Een matig mavoklantje

Anita Brus

“Een matig mavo-klantje”, zei de onderwijzer tegen mijn moeder, nadat de Tivo-test was afgenomen. Ik was twaalf en wist van niets. In alle opzichten nog vrijwel blanco. De test had ik in een roes van onzekerheid gemaakt. Oefenen deden wij in die tijd niet. We werden, in wat toen nog de zesde klas heette, op slag geconfronteerd met een test en ik wist niet wat mij overkwam. Ik maakte die test daarom slecht, ook al was ik altijd de beste van de klas geweest.

Tegenwoordig heet het de Cito-test en gaat het anders. Kinderen worden voor dit soort tests opgeleid en ik hoorde laatst dat het Cito hieraan ook nog verdient. Onderwijzers klagen steen en been omdat hun kasten uitpuilen met toetsen en ouders jagen op goeie resultaten. Kinderen gaan goed voorbereid de test in, nadat zij met tal van programma’s op internet en daarbuiten hebben geoefend. Maar zijn zij daarom beter? En wordt het onderwijs er beter van? Je kunt het je afvragen. Wij leven echter in een tijd waarin men alles denkt te kunnen meten en in het onderwijs heerst meetgekte.

Huilend naar huis

De rector schoof mij een enquête onder de neus. Zo even had ik opgeschept over hoe goed het ging met mijn lessen en toen zou hij het mij wel eens even laten zien. Allemaal regenwolken en geen enkel zonnetje en dat nog eens kracht bijgezet door tal van grafieken in alle kleuren van de regenboog.

Dit kon toch niet waar zijn? Ik ging voor mijn vak en voor mijn leerlingen. Als ik zo werd beoordeeld, moest er toch wel iets met die enquête mis zijn. Maar nee hoor, die enquête had zich volgens hem al op diverse scholen bewezen, inclusief een ‘ranking the stars’. Je kon er namelijk ook heel goed uit aflezen op welke plek je stond als docent. Ik stond ergens onderaan en ging huilend naar huis.

Algehele meetgekte

En wat was het allemaal waard? Een week later gingen meer collega’s huilend naar huis. Een jaar nadat ik van de ‘lagere school’ kwam zat ik op het vwo en was ik opnieuw de beste leerling van de klas. En een jaar na deze ‘ranking the stars’ geef ik nog steeds met plezier les. Natuurlijk gaat het niet elke dag in elke klas geweldig, maar dat werd vroeger normaal gevonden.

Tegenwoordig denkt men dit echter door middel van enquêtes te moeten meten en wat meet men dan eigenlijk? Er zijn zoveel factoren die een rol spelen bij hoe een les wordt ervaren door pubers die nog lang niet droog zijn achter de oren. Je zou er helemaal niet aan moeten beginnen om dat te willen meten via een regenboog-enquête, maar er heerst een algehele meetgekte. Men meet zich suf en je kunt je afvragen of leerlingen en docenten hier beter van worden.

Tienen halen

“Meten is weten”, zegt de conrector, maar over mij weet hij helemaal niets. Hij heeft misschien wat informatie van horen zeggen en hij heeft mij een keer gesproken. In mijn lessen heeft hij nog nooit gekeken, maar dat hoeft ook niet want hij meet. En ‘meten is weten’. Ik moet er bijna hard om lachen als dit ook niet zo triest was, want er vallen slachtoffers.

Ben ik ook een slachtoffer? Nee hoor, never! De ironie wil dat het voor mij misschien wel goed is. Ik ga er nog harder door rennen. Als kind al. Na die tyfus-Tivo-uitslag wilde ik nog meer laten zien dat ik goed was. Vond de leraar Frans mij slechts een zesje waard, dan ging ik alleen nog tienen halen. De aard van het beestje.

Den Uyl en de middenschool

Maar je moet de tijd natuurlijk wel mee hebben. Destijds was het de tijd van Den Uyl en de middenschool. Veel doffe ellende en mislukkingen (want geen enkele tijd is beter), maar ik kreeg als arbeiderskind wel alle kansen. Er waren nog geen toelatinsgeisen op scholen en de cijfers waren niet alles bepalend. Daarom kon ik naar een scholengemeenschap die als eerste een brugklas had met drie niveaus, waardoor ik vlekkeloos door kon rollen naar het atheneum.

Over mij hoeft men zich dus geen zorgen te maken. Toch weet ik dat er door al het toetsen en testen onnodig slachtoffers vallen. En het vertrouwen is blijkbaar weg. Het vertrouwen in onderwijzers die kinderen al jarenlang in hun klas hadden, het vertrouwen in de leraar die toch behoorlijk geschoold voor de klas staat en er alles aan doet om zijn lessen goed te geven.

