Een kapitalistische doodscultus

Karim Bettache

Illustratie: Helen Hyde

We zijn 4 mei net gepasseerd en daarom is het tijd voor een dosis zelfreflectie. De wedergeboorte van het idee dat de westerse beschaving voortkomt uit een superieure cultuur, is weer aan de orde van de dag. Laten we dit idee onder de loep nemen.

Het Verleden

Het idee van de Europese mens en zijn westerse cultuur die superieur zou zijn is te herleiden naar het koloniale tijdperk, waarin onze voorouders het eigen beestachtige gedrag jegens andere volkeren moesten zien te rechtvaardigen. Seksuele slavernij, arbeidsslavernij, alsmede het plunderen van de wereld ten faveure van een kapitalistisch Europees systeem dat de honger naar meer tot een godsdienst had verheven, moesten worden gerechtvaardigd om zo de buitengewoon gewelddadige tendensen van de Europese mens ongeremd hun gang te kunnen laten gaan.

Om in hedendaagse termen te spreken, de Europese kolonisten waren gevalletjes “testosteronbommen”.

Mensonterend systeem

Toen de witte mens aankwam in Amerika moordde hij, in een van de grootste genocides uit de geschiedenis, nagenoeg de gehele oorspronkelijke bevolking uit. Ook de natuur moest het ontgelden want, zo zei een Amerikaanse kolonel: “Kill every buffalo you can! Every buffalo dead is an Indian gone.” Dit resulteerde inderdaad in een tweede genocide waarin vrijwel de gehele populatie bizons werd uitgeroeid.

Aan de andere kant van de oceaan, in Indonesië, wist de witte Europeaan de inheemse bevolking te onderwerpen aan mensonterende hiërarchieën: de witte Nederlander bovenaan, de “gele” Chinees daaronder, de donkere Indonesiër onderaan. Verder was het toegestaan je als Nederlandse man te vergrijpen aan de inheemse Indonesische vrouwen die vaak de vervelende karwijtjes in huis deden. Zolang je uiteraard maar was getrouwd met een witte vrouw. De Nederlander wist een dergelijk mensonterend systeem ook te ontwerpen in Zuid-Afrika: Apartheid.

Dit brengt mij bij de trans-Atlantische slavenhandel. Terwijl het Overton-venster ons enkel laat spreken over slavenarbeid waarbij in mensonterende omstandigheden, zwarte mannen en vrouwen zich de dood in werkten, speelde seksuele slavernij een minst zo’n grote rol. De witte Europese man (en soms ook vrouw) vergreep zich aan de slaven en slavinnen die hij op slavenmarkten had gekocht (niet zelden minderjarige jongens en meisjes). De kinderen die voortkwamen uit zulke rituele verkrachtingen waren vaak lichter getint dan de “volbloed” slaven en kregen daarom privileges zoals de promotie tot persoonlijk huismeisje van de witte meester.

Dood en verderf

Een eeuw later, terwijl onze ‘superieure’ Duitse broeders miljoenen ‘inferieure’ Roma, Joden, homo’s, linksen, en gehandicapten de dood injoegen, hadden onze ‘superieure’ Amerikaanse broeders de atoombom uitgevonden waarmee in een enkele klap hele steden werden weggevaagd. Uiteraard heeft onze superieure cultuur niet stilgestaan en hebben we onderhand een arsenaal waterstofbommen. Jawel, die de atoombom van weleer doen denken aan duizendklappertjes.

De geschiedenis leert ons dus een ding: de Europese mens zaaide dood en verderf, drong hiërarchische, kapitalistische en racistische structuren op aan samenlevingen die in (spirituele) harmonie leefden met de natuur en wilde alles en iedereen aan zich onderwerpen. Dit alles ten nadele van miljoenen, en onderhand miljarden, mensen over de hele wereld die ongewild werden geconfronteerd met de ideologie van witte suprematie en vanaf dat moment geen menswaardig leven meer beschoren waren. En nog steeds niet.

Het Heden

Inderdaad, nog steeds worden niet-witte mensen als onwaardig beschouwd. Terwijl Syrië door westerse machten het stenen tijdperk in wordt gebombardeerd, waardoor miljoenen mensen op de vlucht zijn geslagen, zoekende naar een menswaardig bestaan, huilt de Europeaan om de brandende Notre Dame en dehumaniseert hij de slachtoffers van ons geweld. Het blijkt een patroon, de rechtvaardiging van onze eigen doodscultus en buitengewoon gewelddadige tendensen.

Nucleaire oorlog

Ook het onwrikbare kapitalisme is nog steeds onderdeel van de westerse cultuur. Eén procent van de rijke westerlingen bezit meer dan vijftig procent van de rest van de wereld. En het wil meer. Het westen erodeert de aarde door de grond leeg te zuigen en giftige pijpleidingen aan te leggen met het oog op nog meer olie. Olie dat met haar uitstoot onze atmosfeer naar de Filistijnen helpt.

