Een mythologische LSD-trip

Peter Breedveld

Foto: Yoshiyuki Iwase

De Kojiki is een mythologische kroniek van de Japanse geschiedenis, het oudst overgeleverde Japanse geschiedenisboek, geschreven in 712. Ze is bedoeld als legitimatie van de Japanse keizerlijke familie als directe nazaten van de goden die Japan hebben geschapen, en als de basis van de shinto-canoniek. Oudere documenten waarin dit was vastgelegd maar die verloren waren gegaan en mondelinge overleveringen waren in opdracht van de veertigste keizer van Japan, Tenmu, aan het einde van de zevende eeuw uit het hoofd geleerd door een hofdienaar met een buitengewoon goed geheugen. Keizerin Genmei liet alles door een andere hofdienaar opschrijven.

Het is een wild boek, een soort LSD-trip, die begint bij de schepping van hemel en aarde en uiteindelijk die van Japan door een godenpaar, Izanagi and Izanami. Vanaf een hemels brug dopen ze een speer in de oceaan en de druppels, die door het schudden ervan weer in de oceaan vallen, verstollen zich tot de eilanden van de Japanse archipel. Ze krijgen een zoon, de vuurgod Kagutsuchi, maar Izanami overleeft de bevalling niet. Izanagi vermoordt dan zijn eigen zoon en gaat naar het dodenrijk om zijn vrouw terug te halen, net zoals Orpheus met Euridyce probeerde.

Rottend lijk

Hij vindt Izanami, maar die vertelt hem dat ze al van het voedsel van het dodenrijk heeft gegeten en dus moet blijven. Maar ze belooft Izanagi te proberen of er een uitzondering voor haar gemaakt moet worden. In de tussentijd mag Izanagi haar niet zien, dat kan blijkbaar ook niet, want het is pikdonker in het dodenrijk. Izanagi wordt echter ongeduldig en maakt een fakkel van zijn kam, die hij bij Izanami houdt. Die blijkt al in een rottend lijk te zijn veranderd. Hij schrikt zo, dat hij wegrent en haar achterlaat. Zij wordt daar zo boos om, dat ze zweert elke dag duizend mensen te laten sterven, hij reageert daarop door elke dag 1500 mensen te scheppen.

Wat ik zei, een wild boek, en dit is nog maar een oppervlakkige samenvatting van het eerste begin. Ik zie de anime al voor me, Izanami’s rottende gezicht dat plotseling zichtbaar wordt bij het licht van Izanami’s fakkel… Maar zover ik weet, is er geen verfilming van de Kojiki, behalve een film uit 1958, een drie uur durend spektakel met Setsuko Hara als de zonnegodin Amaterasu die ik jaren geleden zag, maar waarvan ik me geen hele heftige scènes herinner. De Engelse titel van de film is The Three Treasures. Hier kunt u ‘m zien.

Uitgekotst en uitgescheten

Wat na het avontuur met Izanami en Izanagi volgt, is een explosie van goden die ontstaan na een rituele wassing, dat zijn de drie belangrijkste, Amaterasu, Tsukuyomi en Susanoo, en die worden uitgekotst en uitgesnoten en uitgescheten en uit de beha van Caroline van der Plas tevoorschijn getoverd en wat niet al. Op een gegeven moment zit Japan zo vol goden die elkaar uitmoorden en zich niks meer aantrekken van de goden in de hemel, dat die hun zoons sturen om de boel te pacificeren maar de ene sluit zich aan bij een bepaalde clan, de andere legt het aan met de dochter van een god die hij geacht werd te vermoorden en het is totale chaos, waarbij menigeen het leven laat in een duel of bij een moordaanslag door zijn eigen vader of broer.