Met elkaar concurreren

Maar ook het vertrouwen van de ouders en de maatschappij in de scholen die tegenwoordig tot in het uiterste met elkaar moeten concurreren om het hoofd boven water te houden. Die scholen moeten zich natuurlijk verantwoorden en gaan daarom mee in de meetcultuur.

Maar ik vraag mij af wat het zegt het over hun werkelijke kwaliteit. En wat zei de Tivo-test over mijn niveau? Men mag het voor mij invullen, maar ikzelf weet wel beter en ik hoop een heleboel anderen ook.

Anita Brus is docent in de Spaanse taal/literatuur/kunst en schrijft over tango in het tijdschrift La Cadena. Zij publiceert ook teksten in het Spaans en in het Nederlands op haar eigen weblog. Lees het verbijsterende relaas over haar domrechtse date. Volg haar op Twitter.

Anita Brus, 28.01.2014 @ 08:03

[Home]

19 Reacties

op 28 01 2014 at 08:19 schreef Rob Z:

Meten is weten, dat klopt. Maar andersom ook: je moet eerst weten wát je gaat meten. En daar schort het nogal eens aan.
De – open – vraag is derhalve wat er nu precies gemeten is. Kans dat de lakse, laconieke leraar hoog scoort waar de gedegen, gewetensvolle leraar het slechter doet.
Dus ik geloof er ook niet zo in.

op 28 01 2014 at 08:57 schreef Smeets:

Rob z,
De meeste zaken kun je niet meten. Meten is gewoon handel.

op 28 01 2014 at 09:05 schreef Haes:

“Meten is weten” is typisch zo’n citaat dat verkeerd ‘onthouden’ is. Het zou afkomstig zijn van Heike Kamerlingh Onnes, maar zijn lijfspreuk was wel iets genuanceerder, namelijk “Door meten tot weten”. Met andere woorden: als je niet meet, zal je ook niet te weten komen, maar je moet wel kritisch zijn op wat je meet, want anders loop je het gevaar dat je je meetresultaten als de absolute waarheid aanmerkt.

Dat is precies wat er hier gebeurt: ongenuanceerd meten en de meetresultaten heilig verklaren.

op 28 01 2014 at 10:22 schreef Ana:

Fijn, steun!

op 28 01 2014 at 10:49 schreef MNb:

“wat meet men dan eigenlijk”
Wat RobZ schrijft. Iedereen die in welke studie dan ook een cursus methodologie heeft gevolgd weet dat dit een essentiële vraag is.

op 28 01 2014 at 11:05 schreef Thomas E:

Volgens mij is het hele onderwijssysteem een heilloze weg ingeslagen. Ik zie parallellen met de bonuscultuur in bankwereld: vluchtige schijnsuccessen boeken om die bonus (= leerlingaantallen) maar binnen te halen. En intussen komt de financiële wereld – en het kennisniveau igv het onderwijs – steeds meer in gevaar.

Dat wat betreft het systeem. Als je individuele docenten wilt beoordelen, lijkt het mij voor de hand liggen om aan het einde van een trimester cq jaar te toetsen of de gestelde leerdoelen gehaald zijn; dus of de leerlingen daar blijk van geven. Verder zou je kunnen overwegen camera’s in de klas op te hangen om steekproefsgewijs eens een stukje les te kunnen volgen. Als docenten hier van tevoren van op de hoogte worden gebracht lijkt me er niets mis mee.

op 28 01 2014 at 15:39 schreef Maarten:

Voorbeeld uit 1e fase lerarenopleiding (Natuurkunde). Een schriftelijke overhoring (2 VWO) is door de docent gekopieerd zodat we die allemaal na kunnen kijken. Voor identieke overhoringen lopen de cijfers uiteen tussen de 4 en de 8, allemaal met goede argumenten waarom we dit cijfer geven. Achtergrond is minstens zo belangrijk, cijfers zijn niet ‘hard’.

op 28 01 2014 at 16:46 schreef Han van der Horst:

Pas op voor die conrector. Je bent academisch gevormd en door het aantal dientjaren duur. Zulke krachten zijn op menige school niet meer echt welkom. Het lidmaatschap van een stevige onderwijsbond is een gouden bezit. Als je een verzekering hebt voor juridische kosten, kijk dan nog eens na wat die precies dekt en vooral wat het maximum is. Bij mij op het werk moesten we in mijn laatste jaren daar vragenlijsten invullen waarmee zogenaamd competenties gemeten werden. Competenties. Daar werden op mijn werk geen verkeerde dingen mee gedaan maar ze zijn een prima stok om een hond mee te slaan of mensen die zelf nadenken. Pas op voor iedereen die met competenties komt aanzijken.

op 28 01 2014 at 20:04 schreef Mart:

@Thomas,

Maar dat is precies het probleem: als je leraren afrekent op het al dan niet behalen van een einddoel, dan tref je leraren die door pech, of door de armetierige omgeving van hun school, opgescheept zitten met een zwakkere klas.