Het rooft verder het Midden-Oosten leeg, want de westerse mens moet alles domineren, alles moet kapot voor het eigen gewin. Texaanse oliemaatschappijen en private beveiligingsdiensten floreren in Libië en Irak. Alles keurig volgens de traditie dat niet-Europese volkeren onwaardig zijn en derhalve onze empathie niet verdienen. Venezuela, Iran, ze komen allemaal aan de beurt.

Ook in Brazilië is onze superieure kapitalistische westerse beschaving weer aan de macht. Bolsonaro haat zwarten, homo’s en hakt met sneltreinvaart het regenwoud leeg. We staan zelfs aan de vooravond van zelfdestructie, omdat westers kapitalisme de opwarmende aarde bijna onleefbaar heeft gemaakt en de kans op een nucleaire oorlog nog nooit zo groot is geweest.

Witte heren

Ondertussen is Guantánamo Bay nog springlevend en hebben meer dan één miljoen Irakezen de dood gevonden omdat onze superieure cultuur onder valse voorwendselen ook dat land moest vernietigen. Om niet te spreken over de verkrachtingen van Iraakse vrouwen en meisjes door Amerikaanse soldaten. Inderdaad, het lijkt ons niets te kunnen schelen, want binnen een hiërarchisch systeem van witte suprematie is het lijden van gekleurde volkeren bijzaak. De niet-Europeaan is onwaardig en wekt geen empathie op.

We maken ons er allemaal schuldig aan, toch zijn we niet allen schuldig. We leven namelijk in een wereld waarin westerse en witte superioriteit je continu wordt opgedrongen. Hollywood, social media, politieke retoriek en curricula binnen de wetenschap, onze cultuur zorgt er systematisch voor dat de Europese mens als waardig wordt geportretteerd, de bruine en zwarte mens als onwaardig. Het is een cultureel systeem dat al zichtbaar was tijdens de verspreiding van het christendom, waarin Jezus werd ‘verblankt’, terwijl Gods engelen en God zelve witte heren waren.

Tegenwoordig is het niet anders, ware het niet in een ander jasje: helden in films en videogames zijn vrijwel zonder uitzondering wit, terwijl gekleurde mensen het moeten doen met een rolletje bij-neger of Arabier als terrorist. Dit alles om het brein van de onwetende mens te blijven indoctrineren met rollen van witte superioriteit versus bruine en zwarte inferioriteit.

Racistische cultuur

Het mag gezegd worden: het resultaat van deze hiërarchische, gewelddadige en racistische cultuur is dat onze huidige wereld voor het gros van de mensheid een vreselijke plek is geworden om in te wonen. In het Midden-Oosten wordt men kapotgebombardeerd, in Zuid-Amerika wordt men economisch door de Euro-elite doodgewurgd, in Azië viert kleurisme hoogtij waar vrouwen met een donkere huidskleur kankerverwekkende middelen gebruiken om maar een tintje lichter te worden, en in eigen land moeten we dag in dag uit horen wat er mankeert aan hen die niet-westers zijn.

Enkel een kleine groep mensen die zichzelf bovenin de hiërarchie heeft geplaatst leeft anno 2019 een waardig bestaan, de rest van de wereld ondergaat dagelijks een diepe vorm van emotioneel lijden omdat ze niet als menswaardig wordt gezien.

Jawel, een superieure cultuur.

De Toekomst

Voor een toekomst waarin mensen ongeacht huidskleur, sociaaleconomische status, geslacht of geaardheid kunnen leven als een volwaardig mens zonder de angst continu en overal geconfronteerd te worden met een omgeving die hem of haar naar beneden schopt, zullen we moeten breken met de postkoloniale, kapitalistische doodscultus die onze wereld in een continue staat van oorlog, destructie en onderlinge haat heeft gebracht.

Westerbork

Terwijl we herdenkingsdag net zijn gepasseerd, viert de online en politieke ‘superieure’ haatcultuur weer hoogtij. Immigranten worden beticht van verkrachtingen terwijl vluchtelingen niet mogen bijdragen aan een herdenkingsevenement in Westerbork. De hypocrisie van de Europeaan om mensen, die zijn gevlucht voor zijn eigen gewelddadige neigingen, te betichten van datgene waarin de Europese mens zelf het meest bedreven lijkt, namelijk het onderwerpen van de hele wereld door middel van geweld, getuigt van een buitengewoon gemis aan zelfreflectie.

Dr. Karim Bettache is universitair docent en onderzoeker. Zijn vakgebied is sociale en politieke psychologie. Hij verdiept zich in de vraag hoe sociale, economische en politieke ideologieën (bijvoorbeeld het neoliberalisme, of rechtspopulisme) zich verhouden tot onze individuele psychologie (bijvoorbeeld ons moreel kompas, of onze neiging tot racisme). Zijn droom is een samenleving waarin hiërarchische structuren gebaseerd op arbitraire kenmerken (bijvoorbeeld seksuele voorkeur of etniciteit) tot het verleden behoren.

Tweet

Karim Bettache, 09.05.2019 @ 06:42

[Home]