad blijft dragen en niet in de wc, maar in de sloot pist. Want fuck westerse toiletten. Hoor je nooit iemand over en springt toch echt meer in het oog dan zo’n hoofddoekje dat mijn oma ook droeg.
op 12 11 2014 at 15:19 schreef Joris:
In de Russisch-orthodoxe wereld had je altijd de zogeheten “dwazen om Christus’ wil”, die zich gedroegen als dorpsgek, midden op straat poepten, obscene gebaren maakten of op een andere manier tegen de geldende normen ingingen, om de mensen met hun eigen hypocriete normen te confronteren. Of soms omdat ze gewoon echt gek waren, dat wist je nooit helemaal zeker. Het is een traditie die waarschijnlijk teruggaat tot de cynische filosofen in de oudheid en die je nog terugvindt bij sommige personages van Dostojevski.
op 12 11 2014 at 20:05 schreef MNb:
“je hebt tegenwoordig een enkele islamitische zot die het propageert”
Kampen, je vergist je. Ik heb creationisme horen verkondigen in een uitzending over de hadj, door een heuse echte imam te Mekka. Op de Surinaamse TV.
http://www.hurriyet.com.tr/english/domestic/11102743.asp?gid=244
“Creationism entered biology textbooks in high schools in 1985, after a cooperation between the creationist movement in the U.S. and the Turkish Education Ministry,” said Aykut Kence, a professor of biology at Ankara’s Middle East Technical University, or METU. “Turkey is the only secular state in the world that has creationism in its science textbooks.”
op 12 11 2014 at 21:53 schreef cRR Kampen:
MNb, we kunnen niet met enkele eigen ervaringen volstaan. Ik heb Karen Armstrong met de nodige bronnen daarin en een koran met een groot voorwoord onder redactie van nogal wat imams, Imams mag ik wel zeggen, en voor hen is evolutie een vanzelfsprekendheid. Ze wijden er een paragraaf aan omdat de islam daarin nou eenmaal belangwekkend verschilt van het christendom.
Saudische tv-imams zou ik niet gelijk vertrouwen eigenlijk.
@Joris, St-Vitusdansen?
op 22 11 2014 at 00:17 schreef Ellen:
Een duidelijk bewijs dat het puberbrein wat mankementjes vertoont, deze column. In mijn tijd was afzetten iets dat je deed met paars haar en een hanenkam. Nu blijkbaar met een hoofddoekje. Veel plezier ermee en moge het volwassen brein de intelligentie weer ruim baan geven.