Het lijkt allemaal heel erg voor de hand te liggen, maar mijn eerste blik op de praktijk doet mij vermoeden dat er gewoon te weinig gedegen onderzoek naar de grondslagen van de pedagogiek is om meer te doen dan aan te modderen met de ervaring die we hebben (ik laat mij graag verbeteren als iemand goede bronnen heeft).

op 28 01 2014 at 21:39 schreef Thomas E:

@Mart

Ik heb zelf helemaal geen ervaring in lesgeven, maar ken wel iemand die docent is op een ‘prachtwijkschool’. Hij is door schade en schande wijs geworden en dat wil zeggen dat hij zich getraind heeft om ieder schooljaar opnieuw binnen 1 maand te weten wie a)niet beter kan b)de boel saboteert c)een beïnvloedbare meeloper is. Hij is daar naar de leerlingen toe zeer duidelijk over en zoekt ook direct de medewerking van de ouders. Hij stelt het zo: óf je gaat mee in mijn aanpak en dan kan je op me rekenen, óf je zoekt het maar uit maar ik tolereer niet dat je mijn lessen verziekt. En juist omdat hij de ouders/opvoeders er zo snel in betrekt en bovendien heel eerlijk en direct is, werkt zijn aanpak. Althans, dat claimt hij.

op 28 01 2014 at 22:29 schreef Mart:

@Thomas,

Je mist het punt: jouw kennis zal met het materiaal dat bij hem de klas binnenkomt nooit zo goed scoren op behaalde einddoelen als een docent op een bijzondere school in een buitenwijk (die kan selecteren op wie ze binnenlaten).

Als je leerlingen arm zijn en met een taalachterstand binnenkomen, is het dan eerlijk om je er op af te rekenen aan het eind van het jaar als ze slechter scoren dan de leerlingen van bovenstaande school?

op 28 01 2014 at 23:12 schreef Thomas E:

Mart, ik moet je eerlijk bekennen: ik heb geen idéé. Ik weet niet of leerlingen met een flinke taalachterstand op een mavo of havo worden toegelaten. Mocht dat zo zijn, dan is het idd lastig om deze leerlingen goed klaar te stomen voor een eindexamen. Maar wat ik wél weet is dat op kakscholen verwende ettertjes rondlopen die voor geen meter willen deugen. En waar pa en ma komen EISEN dat ze overgaan. Dus ook daar problemen.

op 29 01 2014 at 08:57 schreef Ana:

Mavo’s bestaan niet meer; dat is tegenwoordig het vmbo. Leerlingen worden toegelaten aan de hand van hun Cito-score. Taalachterstanden spelen een rol en scholen zijn ambitieus. Daarbij zoeken ze het minder in het wegwerken van taalachterstanden dan in nieuwigheden waarmee zij leerlingen kunnen trekken en waarmee zij zich kunnen onderscheiden van andere scholen.

op 29 01 2014 at 09:01 schreef Ana:

…en dan is het natuurlijk opnieuw de vraag of die Citoscore het niveau van de leerlingen en hun eventuele taalachterstand ook werkelijk meet.

op 29 01 2014 at 11:48 schreef Thomas E:

Hè hè, eindelijk een verstandig ingrijpen van een ervaringsdeskundige :) Wij zitten hier maar wat te speculeren en af te gaan op horen zeggen.

op 29 01 2014 at 13:17 schreef MarcodeB:

Het grote problem bij dit “meten” is dat men indicatoren, aks proxies, meet in plaats van de kern waarom het gaat.

In de natuurwetenschap en engineering werken zulke proxies vaak behoorlijk goed. Dit komt omdat in de natuur niet de relatie tussen de proxies en het primaire proces snel verandert en omdat, indien nodig, de eventuele veranderingen van zo’n relatie goed gemeten kunnen worden tijdens het process.

Mensen en organisaties blijken razend snel instaat om de proxies te sturen. Een voorbeeld daarvan dat aansluit bij dit artikel zou het weigeren van matige scholieren zijn, omdat die de testresultaten verminderen.

Met het sturen op proxies verandert de relatie tussen proxy en het primaire proces op slag. Toch de proxy blijven meten levert dan geen weten meer op, is verworden tot het vergaren van desinformatie.

Natuurlijk kan je case niet inschatten, Ana, maar ik wens je veel sterkte.
En wat Han zegt!

op 29 01 2014 at 22:09 schreef Ana:

Ach, als men mij kwijt wil hoor ik het wel en ook dat overleef ik vast. Blijft wel opvallend stil aan het onderwijsfront, maar dat komt vast door de nakende indianen.

op 30 01 2014 at 00:15 schreef MNb:

Je geeft toch Spaans, Ana? Bij mij op school in Moengo is nog wel een open vacature. Je kunt maandag beginnen.

op 30 01 2014 at 09:46 schreef Ana:

Alle aanbiedingen worden door mij met open vizier in beraad genomen.