‘Een Jood verbrand je’

Peter Breedveld

In een kort voorwoord in Afrikaans Jeruzalem, het vijfde deel van de stripserie De Kat van de Rabbijn, schrijft de Frans-Joodse auteur Joann Sfar dat hij nooit had gedacht zich in een verhaal te moeten uitspreken tegen racisme. Afkeer daarvan leek hem namelijk vanzelfsprekend. Helaas, verzucht Sfar, lijken de tijden te zijn veranderd.

Bij elke andere striptekenaar zou zo’n voorwoord me verontrusten – niks ergers dan een prekerige kunstenaar – maar bij Sfar is maatschappelijk engagement in goede handen. In de vorige delen van De Kat ging het al over religie, fundamentalisme en de multiculturele samenleving. Daar maakte Sfar poëtische en vertederende komedies van. In Afrikaans Jeruzalem pakt Sfar met dezelfde luchtige, innemende speelsheid een loodzwaar thema aan.

De Kat van de Rabbijn speelt zich af in de jaren twintig van de vorige eeuw, en gaat over de Algerijnse rabbijn Sfar. Die heeft een mooie dochter, Zlabya, en een naamloze kat, door wiens ogen we de wederwaardigheden van de familie Sfar volgen. In het eerste deel, Het Bar Mitswa, kon de kat plotseling praten en wilde hij graag jood worden om met Zlabya te kunnen trouwen, maar dat ging natuurlijk niet. In de volgende delen verloor de kat zijn spraak en trouwde Zlabya met een jonge, knappe, maar nogal zelfingenomen collega van haar vader.

In Afrikaans Jeruzalem krijgt Zlabya’s man een kist met boeken uit Rusland bezorgd, met daarin ook een verstekeling. Het blijkt om een Russische Jood te gaan, een schilder, die naar Ethiopïe wil omdat daar ergens, in een stad die Jeruzalem heet, de nakomelingen van koning Salomo en de koningin van Sheba zouden wonen, een zwart joods volk. Samen met een verveelde, licht suïcidale Russische rijkaard, Vastonov, gaan de oude rabbijn, zijn kat en de schilder per rupsbandauto op expeditie naar Ethiopië. Onderweg pikken ze een neef van de rabbijn op, een moslim die de wereld rondtrekt om volksliedjes te verzamelen.

Scène uit Afrikaans Jeruzalem

Tijdens de reis moet het gezelschap voortdurend strijd leveren met vooroordelen en tribalisme, niet in de laatste plaats dat van henzelf. Zo moet de oude rabbijn wennen aan het idee dat er zwarte joden zouden bestaan. Vastonov toont zich een onbeschaamde antisemiet, ‘Met een Rus duelleer je, een jood verbrand je, van een Rus verleid je de vrouw, een jood gebruik je’, verklaart hij tegenover zijn joodse vrienden. Als ze te gast zijn bij een Bedoeïnenstam, drijft Vastonov de zaken op de spits door het rigide fundamentalisme van het stamhoofd en zijn raadsheer belachelijk te maken. Hij doet erg denken aan Theo van Gogh, deze ballorige Vastonov.

De islam van het stamhoofd is duidelijk een andere dan die van de neef van de rabbijn. ‘Onze God is niet haatdragend’, zegt die, ‘Hij is het gelukkigst wanneer zijn kinderen in vrede leven.’ De Bedoeïnen hebben er geen enkele boodschap aan. Zelotisme is echter niet het exclusieve domein van de moslims in Afrikaans Jeruzalem. De joden kunnen er ook wat van, met hun geruzie over Ashkenazim en Sefardim en de interpretatie van de Thora en de Talmoed.

Afrikaans Jeruzalem is tot nu toe het beste album in een serie die al sinds het eerste deel tot mijn favorieten behoort. Sfar is een rasverteller die zelden veroordeelt, maar zijn personages behandelt met een combinatie van spotlust en mededogen. Hij tekent in een vluchtige, krasserige stijl. Ik sta er altijd van te kijken hoe hij er met dat slordige gekrabbel altijd weer in slaagt om van die aantrekkelijke vrouwen te tekenen, te suggereren eigenlijk vooral, en zo perfect de sfeer van bijvoorbeeld een drukke winkelstraat in Algiers weer te geven.

Eerder verschenen in Vrij Nederland. Sfar is bezig met een animatiefilm van De Kat van de Rabbijn, met Hafsia Herzi als de mooie Zlabya. Die ga ik dus zeker niet missen. Zie hier een leuke video van de repititie met Sfar en Hafsia.

Tweet

Peter Breedveld, strips, 04.07.2009 @ 16:33

[Home]
 

Δ