De vrouw en de misdaad
Justine le Clercq
Vorige week was ik op een kunstexpositie over Veilig Samenleven, samen met mijn studenten van Social Work. Ex-gedetineerden en kunstenaars creëerden twaalf installaties met verschillende thema’s, zoals: opgroeien in de georganiseerde misdaad, overleven op straat, polarisatie en nog meer actuele onderwerpen.
Laat ik beginnen te zeggen: het was geweldig. Prachtig bedacht en opgezet. Hulde voor de organisator, de kunstenaars en de ex-criminelen. De studenten waren onder de indruk – en dat zegt wat. En toch… waar waren de vrouwelijke ex-criminelen?
‘Daar zijn er niet veel van,’ antwoordde de organisator.
Psychiatrisch
Nu zijn er ook niet veel panda’s in de wereld, maar daardoor worden ze juist gekoesterd. Dus vroeg ik door. Hij legde uit: ‘We hebben ook inschrijvingen van vrouwen gehad, maar die zijn dan toch meer psychiatrisch, en dat is niet geschikt.’
Oh, dus iemand z’n kop eraf schieten, iemand z’n winkel binnenstormen en met geweld het goud mee rauzen, een vuurgevecht op straat met de politie—dat is natuurlijk allemaal gezond verstand. Ik hield nog even vol: ‘Er zijn ook vrouwelijke criminelen, en die mis ik hier.’ De organisator keek me geamuseerd aan. ‘Wil je je eigen criminele verleden vertellen?’ en hij schoot in de lach. Hij stond nog net niet te schuddebuiken.
Ik liet een stilte vallen om een afweging te maken.
Deze man hoort toch te weten dat uiterlijk niets zegt over het verleden? (en soms wel) Dat mijn werk ook niets zegt over mijn verleden? (en soms wel)? Nu staat hij te lachen om zijn veronderstelling dat ik natuurlijk op geen enkele manier een crimineel verleden heb en de ballen verstand. Het idee alleen al! Wat een grap!
Maar wat is dan precies de grap?
Hogere zoogdieren
De grap is deze: dat ik een denkfout maak. Een crimineel is een man! Een man, een man, een man!
Ook al zitten ze net effe aan de verkeerde kant van de samenleving, criminaliteit gaat wel om kracht, om vechten, om overleven, om dominantie, om woeste koppen, om arrogantie en macht. Allemaal prijzenswaardig! Echt het terrein van mannen! Misschien ook nog van een paar hogere zoogdieren, maar hoe dan ook niet, nooit van de vrouw! Criminaliteit willen ze niet delen, in geen enkel universum. Vrouwen die daarover meepraten? Haha. Nee, als een vrouw iets doet wat niet mag, dan is ze hartstikke psychiatrisch, want vrouwen, tja, vrouwen, nou, die hebben geen testosteron of zoiets, en niet de skills, en ze zijn geen MAN.
Levert deze perceptie ons vrouwen nog iets op? Jazeker. Zoals wel vaker wordt er over ons heen gekeken. Een misdaad heeft een mannelijke dader (hier had ik evengoed alleen ‘dader’ kunnen schrijven, u snapt wel waarom). Mannen zullen ook niet snel een vrouw verraden. Als een vrouw toch verhoord wordt door de politie, weten ze heel goed hoe ze kunnen manipuleren. En als dat niet lukt, dan kunnen wij nog altijd slachtoffer spelen, en dat zorgt vaak voor strafverlaging of vrijspraak. Mannen hebben het in de rechtsgang heel wat moeilijker.
Onzichtbaar
Voor wie de cijfers erbij wil halen: het klopt. Er zijn (en laat dat zo blijven) veel minder vrouwen die zich tot de criminaliteit wenden. Hoeveel minder weet niemand, want ze zijn onzichtbaar. Zoals ook onzichtbaar is dat een derde van de daklozen vrouw is. Zoals we ook onzichtbaar zijn in de medische wereld en met gemak 50 mg kankerbestrijding te veel krijgen ingespoten, omdat de maat der medicijnen een man is. Zoals bij de salarisonderhandelingen van vrouwelijke medewerkers het loongebouw plots onleesbaar is.
Er treedt verontrustend veel blikvernauwing op bij mannen zodra het om de vrouw gaat. Zou het iets medisch zijn?
Ik sta hem dus nog steeds aan te kijken en denk aan alle momenten in mijn leven dat mijn criminele inslag de overhand dreigde te krijgen. Liever stelen dan een uitkering. Liever doden dan slachtoffer worden. Liever wolf dan schaap. Dat soort denken. En de hulp die je daarvoor nooit krijgt omdat mensen je niet serieus nemen. Behalve die ene verpleegkundige waar ik heen rende toen ik dreigde het pistool leeg te schieten.
Aan de agressie die als een murmelende vulkaan sluimert, gelukkig ingebakerd door een sterk ontwikkeld geweten. Maar de angst…
Dolle Mina’s
Over uitsluiting van vrouwen gaan de laatste tijd weer verontrustende berichten rond. Niet alleen in het buitenland, maar gewoon hier in Nederland. Opkomen voor vrouwenrechten staat dan ook ineens weer met uitroeptekens op de agenda. Afgelopen zaterdag was er een heus protest in Amsterdam, geïnitieerd door de oude en nieuwe Dolle Mina’s.
Er klonk nog geen oproep voor een inclusieve kijk op vrouwelijke criminelen. Je kan niet alles agenderen. Dus laat ik mijn steentje hier bijdragen:
Wij, crimineel en vrouw, willen ook ons verhaal doen, willen ook meedoen aan kunstexposities door ex-criminelen, willen ook dat onze woede, haat, geschiedenis, angst, arrestatie, cel-ervaringen — kortom, alles — meedoen aan het verhaal van de mens en diens criminaliteit.
Op Internationale Vrouwendag heb ik geprotesteerd tegen de uitsluiting van criminele vrouwen bij kunstprojecten.
P.S. Hier een essay dat ik eerder schreef over criminele vrouwen voor Vrij Nederland.
P.S. Meer weten over het criminele vrouwenbrein? Lees mijn novelle Krimp.
Justine le Clercq (1967) is schrijver, tentoonstellingsmaker en hogeschooldocent. Van Justine verschenen twee romans en een verhalenbundel. Ze heeft een LinkedIn pagina.
Justine le Clercq, 10.03.2025 @ 08:13
RSS