Er gebeurt zoveel en er zijn zoveel personages, die voor mij niet te onthouden namen hebben als (in het Engels) The Heaven-Shining-Great-Deity en The Brave-Awful-Posessing-Male-Deity en The Fire-Subsiding-Deity enzovoort, dat ik op een gegeven moment ben opgehouden te proberen het overzicht te houden en me maar heb laten meevoeren met de stroom. Dus wie het precies is die gestuurd werd door zijn vader om een god te vermoorden en hem in plaats daarvan hielp een achtkoppige draak te doden en daarna met zijn dochter te trouwen, of wie nou ook alweer door zijn tante werd geholpen om de onmogelijke opdrachten te overleven die zijn vader hem had gegeven, overduidelijk met de bedoeling van zijn rebelse zoon af te komen, dat ben ik allemaal weer vergeten. Ik geloof dat het dezelfde persoon is door een haas wordt geholpen als hij zich in een brandend veld bevindt. De haas laat hem in zijn hol schuilen tot dat de brand uitgeraast is.

Tachtigjarige maagd

Dan zijn er nog allerlei gevallen van broedermoord en verraad en hofintriges, overspel en jaloerse echtgenotes en nemen de keizers het narratief over van de goden, al zijn die keizers dus zelf ook goden. Maar de verhalen beginnen dan aannemelijker te worden en zijn mogelijk gebaseerd op ware gebeurtenissen. Er zitten tragische liefdesgeschiedenissen bij, want die keizers waren echte players. Eentje ziet onderweg naar zijn zomerpaleis of whatever een vrouw zich wassen bij een rivier en beveelt haar te wachten totdat hij haar komt halen om haar te ontmaagden. Ze wacht 80 jaar en stuurt hem dan een kattebelletje om hem te herinneren aan zijn belofte, maar hij was haar allang vergeten en stuurt haar een lang gedicht over een oude boom dat er op neerkomt dat het hem spijt, maar dat ze toch moet begrijpen dat hij hem niet overeind krijgt van een 80-jarige maagd.

Een andere keizer ontsteekt in grote woede als hij ziet dat de dakranden van het huis van een mindere edelman niet bij diens stand horen en begint er een oorlog om. Zelfs het dragen van de verkeerde kleur broek kon je in die tijd al je kop en die van je hele hofhouding kosten.

Obscure omschrijvingen

De Kojiki is niet een boek dat je deze zomer in je hangmat lekker wegleest. Althans, de versie die ik heb gelezen is dat niet. Ik las de vertaling van een Britse Japanoloog uit de 19e eeuw, Basil Hall Chamberlain, vermaard om zijn kennis van Japan en de Japanse taal, die zijn vertaling heeft voorzien van een enorm notenapparaat waarin hij de vele obscure omschrijvingen uitlegt en zijn keuzes verantwoordt, die legt naast de keuzes van twee of drie andere vertalers en zijn eigen keuzes ook nog laat becommentariëren door een meelezende vriend.

Wat Chamberlain heeft gepresteerd grenst aan het ongelofelijke, want de Kojiki is geschreven in Chinees schrift, waarbij niet de betekenis van de Chinese karakters, maar hun uitspraak geldt, zoals die correspondeert met de uitspraak van Japanse woorden. Daarnaast is zelfs de betekenis van het woord ‘paleis’ in de Kojiki niet vanzelfsprekend, en wordt er in de noten gediscussiëerd of daar nou een echt paleis of een soort houten huis met een schutting eromheen wordt bedoeld. Dat soort dingen.

Japanse leesvaardigheid

Allemaal heel leerzaam en zonder die noten had ik een heleboel niet begrepen of verkeerd uitgelegd, maar waarom is er nou niet een versie van de Kojiki in moderne taal, die je gewoon in één ruk kunt uitlezen, zoals de Griekse mythen en sagen en allerlei epen uit de klassieke oudheid? In het Japans is er vast zoiets, en ik zal deze zomer eens zien of ik wat kan vinden, dat is ook goed voor mijn Japanse leesvaardigheid, die nog steeds om te huilen is.

Is het Vrije Woord u écht lief? Steun me dan met een financiële bijdrage. Doneer aan de enige dwarsdenkende, onafhankelijke (maar echt) site van Nederland. Rekeningnummer NL24 ASNB 8832 6749 39 (N.P. Breedveld, ASBN Rijswijk), BIC ASNB NL21.

Tweet

boeken, Peter Breedveld, 29.06.2024 @ 10:26

[Home]